جزئیات توافق جامع هسته‌ای مطلوب آمریکا

رابرت اینهورن مقام ارشد سابق آمریکا که از احترام زیادی در دولت برخوردار است و همچنان ارتباطات نزدیکی با مذاکره کنندگان آمریکایی و از جمله وندی شرمن دارد، پارامترهای توافق نهایی طولانی مدت هسته ای با ایران را پیشنهاد کرده است که در آن هم ایران بتواند به غنی سازی سطح پایین خود ادامه دهد و در مقابل هم در آن از کنگره خواسته خواهد شد که به دولت آمریکا اجازه توسل به زور در صورت نقض توافق از سوی ایران را بدهد.

به گزارش «تابناک»، جزئیات این پیشنهاد مورد توجه باربارا اسلاوین خبرنگار آمریکایی در مطلبی برای الجزیره قرار گرفته است. اینهورن نظرات خود را روز دوشنبه در موسسه آمریکایی بروکینگز منتشر کرد. در این پیشنهاد وی مدعی است که تلاش شده است ضمن برآورده شدن نیازهای هسته ای محدود ایران، تضمین شود که ساختار گسترده زیربناهای هسته ای ایران برای ساخت سلاح هسته ای به کار گرفته نشود.

پیش بینی شده است که سرنوشت نهایی توافق بین ایران و غرب نه تنها به روند مذاکرات هسته ای در وین بلکه به توانایی نخبگان سیاسی در ایران و آمریکا در کوتاه آمدن کافی برای رسیدن به یک توافق نهایی نیز وابسته است.

هرچند که مقامات وزارت خارجه از ابراز نظر در مورد این مقاله خودداری کرده اند ولی این یک گمانه جدی است که اینهورن نوشته خود را قبل از انتشار، به سمع و نظر مقامات دولت اوباما رسانده است. اینهورن از معدود کارشناسانی است که توانایی موجه جلوه دادن جزئیات توافق مورد نظر دولت اوباما در نزد کنگره را دارد؛ ضمن این که وی نفوذی جدی بر استراتژی تیم مذاکره کننده آمریکا نیز دارد. در حال حاضر عده ای از اعضای کنگره آمریکا قصد دارند نگاه های خود را بر توافق احتمالی با ایران قالب کنند. در مواردی آنها حتی خواستار برآورده شدن درخواست های اسرائیل و از جمله توقف کامل غنی سازی در ایران را دارند؛ این در حالی است که کارشناسان و از جمله اینهورن معتقدند چنین خواسته ای غیرواقع بینانه است.

اینهورن نوشته است: «ما می توانیم انتظار داشته باشیم که در توافق جامع ایرانی ها به دنبال حفظ قابلیت های هسته ای کافی برای این خواهند بود که اگر در زمانی در آینده بخواهند بتوانند سلاح هسته ای به دست آورند». وی به همین سبب ادامه داده است که چالش غرب و متحدان غرب آن است که توافق هسته ای با ایران را به گونه ای شکل دهند که برای ایران روشن سازد که هر تلاشی برای نقض توافق و ساخت سلاح هسته ای، قابل شناسایی، طولانی مدت و فرایندی خطرناک خواهد بود که نه تنها قطعا به شکست می انجامد بلکه باعث خسارات جدی به منافع ملی ایران خواهد شد.

بخش مهمی از پیشنهاد اینهورن به بحث در مورد زمان مورد نیاز ایران برای ساخت سلاح هسته ای اختصاص دارد که این پیشنهادات تا حد زیادی بر پایه مطالب تهیه شده توسط موسسه دانش و امنیت بین الملل در واشنگتن و رئیس آن یعنی دیوید آلبرایت تهیه شده است. در شرایط توافق موقت هسته ای تصور می شود که زمان مورد نیاز برای ایران دو تا سه ماه است.

در حال حاضر از حدود 19هزار سانتریفیوژ نصب شده ایران، حدود نه هزار سانتریفیوژ نسل اول مشغول کار است و موسسه تحت مدیریت آلبرایت معتقد است که برای افزایش زمان مورد نیاز ایران برای ساخت سلاح هسته ای باید تعداد سانتریفیوژهای ایران به دو تا شش هزار دستگاه محدود شود، ذخایر اورانیوم بیست درصد ایران به کمتر از صد کیلوگرم و ذخایر اورانیوم کمتر غنی شده به پانصد تا هزار و پانصد کیلوگرم محدود شود. تفاوت در این اعداد به نوع سانتریفیوژهایی وابسته است که ایران اجازه استفاده از آنها را خواهد داشت.

