روس ها و وضعیت راه راهِ سیاه و سفید

فردی به فرد دیگری رسید و احوال او را در زندگی جویا شد و از او پرسید آیا رو به راه هستی؟ آن شخص در پاسخ گفت زندگی من راه راه است؛ راه های سیاه و سفید دارد. طرف از او پرسید الان در کدام راه هستی؛ سفید یا سیاه؟ و او پاسخ داد سیاه.

شش ماهی گذشت و بار دیگر آن دو نفر همدیگر را دیدند؛ شخص پرسشگر پرسید امروز در کدام راهی؟ و طرف در پاسخ گفت: در راه سیاه. شخص کنجکاو تعجب کرد و گفت: خاطرم هست شش ماه پیش گفتی در وضعیت سیاه هستی. و با این پاسخ رو به رو شد: آن زمان فکر می کردم در وضعیت سیاه هستم اما اکنون متوجه شدم که امروز در وضعیت سیاه قرار دارم و آن روز وضعیت بهتری داشتم.

این جوابی بود که ولادیمیر پوتین در پاسخ به خبرنگاری که در رابطه با وضعیت کنونی اقتصادی در روسیه پرسید گفت، اما به نظر می رسد این پاسخ تنها بر وضعیت اقتصادی بزرگترین کشور جهان حکم فرما نیست و موقعیت سیاسی روسیه در نظام بین الملل نیز طی سال های اخیر با چنین وضعیتی رو به رو بوده است. هر سیاستمداری به خوبی می داند که وضعیت بد اقتصادی در جامعه موجی از نارضایتی ها را به دنبال دارد و موجب کاهش مشروعیت و محبوبیت دولتمردان و در راس آن رئیس جمهور می شود. این افسر سابق کا.گ.ب که پله های ترقی را به سرعت طی کرده و از سال ۲۰۰۰ تا کنون تصمیم گیرنده و بازیگردان اصلی در فدراسیون روسیه است نیز یقینا می داند اگر روزی تصرف کریمه و الحاق آن به خاک روسیه از سوی مردم کشورش به منزله شجاعت قلمداد شد و محبوبیتش را افزایش داد، اما اکنون دلار هفتاد روبلی فشار زیادی بر اقتصاد این کشور وارد کرده است و فشار اقتصادی بر زندگی مردم کشورش می تواند از محبوبیت وی کاهش دهد و انتقادهایی را حتی در کشور روسیه علیه وی برپا سازد.

پوتین دو سال پیش در نشست خبری پایان سال میلادی 2013 در پاسخ به سوال خبرنگاری که به بحران اقتصادی روسیه اشاره کرده، گفته بود برای خروج از این وضعیت برنامه ریزی هایی شده است و فرآیند آن دو سال به طول می انجامد؛ اکنون دو سال به اتمام رسیده و خبرنگار دیگری در نشست خبری پایان سال این موضوع و اتمام موعد دو سال را یادآور شد.

از این رو است که کرملین ترجیح می دهد با قیمت پایین کنونی نفت از یکسو و تحریم های اروپایی به موجب بحران اوکراین از سوی دیگر هزینه های نظامی بیشتری را بر خود تحمیل نکند و با طرف امریکایی خود بر سر یک میز بنشیند.

• کرملین در مسیر کاخ سفید

اگر نخواهیم ادعا کنیم که سیاست خارجی پوتین از سپتامبر تا کنون با نوعی چرخش در موضع گیری با ایالات متحده رو به رو بوده است، می توانیم بگوییم که رویکرد سیاست خارجی کرملین در مسیر کاخ سفید، از تقابل به تعامل تغییر جهت داده است تا بدان جا که پوتین در کنفرانس خبری خود پیشنهاد مطرح شده از آمریکا را در رابطه با سوریه می پذیرد و بر حمایت روسیه از آن تاکید می کند.

بدون شک نقطه ریست رویکرد تقابلی میان روسیه و آمریکا، شرکت پوتین برای اولین بار در نشست سالیانه سازمان ملل و دیدار با همتای امریکایی خود پس از دو سال قهر سیاسی بود. روسیه که نفت خود را به قیمت بالای صد دلار در بازارهای جهانی به فروش می رساند با افت قیمت نفت، بودجه سال 2015 خود را با نفت پنجاه دلاری بست و این در حالی است که اکنون قیمت طلای سیاه تنها ۳۸ دلار است؛ از این رو به نظر می رسد بازی شطرنج کرملین و کاخ سفید به سمت کیش شدن روسیه در حرکت بود و از این رو کرملین نشینان به دنبال یافتن راهی برای فرار از مات شدن برخاستند.

