کردستان عراق و روزهای بدون سیاست ورزی مام جلال

دیپلماسی ایرانی: حزب اتحادیه میهنی در خاستگاه خود یعنی سلیمانیه هم شکست خورد. بیست روز تبلیغات سنگین گروه های مختلف سیاسی در کردستان عراق برای چهارمین دوره انتخابات پارلمانی تا این اندازه سبب تنش نشد که دو روز پس از برگزاری انتخابات کردستان عراق رنگ دیگری به خود گرفته است. براساس اخبار رسمی تایید شده تاکنون 12 نفر در نتیجه تنش های بعد از اعلام غیر رسمی نتایج انتخابات کشته شده اند. نتایج انتخابات این دوره نشان داد که حزب دمکرات کردستان عراق توانست بیشترین کرسی را بدست آورد اما نکته مهم شکست اتحادیه میهنی کردستان عراق به رهبری جلال طالبانی است که در استان سلیمانیه به طرز غیرقابل باوری صحنه را به رقیب خود جنبش تغییر واگذار کرده است. این واگذاری به نحوی است که جنبش تغییر بیش از 50 درصد کل آراء استان سلیمانیه را که خواستگاه تاریخی اتحادیه میهنی بوده بدست آورده است. جنبش تغییر در واکنش به تنش موجود در این استان اعلام کرده است که خانم هیرو ابراهیم احمد همسر جلال طالبانی و کوسرت رسول علی عضو دفتر سیاسی اتحادیه میهنی کردستان عراق در تلاش برای تغییر در آراء هستند و بدین منظورکمیته ایی را در سلیمانیه تشکیل داده اند.دکتر برهم صالح یکی از معاونین جلال طالبانی در صفحه فیس بوک خود تاکید کرده است که باختن ناراحت کننده است اما جای بسی شرم خواهد بود اگر کسی بخواهد با آراء مردم بازی کند و اگر کسی چنین کاری بکند این برخلاف تصمیمات دفتر سیاسی و کمیته رهبری حزب می باشد .
 اگرچه برخی از گروه ها نیز نسبت به بروز تقلب در اربیل توسط حزب دمکرات کردستان عراق اعلام شکایت کرده اند و تاکنون کمیسیون بیش از 200 شکایت در این خصوص دریافت کرده است اما شرایط در استان سلیمانیه بسیار سخت و نفس گیر شده است. با این شرایط می توان گفت کمیسیون برگزاری انتخابات اکنون در شرایط بسیاری سختی برای اعلام نتایج به سر می برد و هر لحظه بیم بروز درگیری در استان سلیمانیه می رود. با دکتر علی اکبر اسدی، تحلیلگر مسائل عراق در خصوص دلایل اصلی شکست حزب اتحادیه میهنی و نقشه آینده سیاسی عراق و کردستان عراق به گفتگو نشستیم.

دلایل شکست حزب جلال طالبانی در چه مواردی خلاصه می شود؟ آیا یکی از دلایل اصلی آن را می توان نبود جلال طالبانی دانست؟

شکست حزب اتحادیه میهنی و کاهش کرسی های آن در مقایسه با گذشته چند دلیل اصلی دارد که یکی از آنها قاعدتا بحث نبود جلال طالبانی است، چرا که طالبانی از زمانی که این حزب را تاسیس کرده تا به امروز رهبری حزب را برعهده داشته و در قالب یک چهره کردی و در عراق تا اندازه ای چهره ای ملی بوده است و در سطح منطقه ای و بین المللی هم سیاستمدار شناخته شده ای بوده است. به ویژه می توان گفت این حزب حول شخصیت و سیاست های جلال طالبانی شکل گرفته و تا کنون ادامه حیات داده است. بنابراین نبود وی می تواند به عنوان آسیبی جدی برای این حزب باشد که در کاهش کرسی ها در پارلمان تاثیرگذار بوده است.