به نظر اینهورن سایر بخش های یک توافق هسته ای قابل قبول با ایران به قرار زیر است:

- تاسیسات هسته ای در فردو به مکانی برای تحقیق و توسعه سانتریفیوژهای جدید و سایر تحقیقات هسته ای تبدیل شود. سانتریفیوژهایی که اکنون در فردو قرار دارند باید به مکان های مورد نظارت منتقل شوند.

- تاسیسات آب سنگین اراک باید به گونه ای تغییر یابد که توانایی تولید پولوتونیوم آن به شدت کاهش یابد. به گفته اینهورن، تغییر سوخت این راکتور به اورانیوم غنی شده، ضمن برآورده کردن این هدف، توانایی آن برای تولید ایزوتوپ های پزشکی را نیز افزایش خواهد داد.

- باید نظارت ها بر برنامه هسته ای ایران حتی از پروتکل الحاقی نیز فراتر رود. این نظارت ها شامل «دسترسی گسترده تر و در دفعات بیشتر نیروهای آژانس بین المللی انرژی اتمی، نصب گسترده تر تجهیزات نظارتی و کنترلی و نیز استفاده بیشتر از تجهیزات نظارت از راه دور و آنلاین خواهد » بود

- باید رویه ای ایجاد شود تا اطمینان حاصل شود که هر پرسش در مورد عدم پایبندی ایران به تعهدات خود با جدیت مورد بررسی قرار گرفته و به آن پاسخ داده شود.

اینهورن معتقد است که طرف مقابل می تواند با ارائه کمک فنی هسته ای برای داشتن برنامه صلح آمیز می توان این توافق را برای ایران قابل پذیرش تر کند. وی همچنین معتقد است که در مورد پاسخ به سوالات در مورد ابعاد احتمالی نظامی در گذشته برنامه هسته ای ایران می توان تا حدی انعطاف از خود نشان داد و برداشته شدن تحریم ها به تدریج و با بر طرف شدن نگرانی های آژانس همراه باشد.

موضوع مهم دیگر در توافق نهایی، مدت زمان آن است. در حالی که ایران مدت قابل قبول برای پذیرش بعضی محدودیت ها را حداکثر پنج سال می داند و ایالات متحده مدت بیست سال را مد نظر دارد، اینهورن از زمان های متفاوت برای محدودیت های مختلف سخن گفته است.

در حالی که اینهورن مدعی است که بعضی از محدودیت ها و از جمله نساختن تاسیسات بازفرآوری و یا غنی سازی بیش از پنج درصد می تواند دائمی باشد، محدودیت هایی دیگر و از جمله تعداد سانتریفیوژها یا تحقیق و توسعه در مورد آنها، می تواند مورد بازبینی و تغییر پس از چند سال قرار گیرد.

یکی از جنجالی ترین بخش ها در پیشنهاد مطرح شده توسط اینهورن چگونگی واکنش به نقض توافق توسط ایران است. وی توصیه کرده است که شورای امنیت قطعنامه ای را تنظیم کند که بیان کند اگر ایران توافق را نقض کند، آنگاه شورای امنیت فورا تشکیل جلسه خواهد داد تا اقدامات لازم برای مقابله با تهدید پیش آمده را اتخاذ کند.

از دید وی کنگره آمریکا هم نه تنها باید قوانینی را تصویب کند که در چنین وضعیتی، تمام تحریم ها علیه ایران را احیا کند و حتی بر آن بیفزاید بلکه باید به صورت پیشاپیش به رئیس جمهور آمریکا این مجوز را بدهد که در صورت مشاهده علامتی روشن از حرکت ایران به سوی نقض توافق و حرکت به سوی ساخت سلاح هسته ای از نیروی نظامی استفاده کند.

در حالی که به گفته مقامات دو طرف مذاکرات در حال پیشرفت است و قرار است دور بعد در چند روز آینده از سر گرفته شود، پیشنهادات ارائه شده توسط این مقام سابق آمریکایی گزینه های مطلوب طرف آمریکایی است و بخش هایی از آن از هم اکنون شانس کمی برای پذیرش از طرف ایران دارد.