ناگفته‌های اوحدی از فاجعه غم‌بار منا

رئیس سازمان حج و زیارت گفت: نهیب رهبر فرزانه انقلاب اسلامی به عربستان کارگشای تحویل اجساد قربانیان منا شد.

 

به گزارش خبرگزاری تسنیم از بروجرد، هنگامی که فاجعه غم بار منا به وقوع پیوست کمتر کسی به ابعاد وقوع آن می اندیشید که روزی فراگیر شده و صحبت از بیش از هشت هزار کشته در میان باشد آمار وحشتناکی از کشته شدگان در حریم امن الهی آن هم در روز عید قربان تنها یک علت داشته و آن هم سوء مدیریت و بی کفایتی کارگزاران حج است که در سایه سکوت کشورهای اسلامی به فاجعه ای عمیق و هولناک مبدل گشت که رهبر معظم انقلاب اسلامی از کشته شدگان این فاجعه به عنوان «مهاجران الی الله» یادکرد.

 

در این میان جمهوری اسلامی ایران به عنوان ام القری کشورهای اسلامی در همان نخستین ساعات وقوع این فاجعه هولناک با تدابیر رهبر فرزانه انقلاب اسلامی و پیگیری های مجدانه دستگاه دیپلماسی و سازمان حج و زیارت به جستجوی کشته شدگان خودپرداخت و در این راه از هیچ اقدامی که خبر از وضعیت جان باختگان منتشر می کرد، فروگذار نکرد.

 

سعید اوحدی رئیس سازمان حج و زیارت کشور در جریان سفر اخیر خود به شهرستان بروجرد ناگفته هایی از وقوع این فاجعه اظهار کرده است که در ادامه بیان می شود.

 

رئیس سازمان حج و زیارت از آغازین ساعت های وقوع این حادثه در عید قربان این چنین می گوید: تلی از زائران در منا روی هم ریخته شده بود که 99 درصد آن ها به دلیل تشنگی و گرمای شدید هوا دچار ایست قلبی شدند که اگر امکانات اولیه برای احیاء وجود داشت این اتفاق رخ نمی داد.

 

نبود راه خروج اضطراری

 

نبود راه خروج اضطراری، نظارت و کنترل نامحسوس از طریق دوربین در این مسیر تردد را با مشکل مواجه کرد و انبوهی از زائران با کوچک ترین حرکتی روی هم می افتادند و دچار خفگی می شدند.

 

نبود امکانات لازم برای امدادرسانی در کنار گرمای شدید هوا و تشنگی از عوامل جدی افزایش تعداد کشته شدگان بود؛ امکان ورود آمبولانس در این مسیر وجود نداشت، عوامل امدادرسان سعودی ها حدود پنج ساعت پس از وقوع این فاجعه در محل حاضر شدند.

 

وی می افزاید: در اولین تماسی که با ما گرفتند و این حادثه را گزارش دادند 20 تیم پزشکی با آب و یخ و امکانات موردنیاز به محل اعزام شدند تا ساعت 5 بعد از ظهر مشغول امدادرسانی به مجروحان بودند و تا همین ساعت توانستند حدود 500 نفر از زائران را که از این تعداد 100 نفر ایرانی بودند، نجات دهند اما پس از آن با ورود ارتش عربستان به منطقه فضا امنیتی شده و همه امدادگران ایرانی حاضر در صحنه را بیرون کردند.

 

امنیتی کردن منطقه

 

اوحدی عنوان می کند: برخی از مسئولان ایرانی که اقدام به امدادرسانی در این صحنه کردند توسط نیروهای امنیتی دستگیرشده و تلفن همراه آن ها ضبط شد، این نوع برخورد سعودی ها نشان از روح استبدادی، متحجر و تفکر آن ها است که ریشه آن تفکر سلفی گری است که اعتقادی به مشورت در مباحث خود ندارند چراکه به جای اینکه از کمک استقبال کنند مبادرت به دستگیری هیئت پزشکی کردند و تعدادی از آن ها را هم از صحنه اخراج کردند و تا ساعت یک و نیم بعد از نیمه شب اقدام به پاک سازی محور به دور از همه نیروهای خارجی و دوربین های خبرساز کردند.

