نظر ظریف درباره تأثیر دیدگاه‌ رهبر انقلاب بر مذاکرات

وزیر امور خارجه ایران گفت: آنچه رهبر معظم انقلاب به عنوان اقتصاد مقاومتی مطرح کردند به معنی اقتصاد ریاضتی نیست؛ به معنای اقتصاد درون زاست. این دیدگاه به ما کمک می کند که با دست قوی تر در مذاکره حاضر شویم.

محمدجواد ظریف در گفت وگو با روزنامه اطلاعات معتقد است: هر مذاکره ای اگر بخواهد پایدار باشد، هر دو طرف مذاکره باید احساس کنند دستاوردی داشتند و هنر مذاکره کنندگان این است که دستاوردها به نحوی تعریف شوند که برای طرف مقابل قابل تعریف باشد و بتوانند هر دو طرف به تفاهم برسند؛ به عبارت دیگر، هنر مذاکره رسیدن به «آری» است.

وی  با بیان این مطلب افزود: اعلام موضع هنر مذاکره نیست؛ هنر این است که موضوعات به شکلی طراحی و بیان شود که طرف مذاکره، منافع خود را در آن ببیند که این یک اصل کلی است. در بحث هسته ای، دو طرف در هشت سال گذشته، بنای تفاهم نداشتند؛ شاید به این دلیل که طرف غربی حس می کرد اگر یک مقدار فشار را زیادتر کند، ایران مقاومت را رها می کند و بر این اساس کار پیش رفت و طرف ایرانی هم هر اقدامی که انجام داد برای مقابله با فشارها بود؛ مثل ادامه غنی سازی 20درصدی.

وی ادامه داد: من فکر می کنم آنچه اتفاق افتاد این بود که طرف مقابل به این نتیجه رسید با فشار نمی تواند اراده اش را بر مردم ایران تحمیل کند و آخرین سنگرش که شکسته شد، انتخابات ریاست جمهوری امسال ایران بود و به همین دلیل هم مقام معظم رهبری خواستار خلق حماسه سیاسی بودند.

وزیر خارجه ادامه داد: حداکثر نقد به گروه مذاکره کننده ما این است که زیاد امتیاز داده است، اما هیچ کس نمی گوید که ما خط قرمزها را شکسته ایم. این در حالی است که طرف مقابل رسماً اعلام می کند که خط قرمزها را شکسته و غنی سازی را در ایران پذیرفته است. این که بعضی ها دعوای حق غنی سازی کرده اند، باید گفت که این کار مغلطه است. حق غنی سازی ما در ان. پی.تی. شناخته شده است و در دو اجلاس بازنگری ان.پی.تی. گفته شده است که کشورها، تصمیمشان درباره چرخه سوخت باید مورد احترام باشد. اگر برنامه اقدام ژنو را که نگاه کنیم، می گوید مرحله نهایی شامل یک برنامه غنی سازی است و این که از اکنون تا مرحله نهایی هم برنامه غنی سازی ادامه دارد و 5درصد غنی سازی توسط ایران را همه دنیا پذیرفته اند.

وزیر خارجه با اشاره به این مطلب «از افتخارات نظام جمهوری اسلامی ایران این است که ما تصمیم می گیریم راجع به چه موردی با چه کسی صحبت کنیم» ادامه داد: اگر روزی نظام، یعنی در رأس آن رهبری تصمیم بگیرد و بعد در چارچوب بدنه اجرایی کشور عملیاتی شود و حتماً با مجوز رهبری گفت وگو می شود، اما فعلاً مجوز کلی رهبری، گفت وگو درباره موضوع هسته ای است و لاغیر و ما هم به این متعهد هستیم؛ وگرنه ما با آمریکا مشکلات دیگری داریم و آنان هم مشکلات دیگری با ما دارند. آنان ممکن است راجع به مشکلاتشان بخواهند با ما صحبت کنند؛ ما اما هنوز چنین تصمیمی نگرفته ایم. اگر روزی تصمیم بگیریم که با آمریکا مذاکره کنیم درباره موضوعات مورد تمایل خودمان است نه موضوعاتی که آنان صرفاً روی میز بگذارند. این تصمیمی امروزی نیست؛ تصمیمی مربوط به آینده است. فعلاً ما به طور قطع تصمیم داریم راجع به هیچ چیز به جز موضوعات هسته ای با آمریکا صحبت نکنیم.

