لغو تحریم‌ها، امتیازی که ایران در مذاکرات می‌خواهد

نویسنده: بهزاد یغمائیان*

دیپلماسی ایرانی: از دیدگاه ایرانی ها کلید حصول توافق هسته ای، امتیازی قابل دستیابی است: لغو فوری و کامل همه تحریم های اعمال شده علیه این کشور. شکست در دستیابی به این امتیاز کل روند مذاکرات را از هم خواهد پاشید و عواقب چنین مسئله ای گریبانگیر هر دو طرف خواهد شد.

لغو تحریم ها برای خنثی سازی اقدامات طیف تندرو در ایران که فعالانه به دنبال شکست مذاکرات هستند، ضروری است. محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران و گروه مذاکره کننده وی تاکنون موفق شده اند با وعده پیروزی در مذاکرات با غرب، در مقابل انتقادهای محافظه کاران به طور نسبی ایستادگی کنند.

تحریم ها کاهش شدید منابع مالی ایران را در پی داشته و به رکود اقتصادی در این کشور منجر شده است. نگرانی از شکست مذاکرات و احتمال تشدید تحریم ها علیه ایران در پی این مسئله، تاثیرات کمبودهای کنونی در کشور را به چند برابر افزایش داده است.

در حالی که خزانه دولتی به طور نسبی خالی است، بسیاری در بخش خصوصی در حاشیه به انتظار نتیجه مذاکرات نشسته اند. این تاثیر روانی منفی به مشکلات موجود در ایران افزوده و اقتصاد این کشور را تقریبا فلج کرده است.

دولت از منابع مالی موجود به عنوان محرک مالی و انگیزه سرمایه گذاری در ارز، مسکن و بازارهای تجاری استفاده کرده و این مسئله به افزایش قیمت ها، کمبود بیشتر اقلام ضروری و تشدید بحران سیاسی منجر شده است.

تا اینجای کار، مردم عادی در ایران بیشترین هزینه را پرداخت کرده اند. اگر همین روند ادامه یابد، ایران با عواقب اجتماعی و سیاسی شدیدی مواجه خواهد شد. یک تاجر و کارخانه دار در ایران در این باره گفت اگر مذاکرات با شکست مواجه شوند، پیش بینی و نگرانی وی وقوع ناآرامی در کشور است. حتی طیف تندرو در ایران نیز خواستار مواجهه با چنین شرایط و نتیجه ای نیستند.

لغو تحریم های اعمال شده علیه ایران برای هر دو طرف منافع راهبردی خواهد داشت. نتیجه موفقیت آمیز مذاکرات به توازن قدرت میان طیف تندرو و طیف میانه رو با تفکر اصلاح طلب در دولت ایران منجر خواهد شد. لغو تحریم ها همچنین ایران را از پیشبرد سیاست خارجی خصمانه باز خواهد داشت و در مقابل، این کشور را به پیشبرد سیاست همکاری و مشارکت با غرب ترغیب خواهد کرد. اگر غرب تحریم های اعمالی علیه ایران را لغو کند، چرخه بی ثباتی در منطقه متوقف خواهد شد.

امید به وقوع چنین تغییراتی میلیون ها ایرانی را به رای دادن به حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ماه ژوئن سال 2013، ترغیب کرد. اگر طرفین مذاکره کننده بدون دستیابی به هیچ توافقی در زمینه محدودسازی برنامه هسته ای ایران از گفتگوها کنار بکشند، بدین ترتیب تنها مخالفان اصلاحات (در ایران) را قدرتمند خواهند کرد و احتمال پیروزی این طیف را در انتخابات مجلس در سال 2016 افزایش خواهند داد.

رئیس دولت ایران در سال های 1997 تا 2005 تلاش کرد تا در روابط ایران با آمریکا و غرب تغییراتی ایجاد کند. دولت ایران در سال 2003 پیشنهاد مذاکره با آمریکا در در زمینه مناقشات هسته ای و دیگر مشکلات موجود میان دو کشور را مطرح کرد. جورج دابلیو بوش رئیس جمهور وقت آمریکا این پیشنهاد را نپذیرفت، درها را به روی دیپلماسی بست و ایران را «محور شرارت» توصیف کرد.

سیاست های دولت بوش تنها طیف تندرو را که در آن زمان مخالف بهبود روابط میان ایران و آمریکا بودند، قدرتمندتر کرد و این شرایط به پیروزی محمود احمدی نژاد در انتخابات ریاست جمهوری سال 2005 ایران منجر شد. هشت سال ریاست جمهوری احمدی نژاد، شکستی بزرگ برای میلیون ها ایرانی بود که مجبور شدند هزینه های سنگینی برای سیاستگذاری های داخلی و رویکرد مخرب وی در روابط ایران با جهان، متحمل شوند.

اظهارات و اقدامات احمدی نژاد نیروهای افراطی را در منطقه قدرتمند کرد و به آتش تنفر و خشونت دامن زد. پیروزی احمدی نژاد در انتخابات سال 2005 (1384) را می توان به طور عمده نتیجه شکست اصلاحات در دولت قبلی و ناتوانی رئیس دولت اصلاحات در عمل به وعده ها در زمینه داخلی و بین المللی دانست. ایران دیگر توانایی تحمل تکرار اینچنینی تاریخ را ندارد.

شرایط ایران اکنون وخیم تر از سال 2003 است؛ اقتصاد ایران به شدت تضعیف شده، کشورهای منطقه با جنگ های جدیدی مواجه شده و داعش و دیگر گروه های مذهبی افراطی در خاورمیانه و شمال آفریقا پیشروی کرده اند.

در خاورمیانه به شدت آشفته و نابسامان، ایران سرزمین ثبات محسوب می شود و مهم نیست که این ثبات تا چه اندازه ای شکننده باشد. ایران به عوان کشوری با ثبات و پر رونق، می تواند یک سرمایه قابل توجه برای آمریکا و غرب در منطقه خاورمیانه باشد.

ادامه مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم ها (جدید و قدیمی) در ایران، ثبات را در این کشور به خطر می اندازد. آمریکا می بایست در تلاش برای دستیابی به توافقنامه هسته ای، رویکردی فعالانه و آینده نگرانه به نقش تحریم ها داشته باشد. فرصت کنونی برای دستیابی به توافق نباید از دست برود.

* بهزاد یغمائیان استاد اقتصاد سیاسی در دانشکده راماپو در ایالت نیوجرسی است.

منبع: گلوبال پست / مترجم: طلا تسلیمی

انتشار اولیه: دوشنبه 18 اسفند 1393 / انتشار مجدد: دوشنبه 25 اسفند 1393