ضرورت پشتیبانی از طرحِ ظریف
رضا نصری درباره پیشنهاد ظریف برای إیجاد یک پیمان خلع سلاح هسته ای جدید نوشت:
در هفتهٔ گذشته، دکتر ظریف پیشنهاد مهمی به جامعهٔ جهانی ارائه داد که توجه افکار عمومی، رسانه های بین المللی و محافل تخصصی را به خود معطوف کرد. وزیر امور خارجه ایران - طی مقاله ای در روزنامهٔ گاردین - به کشورهای دارنده ٔ سلاح اتمی پیشنهاد داد تا به منظورِ رسیدن به یک پیمان خلع سلاح جدید، مذاکرات چندجانبه را آغاز کنند؛ و وعده داد که ایران، برای تسهیل این هدف، در ظرفیت ملی خود و در جایگاه رئیس جنبش عدم تعهد، همکاری های لازم را با جامعهٔ جهانی به عمل خواهد آورد. معاهده ٔ مورد نظر - که همهٔ کشورهای مسلح به سلاح هسته ای (از جمله کشورهای غیر عضو در پیمان ان.پی.تی) را در بر خواهد گرفت - در دو مرحله، فرایند خلع سلاح کامل را تحقق خواهد بخشید:
در فاز مقدماتی، کشورهای دارندهٔ سلاح، در اقدامی هماهنگ، زرادخانه ٔ هسته ای خود را از حالت «آماده باش» خارج خواهند کرد. یعنی کلاهک های هسته ای را - در فرایندی که در اصطلاح فنی به آن De-alerting می گویند - از موشک های حامل جدا خواهند ساخت. هدف از این اقدام، کاهش ریسک جنگ اتمی، کاهش احتمال جنگ های تصادفی و افزایش مدت زمان تصمیم گیری سیاسی (یا افزایش Breakout time) در بحبوحهٔ شرایط بحرانی است. (ضمن اینکه این اقدام در عصر کنونی، با توجه به جدی بودن خطر حملات سایبری و امکان هک شدن سیستم های هشداردهندهٔ نظامی، ضروری به نظر می رسد). فاز دوم شامل خلع سلاح هماهنگ و تدریجی کشورها تا امحای کامل این ابزار کشتار جمعی است. این مرحله تحت یک سازوکار قوی نظارتی و ذیل پوشش یک مکانیسم راستی آزمایی و سنجش میزان پایبندی کشورها به تعهدات خود صورت خواهد گرفت.
حال، جدا از دستآوردهای امنیتی این پیمان جدید برای نسل های آینده ٔ بشر، صرفِ طرح این پیشنهاد از جانب رئیس دستگاه دیپلماسی ایران از چند جهت نیز بسیار حائز اهمیت است:
۱- اول اینکه با ارائهٔ این پیشنهاد، ایران پیام داد که در کسوت یک بازیگر قدرتمند، عامل و موثر در عرصه ٔ جهانی، در پی سامان دادن به فضای بین المللی و اصلاح رژیم عدم اشاعه در عصر پسا-توافق است. به عبارت دیگر، پیام ایران این است که نه تنها پیروزمندانه از کارزار مذاکرات هسته ای به بیرون آمده، بلکه می خواهد از این سرمایهٔ سیاسی و اخلاقی برای تغییر پارادایم های امنیتی حاکم بر روابط بین الملل - و همچنین رسیدن به هدفِ دیرینهٔ خود مبنی بر ایجاد «خاورمیانهٔ عاری از سلاح هسته ای» - استفاده نماید. در این راستا، راهکار دقیق و فنی ِ ارائه شده و استدلال ها و زبان حقوقی وزیر امور خارجه گویای این واقعیت است که ایران در پیگیری این امر بسیار مصمم و جدی است.
۲- دوم اینکه در مقدمهٔ طرح این پیشنهاد، دکتر ظریف «برجام» را - نه صرفاً به عنوان یک توافق میان ایران و گروه ۵+۱ - بلکه به عنوان یک توافق میان یک «کشور فاقد سلاح هسته ای» و «کشورهای دارنده ٔ سلاح هسته ای» معرفی می کند تا از این زاویه به افکار عمومی یادآوری کند که توازن میان این دو دسته کشورها - علیرغم خواست جامعه ٔ جهانی و علیرغم گذشت شش دهه از تاسیس نظام ان.پی.تی - کامآکان برآورده نشده است. به عبارت دیگر، با طرح این پیشنهاد، ایران پیام می دهد که قصد دارد به «برجام» کارکردی فرای محتوای آن ببخشد و از مدت زمان اعتبار این توافق برای برقراری توازن قوا میان کشورهای دارنده و فاقد سلاح هسته ای استفاده کند.
