نقشه اوباما برای برنامه هسته‌ای ایران چیست؟

 

■ آیا اوباما واقعا می خواهد جلوی مجهز شدن ایران به تسلیحات هسته ای را بگیرد؟■

 

یا حداقل این سؤالی نیست که مشتاق ترین ناظران رقص دیپلماتیک میان ایران و آمریکا مطرح کنند. در عوض سؤالی که این ناظران مطرح می کنند این است: آیا تلاش اوباما جهت جلوگیری از مجهز شدن حاکمان مذهبی و انقلابی ایران به تسلیحات هسته ای جدی است یا چنین چیزی در این مرحله هدف اصلی وی نیست؟

 

 

یکی از مقامات امنیتی ارشد سابق به من گفت که «این ترس وجود دارد که ایرانی ها تظاهر کنند برنامه تسلیحات هسته ای خود را رها کرده اند و ما تظاهر کنیم که حرف آنها را باور کرده ایم.»

 

■ نگرانی از اینکه اوباما و مشاورانش بیشتر خواهان یک توافق باشند تا یک توافق مناسب■

 

به همین نحو، «رابرت منندز» ، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنا، در جمع تعداد زیادی از حاضرین در گردهمایی سالانه واشنگتن که توسط اندیشکده بنیاد دفاع از دموکراسی (همان اندیشکده ای که ریاستش بر عهده من است) برگزار شده بود اظهار داشت: «هیچ کس به اندازه ما خواهان یک راه حل دیپلماتیک نیست. اما این راه حل نمی تواند توافق برای توافق باشد. من نگران این هستم که آنها (اوباما و مشاورانش) بیشتر خواهان یک توافق باشند تا یک توافق مناسب.»

 

«مایکل دوران» از مدیران ارشد سابق شورای امنیت ملی و مقام سابق وزارت دفاع که در حال حاضر از اعضای ارشد مرکز سابان اندیشکده بروکینگز محسوب می شود در مقاله نافذی که چند ماه پیش در مجله «موزائیک» منتشر کرد این احتمال را مدنظر قرار داد. وی در این مقاله یادآوری کرده است که در سال ۲۰۱۲ اوباما بار دیگر متعهد شد تا دست به هر اقدامی که لازم است بزند تا مانع دستیابی ایران به سلاح های هسته ای شود حتی اگر لازم باشد به استفاده از زور متوسل شود. وی «به عنوان رئیس جمهور آمریکا» در گفتگو با روزنامه نگاری به نام «جفری گلدبرگ» تاکید کرد که «[در این رابطه] بلوف نمی زنم.»

 

■ اوباما برخلاف گفته هایش بلوف زد ■

 

البته اوباما نه تنها بلوف زد، بلکه بشار اسد سوریه و موکل ایران، بلوف وی را برملا کرد. اوباما به اسد هشدار داده بود که از سلاح های شیمیایی علیه مردم خود استفاده نکند و اینکه اگر دست به چنین کاری بزند در واقع از «خط قرمزها» عبور کرده است و چنین امری مجازات سریع و دردناکی را به دنبال خواهد داشت.

 

به نوشته «دوران» ، اما بعد از حمله شیمیایی آگوست ۲۰۱۳ که به کشته شدن بیش از ۱۵۰۰ منجر شد «رئیس جمهور به جای اینکه دست به اقدام نظامی بزند تصمیم گرفت تا در راستای کاربرد زور از کنگره درخواست مجوز کند با اینکه کاملاً آگاه بود که از شانس ناچیزی برای دریافت چنین مجوزی برخوردار است.»

 

امتناع اوباما از کاربرد نیروی نظامی قابل درک است و اکثر آمریکایی ها نیز از موضع مشابهی برخوردارند. اما یکی از بدیهی ترین درس های تاریخ این است که آنها که قدرت خود را به رخ می کشند در نهایت در بکارگیری قدرت خویش مضایقه می کنند.

 

اوباما با اعلام اینکه از جنگ خسته است، با اصرار بر این موضوع که بر خلاف شواهد و قرائن القاعده در مسیر شکست قرار دارد و جنگ در حال فروکش کردن است، با کوچک تر کردن ارتش آمریکا، با عدم واکنش در قبال سوریه و با واکنش ضعیف خود نسبت به تعدی روسیه به اوکراین از مقبولیت و اعتبار خویش کاسته است. این امر باعث افزایش این احتمال می شود که وی تنها با دو گزینه جنگ یا تسلیم مشروط (کاپیتولاسیون) روبرو گردد. البته تسلیم مشروط در زبان دیپلماتیک به نظر می رسد در رابطه با ایران محتمل تر است.

