دوری از ریاض و تل‌آویو به نفع آمریکاست

در ماه های اخیر، برخی اقدامات دولت آمریکا در عرصه سیاست خارجی، به ویژه رویکردهای این دولت نسبت به مسأله سوریه و موضوع هسته ای ایران، اسباب دلخوری متحدان خاورمیانه ای این کشور را فراهم کرده است. با این حال، استفن والت، تحلیلگر برجسته روابط بین الملل، بر این باور است این کار نه تنها تهدیدکننده منافع آمریکا نیست، بلکه به نفع این کشور نیز هست.

به گزارش «تابناک»، استفن والت، تحلیلگر برجسته آمریکایی در مطلبی در نشریه «فارن پالیسی» به بررسی رویکردهای جدید آمریکا در عرصه سیاست خارجی پرداخته و اشاره می کند که این رویکرد ها زمینه ناخرسندی عربستان سعودی و رژیم اسرائیل، دو متحد اصلی آمریکا در خاورمیانه را فراهم آورده است. با این حال، به باور وی، افرادی که دارای دید راهبردی باشند، از این تحولات جدید استقبال کرده و به آن به عنوان هسته یک رویکرد منعطف تر و کارآمدتر در سیاست خارجی ایالات متحده می نگرند.
 
در ادامه این مطلب آمده است:

بیایید با منافع ایالات متحده آغاز کنیم. ایالات متحده حداکثر سه منفعت راهبردی در خاورمیانه دارد؛ نخست، آمریکا می خواهد فرستادن نفت و گار منطقه خلیج فارس به بازارهای جهانی ادامه پیدا کند. هر گونه انقطاع در صدور انرژی از منطقه، سبب افزایش قیمت ها و ضربه خوردن اقتصاد شکننده جهانی خواهد شد.

دوم، آمریکا می خواهد کشورهای منطقه خاورمیانه را از ساخت سلاح های کشتار جمعی، به ویژه سلاح های هسته ای، بر حذر دارد (البته بهتر بود که آمریکا از دستیابی اسرائیل به بمب نیز جلوگیری می کرد؛ اما در دهه ۱۹۶۰ این مرغ از قفس پرید).

سوم، ایالات متحده خواستار کاهش خشونت افراطی در منطقه است که بیش از هر چیز از تروریسم ناشی می شود (از نظر من این تهدید بیشتر اغراق شده است، ولی به هر حال هست).
 
کلید تأمین این منافع، دو سو دارد: نخست، کمک به برقراری موازنه قوا در منطقه و دوم، حفظ حضور نظامی حداقلی ایالات متحده در منطقه. اگر یک دولت در منطقه بیش از حد قوی شود و یا اگر یک قدرت خارجی بتواند در این منطقه مداخله کند، ممکن است بتواند بر کشورهای تولیدکننده نفت سلطه پیدا کرده و در عرضه انرژی به نحوی ناخوشایند برای آمریکا مداخله نماید.

نگرانی ها درباره وجود چنین احتمالی ایالات متحده را به ایجاد نیروهای واکنش سریع در منطقه در اواخر دهه ۱۹۷۰ وادار کرده و سبب شد در جریان جنگ ایران و عراق، به سمت عراق متمایل شود. این امر همچنین به مداخله نظامی مستقیم آمریکا علیه عراق در جنگ این کشور با کویت در سال ۱۹۹۱ منجر شد.

در همین حال، مداخله بیش از اندازه آمریکا و حضور گسترده نظامی ایالات متحده، دیگر منافع راهبردی این کشور را تهدید می کند؛ خواه با ترغیب برخی دولت ها به تلاش برای دستیابی به سلاح کشتار جمعی به عنوان ابزاری برای بازدارندگی و خواه با زدن جرقه تروریسم ضد آمریکایی، از نوع القاعده.

بر همین اساس، سیاست هایی همچون «مهار دوگانه» در دهه ۱۹۹۰ و یا سیاست فاجعه بار «تحول منطقه ای» جورج بوش، اشتباهاتی راهبردی بودند؛ بگذریم از هزینه های انسانی و اقتصادی که این سیاست ها به بار آوردند. با توجه به آشفتگی غیر قابل پیش بینی که پس از «بهار عربی» در منطقه پدید آمده، محدود کردن حضور آمریکا ضرورت بیشتری پیدا می کند؛ مبادا که به عنوان یک قدرت امپریالیستی غارتگر که به مداخله در وقایع سیاسی محلی عادت دارد، شناخته شود!
 
