غرب با هیاهوی عربستان علیه ایران همراه نشد

دیپلماسی ایرانی: بحران در تنش روابط میان عربستان و ایران آن طور که ریاض انتظار داشت، پیش نرفت. عربستان انتظار داشت با طوفان قطعی روابط با ایران و بستن سفارت خود و همچنین فشار به کشورهای دیگر برای همراهی با آن و بستن سفارت هایشان در تهران بتواند بر جنایت خود در اعدام شیخ نمر باقر النمر، روحانی اصلاح طلب شیعی سرپوش بگذارد و همه را علیه ایران بشوراند، به ویژه در آستانه نزدیک شدن به زمان اجرای برجام که ریاض گمان می کند اولین قربانی اجرای آن خواهد بود. ریاض بر این اعتقاد است که رفع تحریم ها از ایران قدرت آن را افزایش می دهد و سبب افزایش نفوذ ایران در خاورمیانه و نزدیک شدن بیشتر ایران به غرب خواهد شد و این مساله می تواند منافع عربستان و متحدانش در منطقه را به خطر بیندازد. اکنون عربستان در کمال شگفتی می بیند که نه تنها غرب و ایالات متحده با موجی که علیه ایران ساخت همراه نشدند بلکه شاهد تغییری شدید در استراتژی امریکا و کشورهای غربی در تعامل با ایران است. در حال حاضر غرب معتقد است که وقت آن رسیده بر ایران و آینده آن سرمایه گذاری کرد علی رغم این که همچنان بر روی عربستان به عنوان یک متحد اصلی حساب می کند، اگر چه ممکن است این متحد این بار در اولویت دوم روابط غرب و امریکا در خاورمیانه قرار بگیرد.

کشورهای غربی حمله تظاهرکنندگان و معترضان ایرانی به سفارت عربستان در تهران و اعدام شیخ نمر باقر النمر در عربستان را به طور هم زمان و در یک سطح و در شدیدترین حالت ممکن محکوم کردند، اتفاقی که از یک سو نشان از شکست عربستان در رسیدن به اهداف ضد ایرانی اش دارد و باعث شوکه شدن آن شده است و از سوی دیگر نشان از تغییر شگرف غرب در برخورد با مسائل منطقه دارد. اکنون عربستانی ها با ناخرسندی تاکید می کنند که غرب به دنبال نزدیکی به تهران است و دیگر اعتماد سابق را به متحدان تاریخی اش ندارد و اعتراف می کنند که سطح روابطشان با غرب به حداقل ممکن رسیده است. محمد بن سلمان، جانشین ولیعهد عربستان که گفته می شود سیاست های جدید عربستان همگی ساخته و پرداخته اوست، هفته پیش در گفت وگو با اکونومیست گفت: «ایالات متحده در صفت نخستین قدرت جهان رفتار نمی کند. عربستان از این که امریکا دیگر آن قدرت سابق را نداشته باشد و ابرقدرت جهانی نباشد بسیار نگران است.»

فیلیپ استفنز، تحلیلگر بریتانیایی در این باره می گوید: «دیپلمات های غرب به دنبال ایجاد استراتژی طولانی مدت با ایران هستند. ایرانی که به زودی می رود تغییرات مهمی را به روی خود ببیند که به هیچ وجه قابل مقایسه با عربستان سعودی نیست.» وی که در این رابطه یادداشتی را در روزنامه فایننشال تایمز نوشته است، همچنین می گوید: «جامعه ایران تمدنی ریشه دار دارد، طبقه متوسط ایران شانس تحصیل در غرب را داشته اند و می توان جامعه ایران را جامعه ای تکثرگرا مطابق با ویژگی های خاورمیانه دانست. علاوه بر آن 60 درصد دانشجویان دانشگاه های ایران را زنان تشکیل می دهند. این جامعه را با جامعه عربستان مقایسه کنید، جامعه ای که بر آن ایدئولوژی خطرناک وهابیت حکم رانی می کند.»

