دلیل اظهارات توهین‌آمیز اردوغان علیه ایران چیست؟

در حالی که جنگنده های عربستان سعودی و شماری دیگر از کشورهای منطقه از روز گذشته تاکنون مشغول بمباران کردن یمن هستند، رئیس جمهور ترکیه فرصت را مناسب دیده تا به اتهام زنی علیه ایران بپردازد. وی در حالی از تلاش ایران برای سلطه بر منطقه سخن گفته و از آن انتقاد می کند که خود طی چند سال اخیر، مهمترین عامل جنگ افروزی در کشورهای مختلف خاورمیانه بوده است.

 

به گزارش «تابناک»، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه روز گذشته ضمن متهم کردن ایران به تلاش برای مسلط شدن بر منطقه، اظهار داشت این تلاش ها سبب آزردگی ترکیه، عربستان سعودی و کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس شده است. وی همچنین حمایت کامل خود را از تهاجم عربستان سعودی و متحدینش به یمن اعلام کرد. 

 

رئیس جمهور ترکیه که اتفاقاً قرار است به زودی (اوایل ماه آتی میلادی) به ایران سفر کند، در این زمینه گفته: «ایران تلاش دارد بر منطقه مسلط شود. این امر سبب آزردگی ما، عربستان سعودی و کشورهای خلیج (فارس) شده است. این واقعاً قابل تحمل نیست و ایران باید این را بداند». 

 

وی در ادامه با متهم کردن ایران به مداخله در امور یمن و دامن زدن به درگیری های فرقه ای در این کشور، خواستار عقب نشینی ایران در این زمینه شده و اظهار داشته: «ایران باید دیدگاهش را تغییر دهد. این کشور باید همه نیروهایش و هر چه که در یمن و همچنین سوریه و عراق دارد را عقب کشیده و به تمامیت سرزمینی آن ها احترام بگذارد». 

 

اردوغان همچنین شب گذشته در مصاحبه ای با شبکه خبری «فرانس 24» از مبارزه ایران با داعش در عراق انتقاد کرد و مدعی شد ایران به این دلیل با داعش می جنگند که پس از بیرون راندن این گروه از عراق، خود جای آن را بگیرد. بر همین اساس، وی ایران را متهم کرد که در مبارزه با داعش صداقت ندارد. 

 

این اظهارات تند و توهین آمیز، امروز با واکنش وزیر خارجه ایران مواجه شد. محمد جواد ظریف در واکنش به اظهارات اردوغان گفت: «کسانی که با اشتباهات استراتژیک خود، خسارات جبران ناپذیری ببار آورده اند، بهتر است با اتخاذ سیاستهای مسوولانه از ظرفیتهای موجود برای ایجاد آرامش و همگرایی در منطقه استفاده کنند». 

 

هرچند وزیر خارجه کشورمان مطابق رویه همیشگی خود، کاملاً بر اساس آداب دیپلماتیک رفتار کرده و به اظهارات تند اردوغان با لحنی احترام آمیز پاسخ داد، اما در کلام وی طعنه ظریفی نهفته است که توجه به آن، از نقش واقعی دولت ترکیه در مجموعه تحولات منفی که این روزها در منطقه جریان دارد، پرده برمی دارد. 

 

«اشتباهات استراتژیک» اردوغان که مورد اشاره ظریف قرار گرفته را می توان بیش از هر چیز به سیاست های آنکارا در قبال سوریه مرتبط دانست که نتیجه آن، کشته شدن ده ها هزار نفر در این کشور تاکنون بوده است. اردوغان از همان روزهای نخست آغاز اعتراضات در سوریه، موضع گیری های خود علیه دولت دمشق را آغاز کرد، به این امید که با براندازی دولت اسد، دولتی همسو با خود را در سوریه روی کار آورد. اما اندکی بعد و پس از مشخص شدن ناتوانی گروه هایی چون «ارتش آزاد» در مقابله با دولت دمشق، وی حمایت خود را متوجه گروه های تروریست افراطی چون «جبهه النصره» و سپس داعش نمود که پس از قدرت گیری، اکنون به بزرگترین چالش امنیتی در منطقه تبدیل شده اند.

 

در حقیقت، دولت اردوغان یکی از مهمترین حامیان آن نوع تروریسمی بوده که این روزها منطقه را درگیر خود کرده و کشورهای مختلف منطقه ای و فرامنطقه ای برای مبارزه با آن بسیج شده اند. 

 

اما نکته جالب اینجاست که به نظر می رسد اردوغان تنها در اوقاتی به موضع گیری پرداخته و به زعم خود از موضع قدرت سخن می گوید که در گوشه ای از منطقه جنگی به راه افتاده باشد؛ وگرنه، در تمام طول مدتی که موضع تروریست ها در سوریه تضعیف شده بود، وی و دیگر هم قطارانش در دولت ترکیه سکوت را به هر چیز دیگری ترجیح داده بودند. در حقیقت، علاقه اردوغان به جنگ افروزی در منطقه و لذتی که از وجود بحران در خاورمیانه می برد را می توان از همین موضع گیری ها دریافت.

 

از سوی دیگر، یکی از جنبه های طنز تلخ رویکردهای این روز اردوغان این است که وی در حالی این روزها با ملک سلمان سعودی و عبدالفتاح السیسی مصری همسو شده و برای حمله به یمن نقشه می کشد که خود در جریان وقایعی که به سقوط محمد مرسی، رئیس جمهور پیشین مصر منجر شد، به طور کامل در تقابل با مصر و عربستان قرار گرفته و از مرسی حمایت می کرد.

 

در آن زمان، دیدگاه عمومی بر آن بود که از آنجا که با سقوط مرسی از یک سو و به نتیجه نرسیدن فعالیت شورشیان در سوریه از سوی دیگر، «نظم اخوانی» مورد نظر اردوغان در منطقه قابل تحقق نیست، وی به روندی تقابلی با کشورهای محور عربستان (به طور خاص شامل مصر سیسی و امارات) وارد شده است. 

 

اما اکنون مشخص شده که دولت آنکارا حتی در همین حد نیز به ایده هایش پایبندی ندارد و صرفاً به دنبال توسعه قدرت و نفوذ منطقه ای خود است؛ حال می خواهد این امر از طریق حمایت از اخوان المسلمین در کشورهای منطقه اتفاق بیفتد و یا همسو شدن با دولت های محور عربستان برای حمله به یمن. به عبارت دیگر، رئیس جمهور ترکیه نه تنها عاشق جنگ افروزی است، بلکه فردی به شدت فرصت طلب نیز هست. 

 

جالبتر اینجاست رئیس جمهور ترکیه نه تنها تلاشی در راستای پنهان کردن تمایلات توسعه طلبانه خود نمی کند، بلکه به مناسبت های مختلف آن را آشکارا به رخ نیز می کشد. نمونه آن، همین دو ماه پیش بود که در جریان سفر محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی به آنکارا، اردوغان لباس سربازان 16 امپراتوری ترک را بر تن سربازان گارد خود کرد تا بدین ترتیب، آشکارا سودای احیای امپراتوری عثمانی را به نمایش بگذارد. 

 

در این شرایط و با توجه به این اوضاع و احوال، اینکه اردوغان ضمن فرار به جلو، ایران را متهم به تلاش برای سلطه بر منطقه و ترویج رویکردهای فرقه گرایانه می کند، از آن دسته عجایبی است که جز از خود وی و هم حزبی هایش نمی توان از دیگری انتظار داشت!