حقیقت ترک سالن، با شروع سخنرانی احمدی‌نژاد

درست دو سال پیش همین روزها بود که از عریض و طویل بودن هیات همراهان احمدی نژاد در نهمین سفرش به نیویورک و هزینه های سنگین آن سخن می راندند. از سفری پنج روزه با همراهی ۱۴۰ نفر و هزینه ای یک میلیارد و ۲۲۵ میلیون تومانی در یکی از گرانقیمت ترین هتل های منهتن. امروز در آستانه دومین سفر «حسن روحانی» رئیس جمهور ایران به نیویورک برای شرکت در شصت وهشتمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد هستیم، سفر روحانی به سازمان ملل از جهات مختلف با سفرهای احمدی نژاد به نیویورک متفاوت است اما بی شک دنیا دوباره در انتظار آن است که رئیس جمهوری ایران که از زمان آمدنش بر مسند قدرت نسیمی از رخدادهای خوب و شیرین در کشور شروع به وزیدن گرفته است، شگفتی دیگری بیافریند و گامی مهم و سرنوشت ساز در عرصه سیاست داخلی و بین المللی کشور بردارد. حضور روحانی و دیدارهای احتمالی او بی تردید محل بحث خبرنگاران است.

به نوشته آرمان، دیپلمات ها خاطره خوشی از سفرهای احمدی نژاد ندارند. هر موقع بحث سفر پیش می آید آنها از ماجراهای 8 سال سفر احمدی نژاد به نیویورک پرده ها برمی دارند. شمس الدین خاروقانی، سفیر سابق ایران در آلمان می گوید «ایشان با ایده و فکر خودشان در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت می کردند. هرچند که همکاران ما زحمت می کشیدند. ماجرا را به گونه ای دیگر نشان دهند واقعیت این بود که وقتی ایشان پای تریبون می رفت بسیاری از نمایندگان کشورها محل را ترک می کردند». 

 چرا سفر روحانی به نیویورک از سوی کارشناسان مهم ارزیابی می شود. قرار است چه اتفاقی رخ دهد؟! چرا در دوره های گذشته مثلا در دوره آیت ا... هاشمی و دوره سیدمحمد خاتمی این سفرها انجام نمی شد؟

مجمع عمومی سازمان ملل هر سال پذیرای روسای کشورهای جهان است. به طور معمول ارشدترین مقامات سیاسی کشورها در مذاکرات شرکت می کنند. البته با توجه به نیازی که کشورها به ارتباط با مجامع بین المللی دارند، سطح حضور هر یک ازمقامات کشورها در مجمع هرساله سازمان ملل متفاوت است. شما وقتی می بینید کشوری دارای مشکلات مالی، اقتصادی و سیاسی است حضور در مجمع عمومی برای آن کشور بسیار مهم تلقی می شود. به خصوص اینکه اگر مشکلاتش به یک صورتی به جامعه جهانی ارتباط داشته باشد. برای مقامات آن کشور رفتن به مجمع عمومی و حضور فعال داشتن اهمیت فوق العاده ای پیدا می کند. ما هم به خاطر مشکلاتی که با برخی از کشورهای جامعه جهانی داریم برای این روزها اهمیت ویژه ای  قائل هستیم. در دوران آیت ا... هاشمی مشکلات کمتری با جامعه جهانی داشتیم، اگر چه رئیس جمهور به دلیل اوضاع داخلی چندان مایل نبود در مجمع عمومی حاضر شود و در سطح وزیر خارجه در مجمع عمومی شرکت می کردیم. در دوران آقای خاتمی به دلیل فکر آقای خاتمی و طرح ایده ایشان با نام گفت وگوهای تمدن ها؛ تاثیر بسیار زیادی در روابط بین الملل داشت. در دوره آقای احمدی نژاد این سفرها هر ساله شد.

 سفرهای آقای احمدی نژاد؛ متفاوت تر از بقیه بود. چرا؟!

