بازی هوشمندانه پوتین با السیسی

دیپلماسی ایرانی: مصر بستر تحولات جدی در حوزه سیاست داخلی و البته سیاست خارجی شده است. عبدالفتاح السیسی وزیر دفاع خود را برای تکیه زدن بر مسندی که پس از انقلاب مصر به محمد مرسی از جریان اخوان المسلمین رسیده بود ، مهیا می کند.علاوه بر گرد و خاک ها در حوزه سیاست داخلی به نظر می رسد که دستگاه دیپلماسی هم دستخوش تحولاتی هرچند مانور گونه شده است . السیسی که ظاهرا حمایت امریکایی ها در انتخابات آتی را چندان در چنته ندارد به دنبال رقیب تراشی برای امریکایی ها است و در این میان چه کسی بهتر از روس ها؟  پس از آنکه وزرای دفاع و خارجه روسیه به محض اعلام قطع کمک های آمریکا به مصر از سوی «باراک اوباما» رئیس جمهور ایالات متحده  به قاهره سفر کردند، هفته گذشته شاهد سفر «عبد الفتاح السیسی» وزیر دفاع و «نبیل فهمی» وزیر خارجه مصر به مسکو بودیم. رئیس جمهور روسیه در دیدار با وزیر دفاع مصر و وزیر خارجه این کشور ابراز امیدواری کرد که روابط میان دو کشور در آینده تقویت شده و دو طرف از تمام مکانیزم های لازم برای همکاری استفاده کنند.

آنچه در پس این دیدار قابل بیان بوده، قرارداد چند میلیارد دلاری خرید تسلیحات نظامی مصر از روسیه است. پایگاه خبری المختصر در این باره می نویسد در این خبر به این نکته اشاره نشد که آیا این توافقنامه امضا شده است یا آنکه در مرحله امضا قرار دارد اما منابع خبری گفته اند به موجب محتوای توافقنامه، روسیه با فروش جنگنده میگ 29 ، بالگرد ام 35 ، سامانه موشکی ساحل به دریا ، سامانه های مختلف دفاع هوایی ، مهمات و سلاح سبک به مصر موافقت کرده است .از سویی اظهارات  ولادیمیرپوتین در دیدار با السیسی مبنی بر حمایت مسکو از نامزدی او در انتخابات موجب بروز واکنش از سوی آمریکا شد. در خصوص دلایل نزدیکی مصر به روسیه و البته تهدیدی که امریکایی ها از این منظر احساس خواهند کرد با جاوید قربان اوغلی مدیرکل پیشین افریقای وزارت خارجه و تحلیل گر مسائل منطقه به گفتگو نشستیم :

سفر اخیر هیات مصری به روسیه و نزدیکی مشکوک ژنرال السیسی به مسکو در بازده زمانی بحران سیاسی در مصر یادآور تکرار معادله های جنگ سرد است. روزهایی که مصر به روسیه نزدیک بود و مسکو در قبال واشنگتن قدعلم کرده بود. با این اوصاف دلایل نزدیکی روسیه به مصر پس از حسنی مبارک را در چه می دانید؟

روسیه تقریبا در تمامی تحولات موسوم به بهار عربی ( بیداری اسلامی از نگاه ایران) یا غایب  و یا به نوعی با غرب همراه بود. در ماجرای سرنگونی قذافی  ملاحظه کردیم که روسیه در هر دو قطعنامه که منجر به مداخله نیروی نظامی ناتو بود با غرب همراهی کردند.به نظرم تحولات لیبی نقطه درک ماهیت این تحولات از سوی روسیه بود.شاید یکی از دلایل ایستادگی تمام عیار روسیه در کنار سوریه نیز جبران مافات این کشور در تحولات سه کشور دیگر عرب شمال آفریقا ( تونس ، مصر و لیبی ) بود. موضع اخیر روسیه در رابطه با مصر و سفر السیسی اقدامی کاملا فرصت طلبانه( و البته هوشمندانه ) برای سوار شدن بر موجی است که روسیه در ایجاد و رویش آن نقشی نداشت.این تلاش در مورد مهمترین کشور در میان رژیم های عربی است که با جریان بهار عربی دچار تحولاتی نسبتا عمیق شدند.هرگونه پیوند بین روسیه و مصر می تواند قدرت چانه زنی مسکو  در بحران خاورمیانه را که اکنون  با توجه به تغییرات در مصر و تحولات سوریه ضعیف شده ، تقویت کند. این عوامل روسیه را بر آن داشته که اینگونه از السیسی استقبال کند، قرارداد 3 میلیارد دلاری فروش تسلیحات نظامی با حکومتی که آشکارا دولتی برخاسته از رای مردم ( ولو اکثریت ضعیف) را برکنار کرده ، منعقد نماید و بطور آشکاری از کاندیداتوری  ژنرالی که کودتا علیه مرسی را رهبری کرد، حمایت نماید. از این منظر است که می گویم موضع مسکو کاملا فرصت طلبانه  و البته هوشمندانه است. 