 

وی بیان می کند: پس از وقوع این فاجعه برخی نیروهای امدادی پلیس عربستان اقدام به پرتاب آب از چادرهایی که در بالادست این مسیر بسته شده بود به عنوان کمک روی زائران کردند، به محض اینکه یک زائر بلندقد دست خود را برای گرفتن آب بالا می برد موجی از جمعیت ایجاد می شد و جمعیت را روی هم می ریخت و همین یک فاجعه می آفرید که آمار کشته های این فاجعه را لحظه به لحظه افزایش می داد.

 

سوء تدبیر و آشفتگی در مدیریت سعودی ها

 

رئیس سازمان حج و زیارت خاطرنشان می کند: این اتفاق عجیبی بود که در طول تاریخ وقوع آن سابقه نداشته که هشت هزار نفر به صورت یک جا در موسم حج کشته شود که در این فاجعه سوء تدبیر و آشفتگی در مدیریت سعودی ها کاملاً محسوس بود.

 

وی با بیان اینکه بیمارستان های عربستان امکانات لازم برای پذیرش و احیاء مجروحان این حادثه را نداشتند، می گوید: این اتفاق درست در روز پنجشنبه به وقع پیوست که با توجه به تعطیلی این روز، جمعه و شنبه در عربستان برای حضور اضطراری پزشکان در بیمارستان ها مشکل داشتند و علاوه بر آن اجازه ورود به هر بیمارستانی را نمی دادند.

 

مجروحان این حادثه را به دلیل نبود امکانات لازم تا بیمارستان های طائف، جده و بحره انتقال داده بودند و آشفتگی در امدادرسانی در منطقه مشهود بود.

 

نگهداری اجساد در شرایط بسیار نامناسب

 

اوحدی اظهار می کند: کارگزاران حج سعودی به دلیل اینکه می خواستند فضای منطقه را برای رمی جمرات روز بعد آماده کنند باعجله اقدام به حمل اجساد روی زمین افتاده کردند که به دلیل نداشتن  خودروهای سردخانه دار استاندارد که بتوانند اجساد را در آن نگهداری کنند از ساعت پنج بعد از ظهر که فضا را امنیتی کردند و ما را از آنجا بیرون کردند شش تا هفت لایه از اجساد را روی هم انبار کرده و درون خودروهای کانتینردار حمل جسد ریختند.

 

گاهی هنگامی که از میان تلی از اجساد انباشته شده روی هم گذر می کردیم به گوش خودمان می شنیدیم که کسی از زیر اجساد طلب کمک می کرد و ما نمی توانستیم به آن ها کمک کنیم.

 

وی می افزاید: عربستان سعودی تلاش بسیاری در راستای پنهان کردن ابعاد این فاجعه با ندادن آمار دقیق کرد در این میان ما از همان دقایق اولیه این اتفاق تلاش کردیم به صورت شفاف اطلاع رسانی کنیم اگر چه سخت و سنگین بود ولی آمار را به اطلاع مردم رساندیم.

 

اطلاع رسانی شفاف و دقیق به مردم

 

پس از انتشار پیام رهبر معظم انقلاب مبنی بر اطلاع رسانی شفاف و دقیق به مردم در زمینه این فاجعه همان لحظه خدمت  قاضی عسگر نماینده مقام معظم رهبری در امور حج و زیارت رفتم و گفتم پیام رهبری به ما تکلیف کردند و ایشان گفتند این نوع اطلاع رسانی را به صورت شفاف و مستمر ادامه دهید.

 

اما در انتشار اخبار این واقعه ما باید ملاحظه افکار عمومی را می کردیم اولاً نوع لحن کلام به گونه ای باشد که تنشی به جامعه وارد نکند به هر حال چندین نفر با لباس احرام از زائران ایرانی مفقود شده و خانواده های آن ها چشم به راه بودند که خود می توانست بحرانی در جامعه به وجود آورد.

 

رئیس سازمان حج و زیارت بیان می کند: لحن کلام باید به گونه ای بود که سعودی ها را وادار به انجام واکنشی نکند و محدودیتی در راه انتقال و شناسایی قربانیان به وجود نیاورند چون اگر کوچکترین کلامی روز اول می گفتیم که آمار کشته شدگان بیش از هزار و 500 نفر است ممکن بود در روند تحویل اجساد خلل وارد کنند بنابر این از همان روز اول از واژه سوء تدبیر و سوء مدیریت برای تشریح ابعاد این فاجعه استفاده شد.

