روسیه‌، ابرقدرت و ترکیه جسور نیست

دیپلماسی ایرانی: روز گذشته یکی از هواپیماهای جنگی روسیه توسط موشک ترکیه مورد هدف قرار گرفت. در همین راستا نمایندگان کشورهای عضو ناتو با تشکیل جلسه ای فوق العاده به بررسی این موضوع پرداختند. در نگاه اول شرایط مانند دهه 1950 و فضای جنگ سرد به نظر می آید، اما ظواهر همیشه فریبنده است.

اوضاع هنوز به مرحله بحرانی نرسیده، اما در صورت تشدید تنش ها، بدون شک داعش برنده اصلی میدان خواهد شد. ترکیه، به دلیل وابستگی به گاز روسیه تمایلی به درگیر شدن با این کشور ندارد اما این حادثه می تواند تلاش های بین المللی برای پاسخ به داعش را از مسیر اصلی منحرف کند.

وسعت روسیه کنونی معادل با نیمی از وسعت اتحاد جماهیر شوروری سابق است. اقتصاد ضعیف این کشور بسته به صادرات نفت و گاز است و روسیه فاقد یک ایدئولوژی قابل قبول در سطح جهانی است. آنچه این کشور را پیش می برد ناسیونالیسمی است که با شخصیت ولادیمیر پوتین گره خورده است. تنها بلندپروازی پوتین و سودای ارتقای نقش بین المللی روسیه، می تواند لشگرکشی به کریمه و شرق اوکراین و ورود به جنگ سوریه را توجیه کند. بنابراین روسیه یک ابرقدرت نیست. تهدیدات آن علیه منافع غرب باید مورد توجه قرار بگیرد، اما از بزرگنمایی آنها باید اجتناب شود.

ترکیه نیز همچون گذشته یکی از جسورترین اعضای ناتو نیست. در حال حاضر ترکیه بیش از آنکه در عمل متحد غرب باشد، تنها نام متحد را یدک می کشد. نمی توان از این واقعیت که رئیس جمهور ترکیه نیز مانند رئیس جمهور روسیه بسیاری از رویه های غیردموکراتیک را در کشور خود به پا کرده، چشم پوشید. علاوه بر این، منافعی که اردوغان در خاورمیانه دنبال می کند با منافع آمریکا و غرب همسو نیست. درست است که ترکیه به ایالات متحده اجازه داده است که از پایگاه های هوایی آن برای بمباران داعش استفاده کند، اما شکست داعش جزء اولویت های ترکیه نیست. اولویت ترکیه مبارزه با کردها و ناسیونالیسم کردی است، در حالی که کردها از مهم ترین شرکای آمریکا در نبرد زمینی علیه داعش هستند. ترکیه تاکنون اقدامات بسیار کمی برای قطع جریان عضوگیری داعش که از سوی خاک ترکیه انجام می شود، انجام داده است.

سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که با این شرایط آمریکا و متحدان اروپایی آن چه واکنشی باید انجام دهند؟ در گام اول باید از نشان دادن واکنش های تند به این حادثه و یا برخورد با روسیه به عنوان دشمن جلوگیری شود. اگرچه در مورد عملکرد روسیه در سوریه می توان انتقادات زیادی مطرح کرد، اما تلاش های روسیه برای تقویت رژیم بشار اسد در تضاد کامل با منافع غرب وجود ندارد. برکناری رژیم اسد در سوریه، پیش از آن که جایگزین مناسبی برای آن وجود داشته باشد، با منافع غرب نیز سازگاری ندارد.

این احتمال نیز وجود دارد که سیاست روسیه متحول شود. سقوط هواپیمای روسی در صحرای سینا، هزینه ای است که روسیه برای حمایت از بشار اسد داده و احتمال دارد در آینده، حادثه ای مانند آنچه که در پاریس اتفاق افتاد در روسیه نیز تکرار شود.

در نتیجه می توان گفت که آمریکا، اروپا و کشورهای عرب مخالف داعش باید از این حادثه استفاده کنند تا بتوانند بیشتر بر روسیه و سیاست های آن تاثیرگذاری کنند. در این شرایط دو اقدام اولویت دارد. نخست، باید مذاکرات جدی تری با روسیه برای هماهنگ کردن اقدامات نظامی صورت بگیرد. تمرکز اصلی عملیات نظامی باید به سوی نابودی داعش سوق داده شود. تا زمانی که امکان توافق بر روی برخی از موارد وجود دارد، نباید ماهیت توافق را به دلیل عدم توافق کامل بر تمام جزئیات رد کرد. این هماهنگی می تواند روسیه را به عضو دوفاکتو ائتلاف علیه داعش تبدیل کند.

دوم، دیپلماسی باید حول محور شکل دهی به دولت جدید در دمشق پیش برود. می توان با حفظ اسد در قدرت، استراتژی مبارزه با داعش را پیش برد، اما این اقدام مسئولیت سنگینی را به دنبال دارد. بنابراین بهترین گزینه پیگیری راه حلی سیاسی به کمک روسیه و پیدا کردن راهی برای برکناری اسد است.

منبع: فایننشال تایمز/ ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی/۲۵

انتشار اولیه: چهارشنبه 4 آذر 1394 / انتشار مجدد: سه شنبه 17 آذر 1394