در پیش گرفتن سیاست موازنه قوا (یا موازنه تهدید) در منطقه خاورمیانه، هزینه های «رابطه ویژه» آمریکا با اسرائیل و عربستان سعودی را نیز برجسته می سازد. اگر شما به بازی موازنه قوا پایبند باشید، به دنبال حداکثر کردن انعطاف دیپلماتیک و اجتناب از تعهد بیش از حد به یک متحد خاص خواهید بود. همان گونه که درباره انگلیس در دوره اوج سیاست موازنه قدرتش گفته می شد: «هیچ دوست دائمی وجود ندارد. تنها منافع دائمی وجود دارد».

امروز به سبب اینکه ایالات متحده به شدت به اسرائیل و عربستان سعودی نزدیک است، شریک اشتباهات این دو تلقی شده و به همین سبب نیز در مظان اتهام قرار می گیرد. به طور خاص، آمریکا به اندازه خود اسرائیل در رفتار ظالمانه این دولت با فلسطینی ها مسئول دانسته می شود و همچنین به عنوان حافظ اصلی رژیم منحط سعودی ـ که ارزش های حاکم بر آن با ارزش های خود آمریکا در تعارض است ـ شناخته می شود.

افزون بر این، حفظ این «رابطه ویژه»، از نفوذ ایالات متحده بر هر دو این شرکا کاسته است: سعودی ها همواره نسبت به سیاست های ضدتروریستی بی توجه بوده اند و اسرائیل نیز به سیاست های شهرک سازی خود ادامه داده، دیگران را تهدید به زور کرده و یا در عمل از زور بهره برده و این کار را اغلب به گونه ای انجام داده که روابط آمریکا با بقیه منطقه را دچار چالش می کند. در نتیجه، گفت و گو با ایران و اتخاذ رویکردی سنجیده تر نسبت به مداخله در منطقه، تحولی بسیار خوب به شمار می رود. هرچند ایران و ایالات متحده در آینده ای نزدیک به متحدان یکدیگر تبدیل نمی شوند، بازسازی روابط مؤثر با تهران، سود بسیاری برای منافع راهبردی آمریکا در بر خواهد داشت.

این امر نه تنها سبب تسهیل همکاری در حوزه های دارای منفعت مشترک برای ایران و آمریکا (همچون افغانستان) می شود، بلکه صرف این حقیقت که آمریکا و ایران به گونه ای سازنده با یکدیگر گفت و گو می کنند، سبب خواهد شد دیگر متحدان آمریکا در منطقه توجه بیشتری نسبت به دغدغه های آمریکا نشان داده و نسبت به درخواست های این کشور پاسخگو تر باشند.

من نمی خواهم درباره این روند زیاده روی کرده و یا درباره منافع احتمالی آن اغراق کنم. قرار نیست ایالات متحده متحدان فعلی خود را رها کرده و یا کامل در تعهدات دیرینه منطقه ای خود تجدیدنظر کند؛ افزون بر این، توسعه گسترده ارتباطات آمریکا، به فوریت سبب پیروی دیگران از درخواست های این کشور نخواهد شد. اصولاً نباید هم این گونه باشد؛ اما اندکی فاصله گرفتن از ریاض و تل آویو و برقراری یک کانال باز دیپلماتیک میان واشنگتن و تهران، در طول زمان به افزایش نفوذ و اهرم های آمریکا منجر خواهد شد.

این امر، همچنین حصاری مفید در مقابل رویدادهای پیش بینی نشده است: وقتی بیش از حد به یک متحد خاص متعهد شوید (همان گونه که آمریکا نسبت به شاه ایران نیز متعهد بود) هر اتفاقی که برایش بیفتد، شما هم ضرر بیشتری خواهید کرد.

از آنجا که ایالات متحده، قدرت خاورمیانه ای نیست (حقیقتی جغرافیایی که ما بیشتر فراموش می کنیم) و از آنجا که هدف اولیه اش برقراری موازنه قوای منطقه ای است، می تواند بازی موثرتری از خود نشان دهد. به همین دلیل می توان گفت رنجش این روزهای برخی متحدان آمریکا، چندان هم چیز بدی نیست. به یاد داشته باشید که آن ها از ایالات متحده ضعیف تر هستند و با تهدیدات فوری تری نیز مواجهند. به همین دلیل، اگر آن ها می خواهند همچنان حمایت و حفاظت ایالات متحده را با خود داشته باشند، باید کارهای بیشتری برای خرسند نگه داشتنش انجام دهند.