 

افشا کردن سوء تدبیر سعودی

 

وی خاطرنشان می کند: هیئتی به سرپرستی وزیر بهداشت به عربستان آمد و هنگامی که وزیر بهداشت به فرودگاه رسید به من گفت این چه مصاحبه ای بود که شما در آن گفته بودید که اجساد را با کانتینر و تریلی حمل کرده اند مگر اجساد را با تریلی حمل می کنند؟ من به او گفتم به سردخانه برویم و خودتان از نزدیک ببینید؛ به بیانی ما سوء تدبیر سعودی ها و رفتار آن ها با اجساد را که با تریلی آن ها را حمل کرده بودند، افشا کردیم ولی جزئیات و شرایط نگهداری اجساد درون این کانتینرها را افشا نکردیم.

 

فاجعه به گونه ای بود که 300 کشته را در یک تریلی غیراستاندارد به مدت چهار روز در زیر گرمای 52 درجه عربستان قرار داده بودند که این خود فاجعه ای بزرگ از این حادثه خلق کرد.

 

هنگامی که با وزیر بهداشت و همراهان وی به سردخانه «معیصم» رفتیم آن ها سه ماسک دوجداره نانو به دهان خود زده بودند بازهم تحمل بوی تعفن سردخانه را نداشتند و حاضر به بازدید از آنجا نشدند.

 

وضعیت به گونه ای بود که هنگام مراجعت از سردخانه تمامی لباس های خود را عوض می کردیم و کفش خود را زیرآب جوش و مایع ضدعفونی کننده شستشو می دادیم که بوی تعفن آن از بین برود.

 

25 تریلی که همه اجساد در آن با لباس احرام به این سردخانه منتقل شده که خونابه کف سردخانه جاری شده بود و با آهک روی آن را پوشانده بودند تا بیماری ها منتقل نشود.

 

تشکیل ستاد بحران با شش کمیته

 

اوحدی می گوید: در همان روز دهم ذیحجه ستاد بحران برای بررسی این فاجعه با شش کمیته تشکیل شد که مهم ترین این کمیته ها کمیته تفحص و ساماندهی مجروحین و اطلاع رسانی بود.

 

اولویت های ما هم نخست ساماندهی مجروحان بود و انتقال آن ها به کشور بود چرا که اگر مجروحان در آنجا می ماندند به دلیل کمبود امکانات ممکن بود به آمار کشته شدگان اضافه شود بنابراین توانستیم ظرف دو روز 700 مجروح ایرانی را شناسایی کنیم که در این میان تیم هیئت پزشکی ایران کار بزرگی را انجام دادند.

 

جمع آوری آمار زائران کشته شده ایرانی در منا با توجه به پراکندگی زائران به دلیل اینکه بخشی از زائران در رمی جمرات و یا در منا حضور داشتند بسیار سخت بود اما با همت مجموعه کمیته های عملیاتی مشخص توانستیم در همان روزهای نخست این آمار را جمع آوری کنیم، گروه تفحص با وجود اینکه دوره تفحص ندیده بودند عملیات بزرگی را در این راستا انجام دادند.

 

شناسایی پیکر خبرنگار شبکه خبر

 

وی اظهار می کند: پس از شناسایی پیکر خبرنگار شبکه خبر «حمیدرضا حسینی» به کشور منتقل شد اما به دلیل تغییر فیزیکی و رنگ چهره همسر وی نتوانست او را شناسایی کند و پس از آن از طریق اثر انگشت و آزمایش های DNA مشخص شد.

 

گروه تفحص گاهی 18 ساعت در طول شبانه روز با بوی تعفن شدید مجبور بودند هفت هزار جسد را می دیدند و شناسایی می کردند و بعداز این تعداد 400 جان باخته ایرانی را شناسایی کردند.

 

گاهی اوقات بچه های گروه تفحص می گفتند جسدی که پیدا می شد بالای سر آن جسد که با لباس احرام روز عید قربان کشته شده اند، می نشستیم متوسل می شدیم، گریه می کردیم و از جسد می خواستیم راه را برای شناسایی پیکر بعدی باز کند که ما بتوانیم این ابدان مطهر را شناسایی کنیم.