وی درباره احیای روابط ایران و غرب می گوید: «صحبت از احیای این نوع روابط با واقعیت های امنیتی موجود گره خورده، همواره در تعریف روابط کشوری با جامعه بین الملل پیش فرض های سیاسی آن کشور مد نظر بوده است. واکنش ایران نسبت به اعدام شیخ نمر نشان می دهد ایرانی ها در عین حالی که به سمت مدرنیته خیز برداشته اند و می خواهند آینده ای متفاوت را رقم بزنند از هیچ کدام از اصول خود دست نکشیده اند.»

بسیاری از تحلیلگران غربی می گویند که انتقادهای بسیاری در داخل جوامع غربی در حال شکل گیری است که از وجود پیمان غرب با عربستان که حامی اصلی اندیشه افراط گرایی در جهان است، انتقاد می کنند. بسیاری می گویند که غرب باید به فکر جایگزینی برای عربستان باشد و چرا این جایگزین کشوری مثل ایران نباشد که در عین اسلامی بودن، ایدئولوژی افراط گرایی وهابی حاکم بر عربستان را رد می کند و حتی با آن به مبارزه بر می خیزد. به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران، به نظر می رسد باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا این واقعیت را درک کرده است، برای همین در حال تغییر اولویت های سیاست خارجی امریکا است، او اکنون با توافق هسته ای که با ایران رسیده می خواهد تحولی تازه در روابط استراتژیک امریکا با کشورهای خاورمیانه ایجاد کند. مساله ای که نگران عربستانی ها را برانگخیته است. عربستانی ها می گویند نه تنها با نفس توافق هسته ای با ایران مشکل دارند و آن را با منافع منطقه ای خود مغایر می دانند بلکه بر این باورند امریکا با این حسِ ایران که می خواهد خود را ابرقدرت منطقه معرفی کند، همراه است. آنها می گویند علی رغم این که کاخ سفید از اقدامات اخیر ایران در آزمایش موشک های بالستیک انتقاد کرد، و با وجود این که ایران به ناو امریکایی در خلیج فارس شلیک کرد، اما عملا هیچ واکنشی از خود نشان نداد و اجازه داد ایران به قدرت نمایی خود ادامه دهد.

رودگر بویز، نویسنده انگلیسی در این باره می گوید: «شگفت آور است، اوباما می خواهد به هر دو طرف ایرانی و عربستانی نزدیک شود، او تلاش دارد خود را به عنوان یک میانجی بی طرف در تنش روابط عربستان و ایران جا بزند، این واقعیت را ایران خوب درک می کند، برای همین هم درصدد است از این فرصت نهایت استفاده را کند تا دستاوردهای بیشتری در پرونده هسته ای به دست آورد و عربستان را بیش از پیش به گوشه ای براند و تحت فشار بگذارد.»

اکنون بیم آن می رود که تنش به وجود آمده در روابط عربستان و ایران فرصت رسیدن به توافق در پرونده های سختی مثل سوریه و یمن و عراق و لبنان را کاهش دهد.

روشن است که غرب قصد ندارد عربستان را به عنوان یک متحد استراتژیک خود کنار بگذارد. غربی ها همچنان روی کمک های امنیتی عربستان در مبارزه با تروریسم در سوریه و عراق و جاهای دیگر حساب کرده اند، اما در عین حال می خواهند روابط خود را با ایران بهبود ببخشند و ایران را نیز با تمام امکاناتش در کنار خود داشته باشند. در همین چارچوب است که تلاش می کنند اختلافات پیش آمده میان عربستان و ایران را حل کنند. دیپلمات های غربی می گویند که با امضای توافق نهایی میان ایران و غرب که در سال گذشته میلادی انجام شد، اکنون جامعه ایران فرصت دارد تا بتواند خود را بازسازی کند و به فکر دوران پس از تحریم باشد. دورانی که می تواند پس از به سرانجام رسیدن توافق آینده روشنی را برای ایرانی ها رقم بزند.