ایشان با ایده و فکر خودشان در مجمع عمومی سازمان ملل شرکت می کردند. واقعیت این بود که وقتی ایشان پای تریبون می رفت برخی ازنمایندگان کشورها محل را ترک می کردند. اگر این بحث را با زمان فعلی یا دوره آقای خاتمی مقایسه کنید، می بینید که در زمان آقای خاتمی، خود بیل کلینتون هم پای صحبت های رئیس جمهور ایران نشست. دوره خاتمی اولین باری بود که رئیس جمهور آمریکا توانست پای خودش را در مذاکرات بگذارد. در حال حاضر آقای روحانی وضعیتش متفاوت تر از روسای جمهور گذشته است. به خاطر اینکه ما در طول 8 گذشته در مجامع جهانی به نوعی انفعال را تجربه کردیم. به نظر می رسد این بار به دلیل مسائل مهمی که تهران می تواند در آن نقش ایفا کند حضور ما در مذاکرات متفاوت تر از گذشته است. اکنون وظیفه آقای روحانی این است که نگرش مجامع بین المللی را نسبت به ما تغییر دهد. آنجا جایی است که فرصت تعامل در سطح بین المللی برای ما فراهم است و باید به خوبی از آن استفاده کنیم. در دوره گذشته همه این فرصت ها به تهدید تبدیل شد؛ مسائل هسته ای و .... نکته مهمی است، اما شتاب تحولات منطقه ای و بین المللی به گونه ای است که حضور با قدرت ایران را در مجامع بین المللی می طلبد. 

ایران نظرات خاصی درمورد داعش؛ عراق و به طور کل تحولات منطقه دارد. بنابراین لازم است این مسائل را یک به یک با جامعه بین المللی در میان بگذارد. حضور آقای روحانی نه فقط برای مذاکرات و صرفا سخنرانی بلکه برای گفت وگو و تعامل با بالاترین سطح اجرای مقامات دیگر کشورهاست از درون این تعامل است که از مشکلات دیپلماسی 8ساله خارج می شویم. یکی از خوبی های این مجمع پخش شدن اخبار آن به سرتاسر جهان است. بنابراین لازم است، که تیم همراه رئیس جمهور از این فرصت استفاده کنند. 

 یعنی معتقدید که در دوره احمدی نژاد، با هر سفر ایشان فرصت ها به تهدید تبدیل می شد؟

بله، گاهی با سخنرانی ایشان فشارها بیشتر می شد. دیدگاه رئیس جمهور پیشین یک دیدگاه ویژه بود. ایشان در برخی مواقع بدون در نظر گرفتن جوانب موضوع تصمیم می گرفت، مسائلی را مطرح کند که فهم آن برای دنیا بسیار سخت بود. چون مقامات سیاسی حاضر در نشست ها فکر می کردند که آقای احمدی نژاد از تریبون سازمان ملل به دنیا اعلام جنگ می دهد بنابراین اظهارات ایشان را برنمی تافتند و از هر روشی و شیوه ای برای دور نگه داشتن خود از این جنگ استفاده می کردند. همه این مسائل باعث می شد که مشکلات ما کم نشود. تصور می کنم ایشان یک نگاه شخصی به این مجمع جهانی در نیویورک داشتند بدون اینکه با دوستان و همکاران ما در وزارت خارجه مشورت کنند. دوستان ما در وزارت خارجه دیدگاه های کلانی نسبت به این مجمع جهانی داشتند که متاسفانه در قالب آقای احمدی نژاد نمی گنجید. متاسفانه و تا آنجا که من اطلاع دارم ایشان در طول سفرهای متعدد خود از هیچ کدام از آن دیدگاه ها استفاده نکرد. همکاران همه سعی خود را کردند تا فقط پس از گفته های ایشان متنی آماده شود که به مواضع دولت و نظام منطبق تر باشد. ایشان دیدگاه شخصی خودشان را مطرح می کردند و دیپلمات ها باید کارهای ایشان را در داخل و خارج به نوعی جمع و جور می کردند. رئیس جمهور، نماینده همه مردم است بنابراین باید از همه دیدگاه ها استفاده می کرد.