 

حضور در کاروان های ایرانی و دلجویی از بازماندگان

 

رئیس سازمان حج و زیارت با اشاره به دیگر اقدامات انجام شده در این زمینه می افزاید: در تمامی کاروان های آسیب دیده استان های مختلف در منا و مکه حضور یافتیم، کاروان 130 نفری نیشابور 53 مرد آن کشته شده و 53 زن در این کاروان همسران خود را از دست داده بودند.

 

فضای واقعاً سنگینی بود و هر کسی هم درددلی داشت، به کاروان اهل سنت مهاباد در مکه که سرکشی کردیم خواهر بزرگواری آمدند که کُردی صحبت می کرد و مدیر کاروان ترجمه می کرد او به من گفت که آقای اوحدی من وقتی مصاحبه های شما را می بینم برای شما دعا می کنم و دلم می سوزد که این قدر کارتان سخت است، من تصور کردم این خانم از این فاجعه آسیبی ندیده است به او گفتم بازهم برای ما دعا کنید خداوند به همه ما صبر عنایت کند و کمک کند که ما این اجساد را بتوانیم شناسایی کنیم یک مرتبه اشک در چشمانش جمع شد و گفت آقای اوحدی زمانی که موج جمعیت ایجاد شد من همراه با سه برادرم بودم آن ها من را نجات دادند و هر سه کشته شدند، خیلی سنگین بود کوهی از صبر و ایمان باید این مصیبات سنگین را تحمل کند.

 

پیام رهبری و انتقال پیکر جان باختگان و مجروحان حادثه به ایران

 

وی بیان می کند: از دیگر اقدامات انجام شده انتقال پیکر جان باختگان و مجروحان این واقعه به کشور بود که کار بسیار سنگینی بود اما تأثیر سخنان مقام معظم رهبری خارج از هرگونه تعصب، اغراق و بزرگ نمایی این عملیات را تسریع کرد.

 

تا روز سه شنبه ای که سخنان مهم مقام معظم رهبری در نوشهر ایراد شد ما موفق به شناسایی 218 نفر از جان باختگان ایرانی این واقعه شدیم اما اجازه انتقال حتی یک پیکر به کشور را به ما نمی دادند چرا که آن ها اصلاً اعتقادی به خروج پیکرها از عربستان نداشتند و بر اساس اعتقادات خود می گفتند باید پیکرها در عربستان دفن شود زیرا آن ها بر اساس فقه خودشان اعتقاد دارند حرمت پیکر در دفن بلافاصله آن است و نباید در این اقدام تعلل کرد.

 

اوحدی عنوان می کند: مذاکرات به منظور تحویل اجساد قربانیان با حضور معاون وزیر خارجه و وزیر بهداشت با هیئت سعودی در غیاب وزیر بهداشت دولت عربستان رأس ساعت 13 روز سه شنبه در جده آغاز شد یک مرتبه پیامی به تلفن همراه قشقاوی معاون وزیر امور خارجه در مورد صحبت های مهم رهبری رسید، معاون وزیر امور خارجه پیام را به من و من هم پیام را به صورت مخفیانه به دیگر دوستان حاضر در جلسه نشان دادم؛ صحبت های عجیبی بود محکم و کوبنده ایشان فرموده بودند که «دولت عربستان در انتقال ابدان مطهر جان باختگان به وظایف خود عمل نمی کند و جمهوری اسلامی ایران نیز تاکنون با خویشتن داری و ادب اسلامی، حرمت برادری را در دنیای اسلام نگه داشته است، اما این را بدانند که اندک بی احترامی به ده ها هزار نفر از حجاج ایرانی در مکه و مدینه و عمل نکردن به وظایف برای انتقال ابدان مطهر، عکس العمل سخت و خشن ایران را در پی خواهد داشت».

 

عکس العمل سعودی ها در مقابل پیام رهبری

 

در این بین سؤالی ذهن همه ما را به خود مشغول کرده بود که آیا طرف سعودی هم این سخنرانی مقام معظم رهبری را شنیده است یا خیر که یک مرتبه کسی به جلسه وارد شد یک کاغذ A4  را آورد و به دست معاون وزیر خارجه عربستان که آنجا نشسته بود، داد و بعد هم به دست رئیس هیئت آن ها که قائم مقام امیر مکه بود نشان دادند یک مرتبه حال آن ها به هم ریخت من به  معاون وزیر امور خارجه کشورمان گفتم باور کنید پیام آقا را آوردند و الآن به دستشان رسیده چون آقا ساعت 11 صحبت کردند، قشقاوی معاون وزیر امور خارجه گفت همین است بعد او خودش را جمع وجور کرد و از جلسه معاون وزیر  آمد رفت بیرون و بعد یک کاغذ کوچک تر گذاشت جلوی قائم مقام امیر مکه که رئیس هیئت عربستانی بود و در حال صحبت کردن بود که با مشاهده کاغذ انسجام فکری او نیز به هم ریخت و رنگ و روی او کاملاً تغییر کرد.