۳- سوم اینکه ارائهٔ این پیشنهاد، رژیم اسرائیل را از یک موضع تهاجمی نسبت به ایران به یک موضع دفاعی در برابر ایران و در برابر افکار عمومی جهان (که به تدریج با ایران همسو می شود) می کشاند. به عبارت دیگر، این ابتکار ایران - آن هم بالافاصله پس از انعقاد توافق هسته ای - موجب می شود که رژیم اسرائیل - که دکتر ظریف در مقاله ٔ خود به درستی از آن به عنوان تنها مانع بر سر راه تحقق پروژه ٔ خاورمیانه ٔ عاری از سلاح هسته ای یاد کرده - از موضع «طلبکار» به موضع «متهم» نقل مکان کند. یک نگاه اجمالی به حجم واکنش ها و استقبال کاربران شبکه های اجتماعی از پیشنهاد ایران، و همچنین یک بررسی مقدماتی از موضع گیری های رسانه ای و محافل تخصصی در روزهای اخیر در همین باره، مبین این ادعاست. به واقع، از منظر افکار عمومی غرب، در فضای پسا-توافق، ایران یک عامل تقویت رژیم عدم اشاعه و یک عنصر سازنده و مبتکر در حوزهٔ امنیت هسته ایست؛ و اسرائیل یک عامل اشاعه و یک عنصر متخلف، کارشکن، منزوی و غیرپاسخگو است!
۴- چهارم ایکه در فضای کنونی که لابی های طرفدار رژیم اسرائیل و محافل جنگ طلب در واشنگتن - با هزینه ٔ میلیون ها دلار - سراسیمه در پی جلب افکار عمومی به منظور فشار به کنگره برای رد توافق هسته ای هستند، ارائهٔ این پیشنهاد صلح طلبانه از جانب ایران، و طرح یک راهکار عملی و حقوقی در راستای تقویت رژیم عدم اشاعه از جانب بالاترین مقام دیپلماتیک تهران، به مثابه ٔ مانعی جدی بر سر راه آنهاست. به واقع، توجیه و تبیین موضع صلح طلبانه و سازنده ٔ ایران، برای کسانی که در ماه آینده تلاش خواهند کرد تا با حضور در کنگره ایران را به عنوان یک بازیگر خطرناک و یک عامل برهم زننده ٔ صلح و امنیت جهانی معرفی کنند، امری دشوار خواهد بود.
۵- پنجم اینکه از نظر حقوقی نیز رویکرد ایران بسیار حائز اهمیت است چرا که دکتر ظریف - از جانب ایران - در مقدمهٔ طرح، وظیفهٔ خلع سلاح را - نه فقط یک وظیفهٔ قراردادی در چارچوب پیمان ان.پی.تی - بلکه یک تکلیف «عرفی» برای همهٔ کشورها معرفی می کند. به عبارت دیگر، از نظر ایران، این فقط کشورهای عضو ان.پی.تی نیستند که مطابق ماده ۶ این معاهده موظف به مذاکره برای خلع سلاح هستند؛ بلکه این کشورها به همراه کشورهای مسلح غیرعضو (مانند پاکستان، هند، کره شمالی و رژیم اسرائیل) از نظر «حقوق بین الملل عرفی» نیز مکلف به امحای این سلاح های کشتار جمعی هستند. به واقع، با اتخاذ چنین موضعی، ایران از یک سو تلاش می کند تا ظرفیت های معطل ماندهٔ ان.پی.تی را احیا سازد و از طرف دیگر وظیفهٔ خلع سلاح را به کشورهای مسلح غیرعضو ان.پی.تی نیز تعمیم بخشد؛ امری که - با توجه به اهمیت کشور ایران - می تواند در درازمدت متضمین ایجاد یک دینامیسم جدید در حوزهٔ عدم اشاعه شود.
به هر حال، این پیشنهاد - که در آستانهٔ اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل مطرح شده - این قابلیت را دارد تا به صورت غیرمنتظره فضای بین المللی را در ماه های آینده تحت تاثیر قرار دهد؛ و - جدا از منافعی که برای امنیت جهانی در بر دارد - جریان های جنگ طلب و ایران ستیز را نیز - چه در کنگره چه در منطقه - به حاشیه براند. از این رو، پشتیبانی تمام عیار از آن هم از نظر اخلاقی و هم از نظر استراتژیک - از جانب مردم و سایر مسئولین - به نظر ضروری است.