 

■ جنگ اقتصادی می تواند جایگزین نیروی نظامی گردد■

 

جنگ اقتصادی می تواند جایگزین نیروی نظامی گردد اما نه هنگامی که با دودلی و تردید دنبال شود. بسته تحریم های سختی که با دقت توسط کنگره (جمهوری خواهان و دموکرات ها) شکل گرفت و توسط رئیس جمهور تائید گردید (و برای رئیس جمهور یک امتیاز محسوب گردید) ایران را وادار ساخت تا به میز مذاکره بازگردد. اما فرستادگان رئیس جمهور به مذاکرات ژنو در ماه ژانویه یک توافق موقت موسوم به برنامه اقدام مشترک را منعقد کردند که از فشارهای اقتصاد بر ایران می کاست و در عوض امتیازات ناچیزی از طرف مقابل می گرفت. گزارش جدید صندوق جهانی پول نشان می دهد که اقتصاد ایران در حال حاضر به گونه ای متعادل و معقول در حال بهبودی است.

 

■ ایران هم با کاهش تحریم ها مواجه می شود و هم برنامه هسته ای خود را تقویت می کند■

 

بر اساس برنامه اقدام مشترک، حاکمان ایران ملزم نیستند برنامه هسته ای خود را حتی به صورت جزئی برچینند. همانطور که «دوران» بیان داشته است، «این برنامه از برخی جهات با وقفه مواجه می شود، حال آنکه از برخی جهات دیگر تسریع می گردد. یک روزنه قانونی مرتبط با فعالیت های تحقیقاتی [که در توافق موقت گنجانیده شده است] ایران را قادر می سازد کار بر روی سانتریفیوژهای پیشرفته را ادامه دهد. خلاصه اینکه ایران از هر دو جهت سود می برد: هم با کاهش تحریم ها مواجه می شود (وظیفه غرب در قبال توافق) و هم برنامه هسته ای خود را تقویت می کند (وظیفه ایران در قبال توافق) .»

 

■ هدف اصلی اوباما چیست؟■

 

اگر متوقف ساختن برنامه تسلیحات هسته ای ایران هدف اصلی اوباما نیست پس هدف اصلی چیست؟ وی به احتمال زیاد یک سیستم بازدارندگی و مهار را مدنظر دارد مشابه همان راهبردی که آمریکا در جریان جنگ سرد در قبال شوروی دنبال کرد. این رویکرد چه ایرادی دارد؟

 

اولاً اینکه چنین چیزی قرائت اشتباه تاریخ است: جنگ سرد مربوط به دوره جنگ های منطقه ای و نیابتی بود (مثلاً جنگ در کره، ویتنام، آمریکای لاتین، آفریقا و افغانستان) و در آن زمان احتمال وقوع جنگ جهانی سوم وجود داشت که البته به لطف [خویشتن داری] روسای جمهور وقت آمریکا که مایل و قادر به محقق ساختن تهدیدهای باورپذیری بودند چنین جنگی رخ نداد (واکنش رئیس جمهور کندی را به یاد بیاورید در زمان بحران موشکی کوبا در سال ۱۹۶۲) . به بیان دیگر: سیاست مهار به طور موکد مستلزم اجزای نظامی عمده ای نیست.

 

■ سیاست در قبال ایران سیاستی مبهم و مردد محسوب می شود■

 

ثانیاً، حتی سرسخت ترین مقامات شوروی می دانستند که «ویرانی تضمینی دوسویه» به نفعشان نخواهد بود. برعکس، مذهبی های ایران ممکن است جداً بر این باور باشند که «شهیدانی» که در جنگ با «کفار» کشته می شوند در آن دنیا پاداش خود را می گیرند. به عبارت دیگر: سیاست مهار اگرچه در قبال آرمان پردازان بی دین سیاست کارامدی است اما در قبال کسانی که وظیفه مذهبیشان شکست دادن دشمنان خدا است سیاستی مبهم و مردد محسوب می شود.

 

■ توافق نهایی به سود ایران خواهد بود■

 

اگر در ماه های پیش روی توافقی با ایران حاصل گردد باید انتظار داشت این توافق حاوی فرمول هایی فنی باشد که تنها برای کارشناسان قابل فهم هستند: یعنی حاوی قواعد پیچیده ای باشد در رابطه با اینکه ایران چند سانتریفیوژ را می تواند فعال نگاه دارد، چه میزان اورانیوم را تا چه سطحی می تواند غنی سازی کند، چه میزان اورانیوم غنی سازی شده را می تواند ذخیره کند، و بازرسان تسلیحاتی بین المللی از چه مکان هایی می توانند دیدن کنند.

 

چنین توافقی حاکمان ایران را قادر می سازد به حرکت خود به سمت خط پایان هسته ای ادامه دهند و در عین حال بیشتر فشارهای اقتصادی باقیمانده را نیز از روی خود بردارند. هر دو طرف نیز ادعا خواهند کرد که دیپلماسی موفق بوده است. در چنین حالتی تنها یکی از طرفین حقیقت را بیان کرده است و طرف دیگر تنها وانمود می کند که حقیقت را می گوید.

 

 منبع: اشراف