 

وی خاطرنشان می کند: در جلسه نه آن ها موضوع را به روی ما آوردند و نه ما واکنشی نشان دادیم. جلسه تمام شدآمدیم بیرون درب آسانسور قائم مقام امیر مکه آمد و به انگلیسی به من گفت آقای اوحدی الآن با وزیر بهداشت تماس گرفتیم ساعت هشت و نیم ملاقات شما با وزیر بهداشت در ریاض هماهنگ شده است ما خیلی تعجب کردیم چون اصلاً وزیر بهداشت آن ها در جلسه حاضر نشده بود.

 

همان جا بود که به معاون وزیر امور خارجه گفتم آثار سخنان رهبری کم کم هویدا می شود، در ساعت موعود به جلسه با وزیر بهداشت رفتیم و در کمال ناباوری مشاهده کردیم رفتار آن ها کاملاً تغییر کرده و بسیار متعامل شده است.

 

حذف تشریفات قانونی برای انتقال پیکر جان باختگان ایران

 

شب که جلسه تمام شد خواستیم از مکه به جده بیاییم ساعت یک و نیم بعد از نیمه شب بود ما در خودروی سفارت به همراه وزیر بهداشت و سفیر بودیم که قائم مقام امیر مکه تماس گرفت و گفت الآن دیوان مَلِکی اعلام کرد شما می توانید اجساد قربانیان خود را به کشورتان ببرید و هواپیمای رایگان، تابوت و کاور اختصاصی در اختیارتان قرار داده می شود و دیوان ملکی اعلام کرده که همه تشریفات قانونی برای ایرانیان حذف شود.

 

پس از این اظهارات و تغییر رویه ناگهانی دولت عربستان ما توانستیم بدون هیچ دردسری به راحتی ابدان مطهر را شناسایی و به کشور منتقل کنیم.

 

رئیس سازمان حج و زیارت تصریح می کند: جایگاه رهبری در دنیای اسلام در مواجهه با حوادث گوناگون بسیار تأثیرگذار و غیرقابل انکار است به گونه ای که در این حادثه اخیر با نهیب به موقع رهبر فرزانه انقلاب اسلامی عربستان بی هیچ مقاومتی حاضر به همکاری شده و از مواضع خصمانه خود نسبت به ایران چشم پوشی کرد.

 

وی خاطرنشان می کند: پس از مراجعت به کشور در جریان بازدید و سرکشی از خانواده های جان باخته به استان ها و شهرهای مختلف کشور سفر کردیم در یکی از این سفرها به استان گلستان و بندر ترکمن که بیشترین قربانی را در قالب کاروان اهل سنت خود داده بودند رفتیم در آنجا خواهر و برادر نوجوانی بودند که پدر و مادر خود را در این حادثه از دست داده بودند ما به منزل آن ها رفتیم به پسر خانواده گفتم شماره تماس ات را به من بده تا بتوانم با شما در تماس باشم وقتی اسم او را پرسیدم او گفت اسمش رضا و اسم خواهرش راضیه است.

 

خیلی تعجب کردم چراکه آن ها از اهل سنت بودند، پرسیدم چطور اسم شما را رضا گذاشته اند؟ گفت مادرم ارادت خاصی به امام رضا (ع) داشتند هنگامی که مادرم من را باردار بوده است نذر می کند اگر پسر به دنیا بیاورد رضا و اگر دختر باشد اسم او را راضیه بگذارد؛ وقتی از او پرسیدم بزرگ ترین خواسته تو و خواهرت چیست؟ گفت: من و خواهرم دوست داریم به دیدار رهبری برویم من خیلی تعجب کردم که آرزوی یک خواهر و برادر جوان و نوجوان اهل سنت دیدار با مقام معظم رهبری است.