واشنگتن پیام ایران را اشتباه برداشت نکند

دیپلماسی ایرانی: امریکا و ایران دو خط موازی هستند که با هم برخورد نمی کنند مگر این که مشیت الهی چیز دیگری را رقم بزند. این چیزی است که در هفته های اخیر مشاهده کرده ایم، دو خط موازی به هم منعطف شده اند یا شاید بهتر است بگوییم بیش از از همیشه نسبت به هم نرم شده اند که شاید به سمتی برود که در طول سه دهه بعد از انقلاب اسلامی ایران بی سابقه باشد.  

از این رو می توان گفت که تغییری در حال وقوع است، اما نه، نیازی نیست که این تغییر ریشه ای باشد، یعنی بنا نیست ماه عسلی میان "شیطان بزرگ" با "محور شرارت" به وجود آید. قبل از این که روابط دو کشور بخواهد به سمت بهبود حرکت کند باید اعتمادی میان دو طرف به وجود آید. و اعتماد در قاموس ایرانی ها مهتر از هر چیزی حتی مصالح و سیاست و اقتصاد است، به اعتقاد ایرانی ها اعتماد کلید همه درها است، این که طرف تا چه اندازه می تواند اعتماد ایرانی ها را به خود جلب کند پرسشی است که همواره طرف های تعامل با ایران از خود پرسیده اند.

منابع آگاه ایرانی به روزنامه السفیر گفته اند که دیپلماسی نرم قهرمانانه ای که ایران قصد دارد در پیش بگیرد و رهبر انقلاب ایران آیت الله سید علی خامنه ای آن را بیان کرده منافاتی با گشایش در روابط ایران با غرب با حفظ مبادی اصلی و خطوط قرمزی که حکومت جمهوری اسلامی ایران به آن اعتقاد دارد و هیچ راه بازگشتی برای آن وجود ندارد، ندارد.  

منابع آگاه می گویند که رئیس جمهور حسن روحانی طرح خود را به طور کامل به اطلاع رهبر انقلاب ایران رسانده و ایشان نیز از آن استقبال کرده است. بنابر این راهی که روحانی در پیش گرفته کاملا مطابق با مبادی جمهوری اسلامی ایران است به گونه ای که در حفظ حقوق خود می خواهد نه راه افراط را بپیماید و نه راه تفریط و در عین حال قصد دارد که از فضای خصمانه سیاسی نیز فاصله بگیرد.

اکنون در آستانه سفر حسن روحانی به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل مشخص شده است که طرف اروپایی و غربی نیز رویکرد مثبتی در قبال تهران اتخاذ کرده اند. از این رو با استناد به مصاحبه اخیر رئیس جمهوری ایران با ان بی سی که گفته بود در چارچوب این که احتمال وقوع هر چیزی در عالم سیاست وجود دارد و اگر شرایطش پیش بیاید ممکن است با رئیس جمهوری امریکا دیدار کند، کاخ سفید نیز اعلام آمادگی کرده که اوباما آماده است با روحانی در نیویورک دیداری داشته باشد. مساله ای که می تواند در صورت وقوع نزدیکی روابط ایران و غرب را بیش از پیش ممکن سازد.

روحانی در گفت وگویش با ان بی سی تاکید کرده است که دیدار با اوباما در دستور کار سفرش به نیویورک نیست اما همان طور که در بالا گفتیم بر اساس قاموس ایرانی ها اگر اعتمادی نزد ایرانی ها به وجود بیاید که انجام این دیدار به ضرر آنها تمام نخواهد شد و منافاتی با مبادی آنها ندارد، انجام آن ممکن است. تا کنون حالتی از بی اعتمادی نزد هر دو کشور وجود دارد و هر دو طرف به اندازه کافی پرونده هایی در اختیار دارند که برای ایجاد فرایند فرسایشی در نزدیک شدن روابط به یکدیگر کفایت کند. اما در این میان رویکرد دیگری در پایتخت ایران وجود دارد که می گوید جدا کردن پرونده ها از یکدیگر باعث سرعت بخشیدن به نزدیکی مشترکات می شود و این مساله می تواند حتی مصالح مشترک به وجود آورد.

با توجه به این دیدگاه می توان تصور کرد که نمونه چینی در روابط ایالات متحده با ایران ممکن است به کار آید، به این معنا که روابط دو کشور حداقل از خانه به شدت سلبی و منفی نسبت به هم خارج شود و یکی پس از دیگری در چارچوب احترام متقابل نقاطی برای نزدیکی روابط به یکدیگر بیابد، مساله ای که قطعا می تواند از تنش در روابط دو طرف در پرونده های دیگر که حساسیت بیشتری دارند نیز بکاهد.

خوش بینی بر فضای روابط سایه انداخته است، و بر اساس تحلیل ها و مقاله هایی که در جاهای مختلف نوشته می شود، آینده منطقه در سایه نزدیکی روابط ایران و امریکا است، اما در این جا باید یادآور شد که هر گاه ضربه ای در فضای ایجابی به طرف مقابل وارد می آید این ضربه بیش از اندازه دردناک است. دولت جدید ایران همه فرضیه ها را در نظر دارد، از جمله برخورد در فضای امیدوارانه که همان طور که ایرانی ها معتقدند همچنان در ذهنیت امریکایی ها وجود دارد.

نگرانی ای که در این میان وجود دارد درک اشتباه امریکا از رویکرد ایجابی ایران است که در آن صورت می تواند همه پنبه ها را نه تنها رشته بلکه آتش بزند، چه به طور مستقیم چه غیر مستقیم، از طریق دوستان عرب و غیر عربی که ایران در اختیار دارد. نیویورک ایستگاه انتظارات است. شمارش معکوس آغاز شده و آن جا است که معلوم می شود ایران و امریکا و غرب به سمت دوستی می روند یا برخورد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/11

انتشار اولیه: دوشنبه 1 مهر 1392/ بازانتشار: پنجشنبه 4 مهر 1392