ظریف درباره برخورد متضاد آمریکا با توافقنامه ژنو گفت: اگر ایراد من این است که من با مردم خودمان صادق هستم آن را با جان و دل می خرم. من روز اول که برای رأی اعتماد به مجلس رفتم قول دادم که دروغ نگویم و روی این قولم هستم. دروغ نخواهم گفت. ما متن واقعی را بیرون دادیم و آمریکایی ها متن غیرواقعی را منتشر کردند. دوستان ما در داخل بر اساس متن غیرواقعی آمریکا به ما اتهام زدند. حتی دوستان ما در داخل در مصاحبه با مطبوعات آمریکایی که گفته بودند آقای اوباما دروغ می گوید، ادعاکردند ظریف دروغ می گوید که خیلی برایم تعجب آور بود که شکایت دوست را نزد دشمن می برند. روزنامه واشنگتن پست می نویسد: آقای اوباما، چرا به مردم راستش را نگفتید؟ دو هفته بعد یکی از برادران در ایران با همان روزنامه مصاحبه می کند که ظریف دروغ گفته و اوباما راست گفته است!

وزیر خارجه با تأکید بر "ما باید نگاه کلان به این مسائل داشته باشیم" گفت: نگاه کلان این است که بازی رقبای ما در منطقه و در جهان به هم خورده است. آنها یک بازی طراحی کرده بودند. من موضوع برنامه هسته ای ایران را بهانه ای برای پیگیری اهداف دیگری می دیدم به هرحال بازی ای را تعریف کرده بودند و در این بازی راحت بودند؛ چون برایشان تعریف شده بود و معلوم بود که ایران هم مخالفت می کند، در آن صورت آنها می توانند ایران را به عنوان تهدید امنیتی جلوه دهند؛ پروژه ای که در روابط بین الملل امنیتی سازی می گویند. این پروژه در طول چند سال اجرا شده بود، البته گفتمان دولت گذشته هم به این پروژه کمک کرده بود، نمی خواهم دولت گذشته را نقد کنم. ممکن است گفتمان دولت گذشته منافع زیادی داشته اما به این پروژه امنیتی سازی به صورت ویژه کمک کرده بود. گفتمان دولت جدید و این که هیچ کس باور نمی کرد که ما در طول سه ماه بتوانیم به نتیجه برسیم و یک توافق داشته باشیم آن در خارج به یک زلزله سیاسی تعبیر شد یعنی اگر از دیدگاه کلان نگاه کنیم طبیعی است که باید رقبا، مخالفان و بدخواهان ما دستپاچه شوند کما این که شدند. آقای نتانیاهو حرف هایی که زد، شنیدید، او گفت: توافق قرن برای ایران و خطای قرن برای غرب اتفاق افتاده است. بعضی از کشورهای خلیج فارس که بی د لیل و به خاطر تصوراتی که داشتند مبنا را بر دشمن انگاری ایران در دنیا گذاشتند، اینها هم بسیار نگران شدند و گفتند که آمریکا برنامه هسته ای ایران را با اقتدار منطقه ای تهران معاوضه کرده است. آمریکا برنامه هسته ای را محدود کرد و اقتدار منطقه ای ایران را پذیرفت، این یعنی زلزله ای در بیرون اتفاق افتاده است. نگرانی، عصبانیت، دستپاچگی و حتی برخی اقدامات تروریستی علیه ما در لبنان، پیشاور و یمن همه برخورد کورکورانه و بچه گانه با آن التهاب استراتژیکی است که در آن ها ایجاد شد. اگر آنها ناراحت می شوند طبیعتش این است که مردم ما خوشحال بشوند، در مردم ما امید ایجاد شد.

اما یک طرف دیگر قضیه که مهم است این که ما در جمهوری اسلامی به دلیل سابقه تاریخی، بیشتر مشکلات را از بیرون دیده ایم و راه حل را هم در بیرون جست وجو کرده ایم و این خطر استراتژیک برای ماست. از این رو است که مقام معظم رهبری بارها تکرار کرده اند که نگاهتان باید به درون باشد. راه حل را باید در درون نگاه کنید؛ یعنی ما با همه مشکلات بیرونی باید باز هم فقط نگاهمان به این نباشد که اگر مشکل بیرونی حل شد، مشکلات ما حل می شود.

وی ادامه داد: اگر مردم می خواهند به من، تیم مذاکره کننده و به سیاست خارجی کمک کنند، باید حتماً تمرکز شان به حل موضوع از درون باشد و آنچه مقام معظم رهبری و مجموعه مسئولان نظام به عنوان اقتصاد مقاومتی مطرح کردند به معنی اقتصاد ریاضتی نیست؛ به معنای اقتصاد درون زا است. این دیدگاه به ما کمک می کند که با دست قوی تر در مذاکره حاضر شویم، لذا همیشه باید یک نگاه متوازن داشته باشیم.

