شش اصل مذاکره با ایران چیست؟

دیپلماسی ایرانی: در ماه جاری ( میلادی) در ژنو، در نخستین مذاکرات هسته ای که پس از روی کار آمدن دولت حسن روحانی انجام شد، ایران یک گام ملموس برداشت و مذاکره کرد. برای نخستین بار، تهران یک تصویر واقعی از نقطه پایان در مذاکرات هسته ای و نحوه رسیدن به این مرحله ارایه داد. با این حال، بر خلاف انتظارها، ایران پیشنهاد هیچ مصالحه ای را روی میز نگذاشت و پرسش های جدی در مورد اهداف هسته ای اش را نیز بی پاسخ گذاشت. در حالی که دور بعدی مذاکرات برای اواخر هفته آینده در ژنو پیش بینی شده است، مذاکره کنندگان آمریکایی باید اصولی را در گفت و گو ها دنبال کنند.

مهمترین تهدید پیش روی امنیت ملی آمریکا، ایران هسته ای است. بهترین راه برای مقابله با چنین تهدیدی، توافقنامه دیپلماتیک است.

جان کری، وزیر خارجه آمریکا می گوید، توافق بد بهتر از توافق نکردن است. این در حالی است که توافقی که همچنان راه هسته ای شدن را برای ایران باز بگذارد، تلاش های آمریکا و اسرائیل در مورد مقابله با اهداف هسته ای ایران – و احتمالا استفاده از گزینه نظامی – را تضعیف می کند. همچنین این نوع از توافق می تواند  اعتبار آمریکا برای مصالحه را زیر سئوال ببرد و کارایی رژیم منع اشاعه که دهه ها از عمر آن می گذرد، را مختل کند.

بنابراین، ایالات متحده باید به دنبال توافقی با ایران بر مبنای اصولی خاص باشد تا این معامله منافع آمریکا و متحدان اش را تقویت و نه تضعیف کند. به این منظور شش اصل مقدماتی برای شکل گیری یک توافق با ایران توصیه می شود.

نخست، ایران باید نگرانی های بین المللی بر سر اهداف هسته ای اش را رفع کند. آژانس بین المللی انرژی اتمی بارها در مورد فعالیت های هسته ای ایران و ابهامات موجود، ابراز نگرانی کرده است. در گزارش سال 2011 آژانس به صراحت در مورد پرسش های باقی مانده  بر سر برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی، نگرانی آژانس اعلام شده است. به همین دلیل، پاسخ فوری به نگرانی های آژانس باید بخشی از هر گونه توافق هسته ای با ایران باشد.

دوم، ایران باید به الزامات قوانین بین الملل، عمل کند. آژانس بین المللی انرژی اتمی بارها از ایران خواسته است به قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل، توجه کرده و مطابق آنها رفتار کند. این قطعنامه ها از ایران می خواهد، تمامی فعالیت های غنی سازی را متوقف کرده و بیشترین شفافیت را در برنامه های هسته ای از خود نشان دهد. این در حالی است که ایران می گوید این قطعنامه ها قانونی نیست و به موجب پیمان منع اشاعه هسته ای از حق غنی سازی اورانیوم برخوردار است. آنچه که در شکل گیری توافق هسته ای با ایران اهمیت دارد، این است که عمل به قطعنامه های شورای امنیت و پیمان منع اشاعه هسته ای نیز در آن لحاظ شده باشد.

سوم، انکار توانایی هسته ای نظامی ایران. عمده ترین نگرانی در برنامه های هسته ای ایران این است که این فعالیت ها به مسیر نظامی تغییر جهت پیدا کند. یک توافق قابل قبول با ایران باید به گونه ای باشد که این توانایی ایران را از بین ببرد. به این ترتیب باید در کمیت و کیفیت برنامه های غنی سازی ایران، محدودیت های جدی اعمال شود. این محدودیت ها شامل، تعداد و نوع سانتریفوژها، ذخیر اورانیوم غنی شده، تولید پلوتونیوم و راکتور آب سنگین اراک نیز می شود.

چهارم، اعمال یک رژیم بازرسی قاطع. تنها موافقت ایران با یک توافق کافی نیست. بلکه باید نظارت ویژه و گسترده ای بر روند اجرای این توافق، وجود داشته باشد. ایران در گذشته به طور محرمانه اقدام به ساخت تاسیسات غنی سازی کرده است. برای جلوگیری ازتکرار چنین سناریویی، مذاکره کنندگان باید از تهران بخواهند با یک سسیتم نظارتی جامع، موافقت کند.

پنجم، باید از موضع قدرت مذاکره کرد. اغلب ایران از مذاکرات برای ایجاد شکاف در ائتلاف بین المللی و خرید زمان استفاده می کند. موفقت این مذاکرات به این نکته بستگی دارد که ایران درک کند در صورت شکست مذاکرات، پیامدهایی جدی در انتظارش خواهد بود.

این روند به این اقدامات از جانب آمریکا نیاز دارد: تشدید تحریم های آمریکا و متحدان اش، انتشار بیانیه هایی که نشان دهد تمامی گزینه ها روی میز است، تقویت پایگاه های نظامی و تاکید بر این نکته که در صورت اقدام نظامی اسرائیل، واشینگتن از آن حمایت می کند.

در نهایت، نباید زمان را تلف کرد. احتمالا ایران تا اواسط سال 2014، به توانایی هسته ای شدن دست می یابد و شاید هم این زمان نزدیک تر باشد. باید زمان توافق و مذاکره با ایران را به حداقل رساند. به نظر می رسد که محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران پیشنهاد یک جدول زمانی را برای مذاکرات ارایه داده است. اما باتوجه به پیشرفت های هسته ای ایران در 18 ماه گذشته باید این جدول زمانی را تنظیم کرد.

مذاکره کنندگان باید به این اصول پایبند باشند تا از تکرار اشتباه ها جلوگیری کرده و از شکل گیری توافقی که منافع ما را تضعیف می کند، پرهیز کنند.

نویسنده: دنیس راس/ مشاور سابق اوباما و عضو کنونی موسسه خاور نزدیک واشینگتن

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: سه شنبه 7 آبان 1392 / باز انتشار : یکشنبه 12 آبان 1392