با توجه به کمک های مالی آمریکا به مصر و سرمایه گذاری های صورت گرفته و همچنین ساختار نظامی آمریکایی مصر، آیا روسیه می تواند جایگزین این کشور شود؟

مصر حتی در زمان سادات و مبارک نیز هرگز از نظر تسلیحاتی به آمریکا وابسته نبود.بنابر این مسئله جایگزینی روسیه با آمریکا مطرح نیست.مصر کشور بزرگی است و قدرتمندترین ارتش جهان عرب را دارد.ارتشی در این اندازه نیازمند روزآمد کردن تسلیحات خود است.با توجه به موضع دوگانه آمریکا  در قبال تحولات مصر و بخصوص آینده این کشور، رابطه قاهره- مسکو  نیازی دو سویه است که هر دو طرف از آن منتفع می گردند. ضمن اینکه ممکن است ژست های ناصر گونه السیسی نیز در این رویکرد نقش داشته باشد. 

بر اساس معاهده کمپ دیوید، آمریکا سالانه باید به مصر کمک مالی داشته باشد حال اگر این اتفاق نیافتد آیا معاهده فسخ شده و شاهد انعقاد معاهده جدیدی خواهیم بود؟

قطعا آمریکا نمی تواند مصر را رها کند.کمکهای منتج از معاهده کمپ دیوید در مقطعی به اهرم فشار واشنکتن تبدیل شده بود ولی فکر می کنم کاخ سفید نمی تواند با تعلیق کمک ها بخصوص آن بخش که مربوط به ارتش مصر است شاهد کاهش نفوذ خود در این کشور باشد.

آیا سفر وزرای دفاع و خارجه مصر به مسکو، مواضع مصر در قبال آمریکا را تقویت خواهد کرد؟

مصر جدید به یقین با مصر دوران مبارک متفاوت خواهد بود.پس از گذشت سه سال از سرنگونی مبارک این کشور هنوز در تلاطم سیاسی است و ماهیت دوران پسا مبارک را پیدا نکرده است.کنشگران سیاسی در کشوری مانند مصر حتی در زمان دیکتاتوری 30 ساله مبارک نیز فعالیت های خود را در اشکال سیاسی یا  اجتماعی کنار نگذاشتند.بنابراین نمی توان رفتار نظامیان حاکم را فقط در قالب رقابت مسکو- واشنگتن ارزیابی کرد. آنچه که مشخص است حتی السیسی هم در صورتی که عزم نشستن بر کرسی ریاست جمهوری را داشته باشد مجبور خواهد شد اولا ژستی ملی گرایانه و نسبتا مستقل  داشته باشد و با مطالبات مردم  در آزادی های سیاسی و مدنی همراهی کند.    

آیا قطع کمک های نظامی آمریکا به مصر در اکتبر سال گذشته در حالی که ارتش مصر با باندهای بزرگ تروریستی در سینا و دیگر تهدیدات مواجه بود، باعث نزدیکی کنونی مصر و روسیه شده است؟

خطر بزرگی که مصر را تهدید می کند گرایش به سوی حرکتهای زیرزمینی از سوی نیروهای سیاسی که بطور غیر دموکراتیک از قدرت و نقش آفرینی سیاسی کنار زده شده اند ، است.به نظرم این امر پاشنه آشیل مصر جدید در آینده خواهد بود. هیچکس نمی تواند همه اعمال مرسی را تایید کند .به یقین اشتباهات او و احزاب مذهبی طرفدارش در بازگشت ارتش به صحنه سیاسی نقشی اساسی بازی کرد ولی فارغ از این امر باید اذعان کرد که اقدام ارتش ولو اینکه خواست برخی از نخبگان سیاسی ملی ، سکولار و .... بود به هیچ وجه قابل توجیه نیست و نمی توان بدان مشروعیت داد. در چنین وضعیتی مصر برای غلبه بر جریانهای افراطی چاره ای جز بازگشت به روند دموکراتیک و پذیرش نتایج مراجعه به صندوق های رای فارغ از اینکه به نفع چه جریانی باشد را ندارد. هر انتخاب دیگر قدرت  نیرو گیری جریانهای افراطی از میان جوانان سرخورده را تقویت خواهد کرد. 

رژیم کنونی مصر تنش های داخلی خود را ناشی از تحولات سیاسی نمی داند بلکه از نگاه آنان این تنش ها ناشی از فعالیت گروههای تروریستی در کشور و قاچاق سلاح از مرزهای لیبی ، سودان و نوار غزه است. از این رو مصر به دنبال شریک نظامی قوی برای مبارزه به این گروه است. آیا در این زمینه روسیه می تواند شریک قابل اعتمادی برای مصر باشد؟

سابقه شوروی ( در زمان ناصرو سادات ) در جنگهای اعراب و اسراییل و روسیه در شرایط کنونی در رابطه با مصر و یا دیگر کشورها به هیچ وجه قابل دفاع نیست.واضح است که این امر به معنای غلطیدن در دامن آمریکا هم نیست.تنها رژیم هایی که به ملت خود متکی نیستند در پی کسب حمایت خارجی برای سرکوب مخالفین داخلی هستند.همواره هم بهانه کافی برای نسبت دادن هرگونه معارضه با خارج برای رژیم های سرکوبگر بهترین بهانه برای خرید و انباشت تسلیحات و سرکوب هر صدای آزادی خواهی است.دمکراسی مهمترین عامل کنترل افراطی گری از هر نوع آن است. 

انتشار اولیه:دوشنبه 28 بهمن 1392/ باز انتشار: شنبه3 اسفند 1392