موضوع دیگر وجود اختلاف ها و گسست داخلی در اتحادیه میهنی است . همانطور که می دانید با توجه به نبود طالبانی گزینه های جانشینی برای او همچون کوسرت رسول، همسر جلال طالبانی و صالح مطرح شدند. با توجه به اختلاف نظر ها و رقابت های دورنی حزب در سیاست ها، ناکارآمدی آنها در سطح اقلیم کردستان تاثیرگذار بوده و سبب کاهش کرسی ها شده است.

نکته سوم این است که پایگاه اجتماعی اتحادیه میهنی در استان سلیمانیه عراق است و این منطقه جایی است که حزب تغییر یا گوران از آن برخاسته ، بدین معنا که دو حزب پایگاه رای مشترکی دارند. در نتیجه بخش مهمی از کاهش کرسی های اتحادیه میهنی را می توان ناشی از رشد و نوع سیاست ها و تلاش های حزب تغییر دانست که توانسته آراء حزب میهنی را کاهش دهد.

از جمله مسائلی که اشاره کردید اختلاف ها و کشمکش هایی است که در خصوص جایگزینی طالبانی مطرح می شود. از یک سو کوسرت رسول حضور دارد و از سوی دیگر همسر و فرزند جلال طالبانی مطرح شدند. کدام یک از این گزینه ها شانس بیشتری خواهندداشت؟

در این مرحله به طور دقیق نمی توان حدس زد، به دلیل آنکه کلیت حزب نیز با توجه به انتقاداتی که برهم صالح داشته و این نکته را مطرح کرده که ممکن است به سمت تاسیس حزب جدید برود، مشخص نیست و همچنان رقابت ها و اختلاف های داخلی وجود دارد.

نتایج این انتخابات چه تاثیری بر آینده اقلیم کردستان خواهد داشت؟ با توجه به اینکه همیشه دو حزب سنتی در رقابت با یکدیگر بودند حال که حزب طالبانی شکست خورده است، تقسیم قدرت در این اقلیم چگونه خواهد بود؟

این انتخابات نقطه عطفی در تاریخ کردستان عراق است. در دو دهه گذشته شاهد بودیم ساختار قدرتی که در منطقه کردستان عراق بر اساس دو حزب اصلی اتحادیه میهنی و حزب دموکرات بوده دچار آسیب ها و چالش های جدی شده است، در نتیجه یکی از این دو حزب که اتحادیه میهنی است افول کرده و حزب تغییر به عنوان حزبی اپوزسیون که در ۴ سال گذشته ظهور کرده توانسته خود را به جایگاه دوم برساند. بر این اساس می توان گفت اقلیم کردستان عراق در سال های آتی به نوعی از شکل هماهنگی و تقسیم قدرت میان دو حزب دموکرات و اتحادیه میهنی خارج شده و به سمت شرایط متکثری حرکت می کند که شاید همان ائتلاف به نوعی به حیات خود ادامه دهد، اما تفاوت در این است که اپوزسیونی بسیار قدرتمند تر در صحنه کردستان عراق ظهور می کند و شرایط را تا اندازه زیادی متحول خواهد کرد.

این روند چه تاثیری بر انتخابات عراق خواهد داشت؟ بسیاری سخن از تصاحب جایگاه حزب طالبانی می کنند و نوشیروان مصطفی یکی از آنهاست که در این انتخابات حزب وی دوم شده است. آیا با این وجود می تواند با پشتوانه قوی تری در انتخابات شرکت کند؟