در هفتهٔ گذشته، دکتر ظریف پیشنهاد مهمی به جامعهٔ جهانی ارائه داد که توجه افکار عمومی، رسانه های بین المللی و محافل تخصصی را به خود معطوف کرد. وزیر امور خارجه ایران - طی مقاله ای در روزنامهٔ گاردین - به کشورهای دارنده ٔ سلاح اتمی پیشنهاد داد تا به منظورِ رسیدن به یک پیمان خلع سلاح جدید، مذاکرات چندجانبه را آغاز کنند؛ و وعده داد که ایران، برای تسهیل این هدف، در ظرفیت ملی خود و در جایگاه رئیس جنبش عدم تعهد، همکاری های لازم را با جامعهٔ جهانی به عمل خواهد آورد. معاهده ٔ مورد نظر - که همهٔ کشورهای مسلح به سلاح هسته ای (از جمله کشورهای غیر عضو در پیمان ان.پی.تی) را در بر خواهد گرفت - در دو مرحله، فرایند خلع سلاح کامل را تحقق خواهد بخشید:
در فاز مقدماتی، کشورهای دارندهٔ سلاح، در اقدامی هماهنگ، زرادخانه ٔ هسته ای خود را از حالت «آماده باش» خارج خواهند کرد. یعنی کلاهک های هسته ای را - در فرایندی که در اصطلاح فنی به آن De-alerting می گویند - از موشک های حامل جدا خواهند ساخت. هدف از این اقدام، کاهش ریسک جنگ اتمی، کاهش احتمال جنگ های تصادفی و افزایش مدت زمان تصمیم گیری سیاسی (یا افزایش Breakout time) در بحبوحهٔ شرایط بحرانی است. (ضمن اینکه این اقدام در عصر کنونی، با توجه به جدی بودن خطر حملات سایبری و امکان هک شدن سیستم های هشداردهندهٔ نظامی، ضروری به نظر می رسد). فاز دوم شامل خلع سلاح هماهنگ و تدریجی کشورها تا امحای کامل این ابزار کشتار جمعی است. این مرحله تحت یک سازوکار قوی نظارتی و ذیل پوشش یک مکانیسم راستی آزمایی و سنجش میزان پایبندی کشورها به تعهدات خود صورت خواهد گرفت.
حال، جدا از دستآوردهای امنیتی این پیمان جدید برای نسل های آینده ٔ بشر، صرفِ طرح این پیشنهاد از جانب رئیس دستگاه دیپلماسی ایران از چند جهت نیز بسیار حائز اهمیت است:
۱- اول اینکه با ارائهٔ این پیشنهاد، ایران پیام داد که در کسوت یک بازیگر قدرتمند، عامل و موثر در عرصه ٔ جهانی، در پی سامان دادن به فضای بین المللی و اصلاح رژیم عدم اشاعه در عصر پسا-توافق است. به عبارت دیگر، پیام ایران این است که نه تنها پیروزمندانه از کارزار مذاکرات هسته ای به بیرون آمده، بلکه می خواهد از این سرمایهٔ سیاسی و اخلاقی برای تغییر پارادایم های امنیتی حاکم بر روابط بین الملل - و همچنین رسیدن به هدفِ دیرینهٔ خود مبنی بر ایجاد «خاورمیانهٔ عاری از سلاح هسته ای» - استفاده نماید. در این راستا، راهکار دقیق و فنی ِ ارائه شده و استدلال ها و زبان حقوقی وزیر امور خارجه گویای این واقعیت است که ایران در پیگیری این امر بسیار مصمم و جدی است.
۲- دوم اینکه در مقدمهٔ طرح این پیشنهاد، دکتر ظریف «برجام» را - نه صرفاً به عنوان یک توافق میان ایران و گروه ۵+۱ - بلکه به عنوان یک توافق میان یک «کشور فاقد سلاح هسته ای» و «کشورهای دارنده ٔ سلاح هسته ای» معرفی می کند تا از این زاویه به افکار عمومی یادآوری کند که توازن میان این دو دسته کشورها - علیرغم خواست جامعه ٔ جهانی و علیرغم گذشت شش دهه از تاسیس نظام ان.پی.تی - کامآکان برآورده نشده است. به عبارت دیگر، با طرح این پیشنهاد، ایران پیام می دهد که قصد دارد به «برجام» کارکردی فرای محتوای آن ببخشد و از مدت زمان اعتبار این توافق برای برقراری توازن قوا میان کشورهای دارنده و فاقد سلاح هسته ای استفاده کند.