وزیر امور خارجه در تشریح شرایط سیاسی کشور در آینده اظهار داشت: به نظر من آنچه در آینده ضرورت دارد بیش از آن که بخواهیم نقد گذشته کنیم، این است که دیپلماسی ای موفق است که مبتنی بر شناخت صحیح باشد. ما باید بفهمیم دنیا به کدام سمت می رود، باید بفهمیم که چگونه دنیا در حال تحول است نه برای این که خودمان را با آن تطبیق بدهیم، بلکه برای این که بتوانیم از نقاط خالی این دنیای در حال تحول استفاده بکنیم. در حوزه هایی که مزیت نسبی داریم، خودمان را مستقر کنیم؛ نهادینه کنیم. یک زمانی دنیا، دنیای متصلب دوقطبی بود و خیلی جای خالی نداشت و زمین بازی اش خیلی محدود بود. اما اکنون واقعاً شرایطی ایجاد شده است، دولت ها بسیار فراتر از قد و قواره شان می توانند بازیگری داشته باشند؛ حتی فراتر از دولت ها، گروه ها، مؤسسات و شبکه ها می توانند بازیگر باشند. حتی شبکه های فراملی، گروه های مختلف یک اقلیت قومی در کشورهای مختلف وقتی جمع می شوند به عنوان یک بازیگر جهانی عمل می کنند و می توانند تأثیرگذار باشند، افراد می توانند تأثیرگذار باشند. لذا آنچه اکنون برای دیپلماسی نیازمندیم، فهم صحیح شرایط بین المللی است. فهم صحیح به معنای پذیرش یک چارچوب نیست، بلکه به معنای آگاهی برای تأثیرگذاری و تعیین چارچوب خودتان است. بعضی ها وقتی من می گویم فهم صحیح، می گویند طرف می خواهد و این یک مقدمه وادادگی است؛ در حالی که اصلاً این گونه نیست. مقدمه حضور فعال، مبتکرانه، تأثیرگذار و داشتن ابتکار عمل در بازی و این که شما بدانید بازی چیست، بدانید اینجا چه کار قرار است بکنید. بدانید در این بازی چه قدرتی به شما توان بازیگری می دهد. در شرایط کنونی بین المللی خود قدرت های بزرگ اقتصادی و نظامی هم به دنبال قدرت تأثیرگذاری معنایی هستند. البته توان تأثیرگذاری معنایی مان خیلی بالاست و باید از همین که داریم بیشترین میزان بهره را ببریم. نمی گویم دنبال بقیه موارد نرویم، اما بدانیم که اکنون ما مزیت نسبی مان در این حوزه است. ما در دیپلماسی ارزشی می توانیم بسیار موفق باشیم.در دیپلماسی فناوری می توانیم موفقیت بالایی کسب کنیم.

در دیپلماسی عمومی حتی می توانیم موفق باشیم به شرطی که بفهمیم لازمه بازی در دیپلماسی عمومی چیست. وی افزود: شایسته است کاری کنیم که همزمان اهداف ملی و آرمانی را هم افزایی کنیم، چون این ها در یک مسیرند کما این که بسیاری از دولت هایی که در گذشته توانسته اند موفق شوند هیچ وقت نگفته اند اهداف آرمانی ما از اهداف ملی جداست. گرفتار بعضی چارچوب های فکری یا چارچوب های نظری که ساخته و پرداخته خارج و کسانی است که از آن طریق می توانند منافعشان را پیش ببرند، نشویم.

اگر در چارچوب فکری آن ها فکر کنید در چارچوب نظری آن ها برنامه ریزی کنید به نهادینه کردن قدرت آنها بیشتر کمک کرده اید، تا نهادینه کردن قدرت خودتان. ممکن است بسیار ادعای انقلابی گری بکنید، اما دارید در زمین آنها بازی می کنید. بسیاری اوقات ما با حرف های خیلی تند و تیز خود در زمین طرف مقابل بازی می کنیم. زمینی که او چیده و طراحی کرده است، لذا نیاز است بیاییم زمین بازی را هم تعریف کنیم. ما نباید آن را به دست خودمان نابود کنیم.

ظریف درباره چشم انداز نهایی مذاکرات هسته ای گفت: با اجرای توافقنامه ژنو، بخشی از تحریم ها تعلیق شد، اما در دور نهایی، همه تحریم ها باید لغو شود. پرونده ایران هم از شورای امنیت خارج و در آژانس هم عادی سازی شود. این اقدامات درازمدتی است که تأثیرات درازمدت دارد و می تواند همه این اقدامات در فاصله کوتاهی انجام شود، لذا انجام توافق روی آن کمی سخت تر است، چون هر کلمه وزن خودش را خواهد داشت و باید با دقت بسیار بحث شود تا ببینیم به کجا می رسد.