سیستم انتخاباتی عراق و فرهنگ سیاسی و انتخاباتی در این کشور به گونه ای است که مردم با توجه به وابستگی های قومی و فرقه ای خود رای می دهند. بنابراین به طور کلی کردهای عراق تعداد کرسی هایی که در پارلمان دارند در شرایط کلان خود حفظ می کنند اما نتایج این انتخابات نشان می دهند که در سال آینده در پارلمان عراق هم حزب تغییر و احزاب مخالف بتوانند تا حد زیادی کرسی های خود را افزایش دهند و این امر می تواند تقسیم نقشی که در گذشته میان دو حزب دموکرات و اتحاد میهنی وجود داشته به نوعی که حزب دموکرات رهبری منطقه کردستان را به عهده داشته و اتحادیه میهنی و شخص جلال طالبانی در بغداد به عنوان نماینده اکراد ایفای نقش کرده را دچار تحول کند و افراد جدیدی همچون نوشروان مصطفی بتوانند مطرح شوند و برای انتخابات سال آینده و تقسیم قدرت پس از آن بتوانند با توجه به اینکه اکراد سعی دارند پست ریاست جمهوری را برای خود حفظ کنند در مسند ریاست جمهوری قرار گیرند که تغییر مهمی در سطح عراق محسوب می شود. همانطور که می دانید طالبانی با توجه به اینکه هویت کردی داشته اما شخصیت ملی هم بوده است، اما اینکه افراد جانشین وی هم بتوانند چنین نقشی را ایفا کنند بسیار دشوار به نظر می رسد.

تا چه اندازه می توان گفت که این انتخابات به سود مسعود بارزانی با توجه به شکست رقیب او شده است؟

از این منظر که بارزانی توانسته حزب اول شود و موقعیت برتری در مقابل اتحادیه میهنی و سایر احزاب بدست آورد و همچنان به ادعادی رهبری بر کردستان عراق و در سطح منطقه ای اکراد ادامه دهد یک پیروزی است، اما ناکامی اتحادیه میهنی در حقیقت دارای ابعاد و دستاوردهای مثبتی برای بارزانی نبوده است و به نظر می رسد ابعاد منفی جدی هم دارد، چراکه آنها در این دوره از اواسط دهه نود توانستند با همکاری یکدیگر روند سیاسی کردستان و قدرت گرفتن کردها در سطح عراق و منطقه را پیش ببرند و این نوع هماهنگی و همکاری و تقسیم قدرت و سهم بندی که میان آنها وجود داشته شرایط را برای رهبری بارزانی مهیا کرده است، اما افول حزب اتحادیه میهنی سبب جایگزینی احزاب دیگری همچون حزب تغییر خواهد شد که نه تنها آن همکاری ها را با حزب دموکرات نخواهند داشت بلکه حزبی است که عملکرد احزاب حاکم را همواره نقد کرده و آنها را به فساد و اقتدارگرایی متهم می کند که از این منظر آنها به عنوان یک چالش برای بارزانی مطرح خواهند شد.

احزاب اسلامی کرد در گذشته 13 کرسی داشته در حالیکه در حال حاضر 20 کرسی را تصاحب کرده اند. با توجه به تمامی این موارد آینده نقشه سیاسی کردستان را چگونه تصور می کنید؟

افزایش کرسی احزاب اسلامی سبب می شود که آنها در لباس اپوزسیون با قدرت چانه زنی بیشتری حاضر شده و ایفای نقش کنند، به ویژه آنکه اگر قرار باشد که با حزب گوران در جایگاه اپوزسیون قرار گیرند بالتبع نقش انها افزایش پیدا خواهد کرد. به دلیل آنکه آنها در گذشته با توجه به کرسی های اندک و جایگاه ضعیف تری که در مقابل دو حزب حاکم کردی داشتند در ایفای نقش و چانه زنی نتوانستند فعالانه عمل کنند و در بسیاری از موارد و سیاست ها به نوعی تحت تاثیر برتری این دو حزب بوده و از قدرت ابتکار برخوردار نبودند. فضای جدید از یک سو سبب تکثرگرایی در قدرت کردستان عراق که نتیجه بالارفتن آراء حزب تغییر است، خواهد شد و از سوی دیگر افزایش کرسی های این احزاب می تواند فضای مناسب تری را برای نقش آفرینی سایر احزاب فراهم آورد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14

انتشار اولیه: پنجشنبه 4 مهر 1392/ باز انتشار: دوشنبه 8 مهر 1392