مبنای اتهامات هسته‌ای علیه ایران چه بود؟

نخستین تشکیک ها در برنامه صلح آمیز هسته ای ایران در خلال دهه نود پدید آمد؛ زمانی که نهادهای اطلاعاتی آمریکایی تلکس هایی از دانشگاه شریف ایران برای خرید تکنولوژی های حساس خطاب به شرکت های خارجی را پیدا کردند. این تلکس ها، نخستین نشانه هایی بود که بر اساس آن طی سالها آمریکا به برنامه هسته ای ایران مشکوک شد.

به گزارش «تابناک»، در واقع اطلاعاتی که ادعا می شد درباره تلاش های نظامی ایران برای غنی سازی اورانیوم در این تلکس های وجود داشته است، باعث شد که بازرسی های آژانس از برنامه هسته ای ایران از سال 2003 تا 2007 شکل بگیرد. اما ایران در سال 2007 و 2008 مدارک متقنی ارائه کرد و نشان داد که ایران و دانشگاه شریف تکنولوژی خریداری شده را برای استفاده اساتید و دانشجویان مورد استفاده قرار داده است.

خبرگزاری «اینترپرس سرویس» ضمن انتشار گزارشی از این خطای اطلاعاتی فاحش غرب، می نویسد موضوع ارسال تلکس های مذکور از سوی دانشگاه شریف که در فاصله سال های 1990 تا 1992 انجام گرفته، نخستین بار در فوریه سال 2012 از سوی موسسه علوم و امنیت بین المللی آمریکا افشا شد.

بر اساس اسنادی که در این زمینه موجود است، نهادهای اطلاعاتی غربی در آن زمان چنین استدلال کرده بودند که فناوری های درخواست شده از سوی دانشگاه شریف، دارای استفاده دوگانه هستند؛ یعنی هم قابلیت استفاده در حوزه های نظامی و هم بخش های غیرنظامی را دارند. عامل دیگری که به نوشته این خبرگزاری در سوءظن این نهادهای اطلاعاتی موثر بوده، این بوده که شماری از تلکس ها از سوی «مرکز تحقیقات فیزیک» این دانشگاه ارسال شده که به همکاری با نهادهای نظامی ایران می پردازد.

نخستین اشاره غیرمستقیم به این تلکس ها، در سال 1992 رخ داد؛ یعنی زمانی که یکی از مقامات دولت جرج بوش پدر در گفت و گو با روزنامه «واشنگتن پست» از عزم دولت آمریکا برای جلوگیری از ارسال هرگونه تجهیزات مربوط به فناوری هسته ای به ایران، به دلیل سوءظن های موجود نسبت به برنامه های ایران خبر داد.

پس از آن و در سال 1993، در یک برنامه مستند تلویزیونی با نام «ایران و بمب»، درباره تلاش ایران برای دستیابی به فناوری های ویژه و خرید این فناوری ها از شرکت های خارجی سخن به میان آمد. با این حال، به طور خاص به موضوع تلکس ها اشاره ای نشد.

در سال 1996، جان دویچ، رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) در دوران بیل کلینتون، طی سخنانی مدعی شد: «حجم گسترده ای از اطلاعات بیانگر آن است که تهران، سازمان های غیرنظامی و نظامی خود را مأمور پشتیبانی از تولید مواد خام لازم برای تولید سلاح های هسته ای کرده است».

طی سال های پس از آن نیز متخصصان منع اشاعه هسته ای در سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا همچنان در تحلیل های خود با استناد به تلکس های مذکور، از تلاش ایران برای ساخت سلاح هسته ای سخن می گفتند.

«اولی هاینونن»، معاون پیشین آژانس بین المللی انرژی انرژی اتمی در امور پادمان ها، در سال 2012 در بیان خاطرات خود اشاره کرد که در زمان مسئولیت وی، آژانس اطلاعاتی را درباره مرکز تحقیقات فیزیک در ایران به دست آورده است (امری که مستقیماً به موضوع تلکس ها اشاره داشت). همین امر سبب شد در سال 2004، آژانس بازرسی هایی را به منظور پی بردن به فعالیت های رئیس سابق این مرکز انجام دهد.

اما در سال 2007 و پس از امضای توافقنامه میان ایران و آژانس برای تعیین جدول زمانی جهت حل و فصل مسائل باقیمانده، ایران تمامی اطلاعات لازم را درباره این سوءظن ها و سوالاتی که آژانس مطرح کرده بود، در اختیار این نهاد گذاشت. بر این اساس، مشخص شد که تمامی فعالیت های مورد سوء ظن در مرکز، در راستای امور پژوهشی و آموزشی به شرکت ها و کارخانه های ایرانی بوده است.

گزارش فوریه 2008 آژانس، با جزئیات کامل به پاسخ های ایران به سوالات آژانس درباره خرید فناوری های پیشرفته از سوی مرکز تحقیقات اشاره کرده است. در این گزارش، هیچ یک از پاسخ های ایران از سوی آژانس مورد تردید قرار نگرفته است. در این گزارش آمده بود که موضوع تلکس ها، دیگر از دستور کار خارج خواهد شد. این در حالی است که بر اساس اسناد «ویکی لیکس»، آمریکا در آن زمان فشار زیادی بر محمد البرادعی، مدیرکل آژانس وارد می کرد تا از بستن این پرونده جلوگیری کند.

این گزارش آژانس نشان داد که در طول بیش از یک دهه، مبنای اطلاعاتی آمریکا برای متهم کردن ایران به تلاش برای دستیابی به سلاح هسته ای، غلط بوده است. با این حال، این موضوع که تحولی بسیار مهم در پرونده هسته ای ایران به شمار می رفت، از سوی رسانه های غربی مورد اشاره قرار نگرفت. پس از آن نیز دیوید آلبرایت در موسسه علوم و امنیت بین الملل همچنان به طرح ادعاها علیه برنامه هسته ای ایران ادامه داد. ادعاهایی که تاکنون، مبنای اعمال فشارهای فزاینده غرب و به ویژه آمریکا علیه ایران بوده است.