• آیا آمریکا کشور سوم در حمله به جنگنده روسیه بود؟

دقیقا دو سال پیش در چنین روزهایی روس ها در حال برگزاری المپیک زمستانی سوچی بودند و زمانی که به موازات انفجارهای ولگاگراد، بحران اوکراین آغاز شد، رئیس جمهور روسیه نطق های سنگینی را علیه غرب و به ویژه آمریکا ایراد می کرد و آمریکا را مقصر اصلی در ناآرامی های اوکراین می دانست (گفتنی است طرف مقابل نیز متقابلا روسیه را به دخالت در امور داخلی اوکراین متهم می کرد). یقینا در آن زمان نه تنها پوتین، بلکه بسیاری از تحلیلگران نیز به تحریم شدن روسیه از سوی غرب نمی اندیشیدند؛ اما تحریم ها، تنها اولین مهره از این دومینو بود و به دنبال گستردگی و پررنگ شدن بازی روس ها در سوریه، دیگر مهره های دومینو نیز بر دولتمردان این کشور پهناور جهان فشار آوردند؛ از سرنگونی هواپیمای مسافربری و جنگنده روسیه گرفته تا سقوط قیمت نفت.

مسکو طی دو سال گذشته، اغلب آمریکا و غرب را عامل اصلی عدم امنیت و ثبات در منطقه می دانست؛ اما در مورد موضوع حمله به جنگنده هوایی خود تنها ترکیه را مقصر می داند و حتی زمانی که خبرنگاری در نشست خبری مرد شماره یک کرملین از وی در رابطه با وجود کشور سوم و حمایت های آن از این حمله سخن به میان آورد، پوتین در پاسخ گفت: «منظور شما (حمایت آمریکا) را می فهمم ولی ما این را نمی بینیم» و سخنی علیه آمریکا به میان نیاورد.

این موضع گیری ها به خوبی نشان می دهد که اکنون روسیه دیگر نمی خواهد در تقابل با آمریکا گام بردارد و حتی اگر جای پای آن را در برخی کنش ها و یا واکنش ها ببیند، قصد علنی کردن آن و شعله ور کردن اختلافات را ندارد. رویکردی که می توان آن را از یک سو تدبیر اسلاوها دانست و از سوی دیگر روحیه معامله گری روس ها نامید.

روسیه و آمریکا؛ بازی در زمین سوریه

 به گزارش ایندیپندنت سفر جان کری به مسکو در آخرین ماه سال جاری میلادی، بیستمین نشست مشترک میان طرفین آمریکایی و روسی در سال ۲۰۱۵ بود؛ سفری که به منظور دستیابی به زمینه های مشترک برای همکاری در روسیه شکل گرفت. بدون شک یکی از دستاوردهای مهم این سفر اجماع بر لیست مشترک گروه های تروریستی در سوریه است.

تحلیلگران روس مهمترین هدف این سفر را تلاش برای گسترش دیپلماسی و مذاکره با همه طیف ها و گروه ها می دانند و البته تاکید می کنند که گروه های تروریستی نظیر داعش و جبهه النصره مشمول گفتگو نمی شوند.

البته از این دیدار چندین خبر متناقض منتشر شد؛ برای نمونه نیویورک تایمز در گزارش خود گفت که مسکو و واشنگتن به این نتیجه رسیده اند که حملات هوایی به تنهایی کاری از پیش نمی برد و طرفین برای ایجاد نیروی زمینی برای مقابله با داعش گفتگو کرده اند در حالی که رسانه ها و تحلیلگران روس ورود نیروی زمینی روسیه به سوریه را محال می دانند و تنها در صورت بروز اتفاقی حساس، این احتمال را کمتر از ده درصد تخمین می زنند.

یکی از موضوعات مهم و اساسی که پس از هر نشست در رابطه با سوریه مطرح می شود، بودن یا نبودن اسد است. در این نشست نیز طرف روس تاکید کرده است که اسد اکنون نباید برود و طرف آمریکایی نیز ماندن وی در مقام ریاست جمهوری را محال توصیف کرده است؛ اما به نظر می رسد اگرچه پارادوکسی در این دو دیدگاه وجود دارد، اما یک اشتراک نیز به چشم می خورد؛ حضور اسد تا تشکیل دولت ائتلافی و رای مردم و کنار رفتن وی از جایگاه ریاست جمهوری.

از سوی دیگر به نظر می رسد کرملین که اکنون که به خواسته های خود در سوریه به طور نسبی دست یافته است تلاش می کند در مورد اوکراین نیز با طرف آمریکایی خود به گفتگو بپردازد که این موضوع در دیدار پوتین و کری به خوبی مشخص بود.

اگر کسی در ابتدای سال ۲۰۱۵ از یک تحلیلگر روابط بین الملل می پرسید احوال روابط روسیه و آمریکا در یک تصویر راه راهِ سیاه و سفید چگونه است؟ حتما می گفت سیاه! اما در آخرین روزهای سال می توانیم بگوییم خاکستری است.

منبع: مثلث