سیاست یک بام و دو هوای عربستان در منطقه

محمد شهروی*

منطقه خاورمیانه دستخوش حوادث بسیار است، از مهمترین این حوادث که توجهات بین المللی را به خود معطوف کرده، بحران تروریسم و تاثیر این مسئله بر برخی از کشورهای منطقه است.

"داعش" نامی است که توجهات جهانی را به خود معطوف ساخته است. گروه تروریستی داعش در منطقه خاورمیانه در دو جبهه عراق و سوریه در حال جنگ با حکومت مرکزی بغداد و دمشق است. در این بین برخی ازکشورهای منطقه منافع خود را هم راستا با داعش می بینند به همین سبب در مقابله و یا برخورد با این گروه تروریستی سیاست یک بام و دو هوا را در پیش گرفته اند.

فعالیت ها و اقدامات خشونت آمیز داعش زنگ خطر را برای جامعه بین الملل به صدا درآورده است و آمریکا با تشکیل ائتلاف برای مقابله با این گروه سعی در ایفای نقش رهبری جامعه جهانی برای مقابله با این بحران و برقراری صلح دارد.

با ایجاد ائتلاف مقابله با داعش برخی از کشورهای منطقه به این ائتلاف پیوستند که عربستان سعودی یکی از این کشورها بود. عربستان سعودی یکی از مخالفان سرسخت حکومت بشار اسد در سوریه است و با تامین منابع مالی و تسلیحاتی گروه های مخالف در سوریه از جمله گروه های انحرافی همچون داعش و جبهه النصره، سعی دارد به هدف خود که برکناری بشار اسد و تحت فشار قرار دادن شیعیان و علویان است، دست یابد.

یکی از اهداف منطقه ای عربستان سعودی، ام القرایی کشورهای اسلامی است. در این راستا با توجه به نوع ایدئولوژی حکام عربستان، این کشور سعی دارد شیعیان را در منطقه تضعیف و تحت فشار قرار دهد، زیرا شیعیان را تهدید بزرگی برای خود قلمداد می دانند.

همچنین مقامات سعودی در پی کسب وجهه و ایفای نقش بیشتر در عرصه بین الملل با حمایت های آمریکا هستند. نباید از این مسئله غافل بود که ریاض از روش دیگری نیز برای جلب حمایت آمریکا و برخی کشورهای غربی استفاده می کند که این شیوه تولید نفت و دلارهای حاصل از فروش نفت است. درآمد حاصل از فروش نفت یک پشتوانه برای آل سعود برای دستیابی به اهداف منطقه ای آنها است.

اما عربستان سعودی با همه تلاش های خود توفیق چندانی به دست نیاورده است. از این رو بعد از آنکه از حمله نظامی آمریکا به سوریه ناامید شد، از هیچ اقدامی برای رسیدن به هدف خود کوتاهی نکرد.

مقامات آل سعود بارها با تاکید بر سرنگونی بشار اسد، حاضر به پرداخت هزینه جنگ علیه سوریه شدند تا نظر مقامات آمریکایی را به این پیشنهاد جلب کنند.

پیوستن عربستان سعودی به ائتلاف ضد داعش تامل برانگیز است، زیرا تا کمی قبل این کشور با کمک به گروه های مخالف دولت سوریه سعی در براندازی حکومت اسد در سوریه داشت اما اکنون به ائتلاف علیه داعش، که یکی از آن گروه های مخالف سوریه است، پیوسته و با این اقدام ریاض در واقع باید به ماهیت دوگانه ائتلاف ضد داعش پی برد.

آمریکا و متحدانش با انجام حملات نمادین علیه داعش در سوریه و عراق سعی دارند به اهداف پنهان خود برسند. آنها با حمله به زیرساخت های سوریه به بهانه داعش سعی در تضعیف حکومت سوریه دارند و با اعلام اینکه از گروه های میانه رو مخالف بشار اسد حمایت خواهند کرد، سعی در سرنگونی حکومت بشار اسد را دارند.

از سویی دیگر با تغییر و تحولات اخیر در یمن، عربستان سعودی به شدت نگران از دست دادن همسایه استراتژیک و حیاتی خود است. انصارالله قدرتمندترین و منسجم ترین جریان در یمن است و به لحاظ ریشه تاریخی به جریان اصیل زیدیه برمی گردد. این جریان به نوعی تحت تاثیر پیروزی انقلاب اسلامی ایران است.

تاثیرپذیری انصارالله از انقلاب ایران، باعث خشم و نگرانی مقامات آل سعود شده است.

یکی از اقدامات اخیر عربستان که با حمایت آمریکا انجام شد، افزایش تولید نفت و کاستن از قیمت آن است. ریاض با این اقدام سعی دارد به هدف خود که همان تحت فشار قرار دادن ایران است دست یابد، زیرا بعد از مذاکرات فشرده ایران و 1+5 که در نهایت منجر به تمدید 7 ماهه این مذاکرات شد، نگرانی های مقامات آل سعود  از احتمال توافق نهایی بیشتر شد..

عربستان کارشکنی بسیاری را در مذاکرات انجام داد، اما تاکنون به هدف خود بر سر مسئله هسته ای ایران نرسیده است. از همین رو از حربه افزایش تولید نفت و کاستن از قیمت آن علی رغم مخالفت کشورهای عضو اوپک برای ضربه زدن به اقتصاد ایران استفاده کرده است.

به نظر می رسد عربستان در عرصه سیاست خارجی چندان نتوانسته موفق باشد و شرایط در داخل حکومت آل سعود با بحران جانشینی پادشاه مواجه است به طوری که همچون آتش زیر خاکستر ممکن است پایه های حکومت آل سعود را متزلزل سازد.

عربستان سعودی سعی دارد با پرداخت هزینه گروه های انحرافی و تندرو از جمله داعش و القاعده به هدف خود در منطقه دست یابد. مقامات آل سعود از طریق حمایت از این گروه ها سعی دارند بزرگترین دشمنانشان در منطقه یعنی شیعیان را از سر راه خود بردارند و در این مسیر با رژیم صهیونیستی همکاری بسیاری دارند. زیرا شیعیان دشمن مشترک آل سعود و رژیم اسرائیل تلقی می شود.

اگر مناطق درگیر گروه های تروریستی  را مورد توجه قرار دهیم به این موضوع پی خواهیم برد که هلال شیعی را مورد هدف خود قرار دادند.

شایان ذکر است عربستان سعودی با عضویت در ائتلاف مقابله با داعش سعی دارد اقدامات پنهان خود علیه شیعیان و مخالفان خود را سر پوش قرار دهد تا توجه جامعه جهانی را از اقدامات خود در راستای حمایت از گروه های تروریستی منحرف کند.

عربستان از یک طرف با حمایت های مالی از تروریست ها سعی دارد به اهداف خود دست یابد و از طرف دیگر با پیوستن به ائتلاف ضد داعش می خواهد چهره ای ضد تروریستی و حامی دموکراسی از خود معرفی کند.

*کارشناس ارشد روابط بین الملل