۳- سوم اینکه ارائهٔ این پیشنهاد، رژیم اسرائیل را از یک موضع تهاجمی نسبت به ایران به یک موضع دفاعی در برابر ایران و در برابر افکار عمومی جهان (که به تدریج با ایران همسو می شود) می کشاند. به عبارت دیگر، این ابتکار ایران - آن هم بالافاصله پس از انعقاد توافق هسته ای - موجب می شود که رژیم اسرائیل - که دکتر ظریف در مقاله ٔ خود به درستی از آن به عنوان تنها مانع بر سر راه تحقق پروژه ٔ خاورمیانه ٔ عاری از سلاح هسته ای یاد کرده - از موضع «طلبکار» به موضع «متهم» نقل مکان کند. یک نگاه اجمالی به حجم واکنش ها و استقبال کاربران شبکه های اجتماعی از پیشنهاد ایران، و همچنین یک بررسی مقدماتی از موضع گیری های رسانه ای و محافل تخصصی در روزهای اخیر در همین باره، مبین این ادعاست. به واقع، از منظر افکار عمومی غرب، در فضای پسا-توافق، ایران یک عامل تقویت رژیم عدم اشاعه و یک عنصر سازنده و مبتکر در حوزهٔ امنیت هسته ایست؛ و اسرائیل یک عامل اشاعه و یک عنصر متخلف، کارشکن، منزوی و غیرپاسخگو است!
۴- چهارم ایکه در فضای کنونی که لابی های طرفدار رژیم اسرائیل و محافل جنگ طلب در واشنگتن - با هزینه ٔ میلیون ها دلار - سراسیمه در پی جلب افکار عمومی به منظور فشار به کنگره برای رد توافق هسته ای هستند، ارائهٔ این پیشنهاد صلح طلبانه از جانب ایران، و طرح یک راهکار عملی و حقوقی در راستای تقویت رژیم عدم اشاعه از جانب بالاترین مقام دیپلماتیک تهران، به مثابه ٔ مانعی جدی بر سر راه آنهاست. به واقع، توجیه و تبیین موضع صلح طلبانه و سازنده ٔ ایران، برای کسانی که در ماه آینده تلاش خواهند کرد تا با حضور در کنگره ایران را به عنوان یک بازیگر خطرناک و یک عامل برهم زننده ٔ صلح و امنیت جهانی معرفی کنند، امری دشوار خواهد بود.
۵- پنجم اینکه از نظر حقوقی نیز رویکرد ایران بسیار حائز اهمیت است چرا که دکتر ظریف - از جانب ایران - در مقدمهٔ طرح، وظیفهٔ خلع سلاح را - نه فقط یک وظیفهٔ قراردادی در چارچوب پیمان ان.پی.تی - بلکه یک تکلیف «عرفی» برای همهٔ کشورها معرفی می کند. به عبارت دیگر، از نظر ایران، این فقط کشورهای عضو ان.پی.تی نیستند که مطابق ماده ۶ این معاهده موظف به مذاکره برای خلع سلاح هستند؛ بلکه این کشورها به همراه کشورهای مسلح غیرعضو (مانند پاکستان، هند، کره شمالی و رژیم اسرائیل) از نظر «حقوق بین الملل عرفی» نیز مکلف به امحای این سلاح های کشتار جمعی هستند. به واقع، با اتخاذ چنین موضعی، ایران از یک سو تلاش می کند تا ظرفیت های معطل ماندهٔ ان.پی.تی را احیا سازد و از طرف دیگر وظیفهٔ خلع سلاح را به کشورهای مسلح غیرعضو ان.پی.تی نیز تعمیم بخشد؛ امری که - با توجه به اهمیت کشور ایران - می تواند در درازمدت متضمین ایجاد یک دینامیسم جدید در حوزهٔ عدم اشاعه شود.
به هر حال، این پیشنهاد - که در آستانهٔ اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل مطرح شده - این قابلیت را دارد تا به صورت غیرمنتظره فضای بین المللی را در ماه های آینده تحت تاثیر قرار دهد؛ و - جدا از منافعی که برای امنیت جهانی در بر دارد - جریان های جنگ طلب و ایران ستیز را نیز - چه در کنگره چه در منطقه - به حاشیه براند. از این رو، پشتیبانی تمام عیار از آن هم از نظر اخلاقی و هم از نظر استراتژیک - از جانب مردم و سایر مسئولین - به نظر ضروری است.
نظر شما :