 سفرهای ایشان به نیویورک، بیشتر تبلیغاتی نبود؟

چرا؟! ایشان غالباً دوست داشت دیدگاه خودش را مطرح کند. رئیس جمهور باید برآیند دیدگاه های جامعه را مطرح کند. احمدی نژاد یک دیدگاه شخصی داشت که سعی می کرد این دیدگاه شخصی را مطرح و تبلیغات کند. وزارت خارجه بسیار سعی کرد از این مشکل جلوگیری کند. ایشان به نظرات ما گوش نمی داد اگر به نظرات ما توجه می کرد بی تردید ما به مشکل نمی خوردیم و از وزارت خارجه بیرون نمی آمدیم. نه تنها من بلکه خیلی از دیپلمات ها به حرف های ایشان انتقاد داشتند. بحث های ایشان به صرفه و صلاح ممکلت نمی دانستیم اکنون پس از 8 یا 9 سال حرف ما ثابت شده است. ما در مذاکرات خودمان بارها به ایشان و همکارانشان اعلام کردیم صحبت های ایشان در سازمان ملل در چارچوبی نیست که برای ایران امتیاز محسوب شود. این یک برنامه تبلیغاتی برای اندیشه شان بود که متاسفانه برای کشور دردسر آفرید. 

 اطرافیان احمدی نژاد چه نقشی در مطرح شدن بحث های شان داشتند؟

حرف های ایشان را تنظیم می کردند بدون آنکه تجربه ای از سیاست خارجی و عرصه دیپلماسی داشته باشند. مسائل داخلی و اقتصادی را نمی خواهم بگویم؛ کسانی نبودند که با عرصه سیاست خارجی در ارتباط باشند. خیلی برایشان مطرح نبود که احمدی نژاد چه می گوید و چه اثری به لحاظ دیپلماتیک دارد. آنچه برایشان مهم بود گسترش تفکر احمدی نژاد بود. چون دیدگاه های ایشان با ما همگن نبود ما هم نتوانستیم با ایشان همراه باشیم. 

 آیا حضور روحانی در مذاکرات هسته ای، تاثیری دارد؟

اگر قرار است در مذاکرات تصمیمی گرفته شود بی تردید، آقای روحانی هستند که از این تصمیم مطلع می شوند و به نوعی در کنار رهبری تصمیم گیر آخر محسوب می شوند. حضور ایشان، بی تردید بر ادامه مذاکرات تاثیر مثبت دارد. همگان امیدوارند که مجموعه کشورهای 1+5 قبل از پایان موعد توافقنامه هسته ای با تهران به توافقی پایدار و خوب دست پیدا کنند؛ چراکه اکنون نیاز هر دو طرف، یک توافق خوب است به هر حال مقامات ارشد سیاسی کشورهای 1+5 هم در نیویورک حضور دارند. دیدار با  هر یک از این مقامات می تواند فضای گفت وگوها را تغییر دهد.

از سوی دیگر وزیر امورخارجه هم در حاشیه مجمع با جان کری دیدار می کند. اکنون که مقامات ارشد سیاسی کشورها در نیویورک حضور دارند فرصت مجمع عمومی سازمان ملل بسیار برای  رسیدن به توافق خوب مفید محسوب می شود. توافق خوب قطعا می تواند بسیاری از مشکلات و اتفاقات گذشته را حل کند. دیدار با تصمیم گیران سیاسی آمریکا، بی تردید در روند مذاکرات مفید است چرا که آمریکا تاثیرگذارترین کشور در میان اعضای غربی 1+5 است البته نباید روسیه را از مجموعه اعضای 1+5 جدا دانست. معتقدم  فرصت گفت وگو ها را نباید از دست داد. باید 1+5 را راضی کرد که تصمیم نهایی را بگیرند.