نیاز دو طرفه ایران و امریکا به یکدیگر در عراق

دیپلماسی ایرانی: کسانی که به داعش سابقه لغو مرزهای مین عراق و سوریه را منصوب می کنند، از قصد حقیقتی را نادیده می گیرند و آن این که این مرزها از قدیم هم باز بودند. از زمانی که تحولات سوریه آغاز شدند این مرزها عملا از کنترل دو ارتش عراق و سوریه خارج شدند.

با درگیر شدن گروه های شبه نظامی عراقی در سوریه و کمکی که به نیروهای ارتش سوریه برای حفظ بشار اسد در سوریه کردند اکنون اوضاع روندی کاملا عکس به خود گرفته است. بعد از آن که آیت الله سیستانی، مرجع عالیقدر شیعه فتوا داد که یارانش سلاح به دست بگیرند و از بغداد و مناطق دیگر از گزند داعش محافظت کنند، گروه های شبه نظامی عراقی دست به کار شدند و با استفاده از تجربه مبارزه ای که در سوریه به دست آوردند تلاش کردند عراق را از دست تروریست های داعش نجات دهند. به این ترتیب کانال های متعدد همکاری میان حکومت های مالکی و اسد با محوریت ایران همچنان گشوده باقی ماندند و هر سه طرف در کنار حزب الله در لبنان که تا آخر در کنار بشار اسد ایستاد، تعاملات تازه ای را با یکدیگر آغاز کرده اند.  

با وجود این که ایران از طریق دولت مالکی خواستار همراهی نظامی امریکا با بغداد برای جلوگیری از پیش روی های گروه های تروریستی منتسب به جریان های سنی زیر پرچم داعش شد، اما به نظر می رسد که هر گونه همکاری ای در این زمینه به دستیابی به پیشرفت در پرونده هسته ای ایران و مذاکرات جاری بر سر آن منوط شده است. ایران بر لغو تحریم ها و آزادی پول هایی که در پی تحریم ها بلوکه شده اند اصرار دارد در حالی که امریکا اکنون مواضع خود را تغییر داده و به دنبال گزینه ای به جای مالکی و معرفی کسی غیر از او که بتواند دولت وحدت ملی تشکیل دهد، رفته است.

در این جا تهران با ربط داده شدن همکاری در عراق با توافق در پرونده هسته ای اش نیم نگاهی نیز به سوریه دارد. اگر ایران حاضر باشد دست از حمایت از مالکی بردارد، که تا به این لحظه این گونه به نظر نمی رسد و او را هم پیمانی مهم برای خود در منطقه و عراق می داند، قطعا تن به جانشینی کسی خواهد داد که به هم پیمانی حلقه تهران – بغداد – دمشق پایبند باشد و برای حفظ این هم پیمانی تلاش کند.

شاید بتوان گفت امریکایی ها در عراق فریب خوردند وقتی که تعهد دادند که در ازای عقب نشینی ایمن از عراق به حمایت خود از مالکی ادامه می دهند. چرا که آن طرف قضیه را ندیدند که مالکی حاضر به تن دادن به توافق امنیتی برای ابقای نیروهای امریکایی در کشورش نداد.

تهران اکنون بر این اعتقاد است که امریکایی ها به دلیل فشارهای داخلی و اروپایی برای ممانعت از گسترش تروریسم اسلامی و تبدیل شدن به قطب تروریست ها که به مثابه بمب ساعتی در برابر امنیت کشورشان محسوب می شوند، مجبورند که در عراق دخالت کنند. و برای این که آن چه در عراق می گذرد می تواند به سرعت به یک جنگ بزرگ منطقه ای تبدیل شود و این مساله می تواند تهدیدی بزرگ برای منافع امریکا در منطقه به حساب آید، تهران به خوبی می داند که اکنون فرصتی برایش به وجود آمده تا با ورود تمام عیار به عرصه عراق قدرت خود را در منطقه تقویت کرده و اوضاع را به سود خود در خاورمیانه تغییر دهد. از آن سو امریکایی ها نیز گمان می کنند که ایرانی ها به آنها نیاز دارند برای همین فکر می کنند که ایرانی ها مجبورند شرایط آنها برای تعدیل اولویت هایشان در عراق و سوریه را قبول کنند چرا که در غیر این صورت ممکن است که همه تلاش هایی که تا کنون برای حفظ ارتباط مناطق شیعی منطقه با یکدیگر کرده اند از بین برود. هر چه باشد در گرفتن جنگ داخلی نه به مصلحت ایران است و نه به سود اقتصاد آن و نه به سود منطقه و نه می تواند به تهران برای گشودن جبهه های جدید کمک کند. برای همین می توانیم بگوییم که منطقه در انتظار تفاهم ها شاید هم اتفاقات ناگهانی است.

منبع: الحیات/ تحریریه دیپلماسی ایرانی/11

انتشار اولیه: چهارشنبه 4 تیر 1393/ باز انتشار: دوشنبه 9 تیر 1393