نامه ای که پرونده ایران را پیچیده تر کرد

دیپلماسی ایرانی : اوایل ماه سپتامبر دیپلمات های کشور های عضو  1+5 ( از آمریکا، انگلستان، فرانسه، چین، روسیه و آلمان ) به احتمال زیاد مذاکرات خود را در رابطه با حل و فصل نگرانی های موجود بر سر مسئله هسته ای ایران با تیم مذاکره کننده جدید حسن روحانی از سر خواهند گرفت. این مذاکرات نشان دهنده فرصتی است تا سرانجام دو طرف بتوانند  بر سر آنچه که محدود کردن فعالیت های نگران کننده غنی سازی اورانیوم ایران می دانند و  بازرسی های گسترده تر به منظور محافظت در برابر برنامه هسته ای مخفیانه و نشان دادن مسیر به ایران در راستای لغو تدریجی تحریم ها به توافق برسند.

به گزارش نشنال اینترست ، گروهی متشکل از 76  سناتور به رهبری رئیس کمیته روابط خارجی رابرت منندز( نماینده دموکرات نیوجرسی) و لیندزی گراهام( نماینده جمهوری خواه کارولینای شمالی)، به منظور تشویق پرزیدنت اوباما برای " ایجاد حس تازه ای از فوریت در این روند" نامه ای برای وی فرستادند که می تواند تمام تلاش های انجام شده به منظور حل و فصل مناقشه طولانی مدت را تضعیف کند. محتوای نامه ممکن است شامل تاثیراتی زیانبخش بر ایران باشد. تاثیرات مشابهی که پل پیلار در تصویب لایحه جلوگیری از اتمی شدن ایران - به شماره - H. R. 850- پیش بینی کرده بود.

نامه منندز- گراهام بر تشدید تحریم ها و تقویت اعتبار گزینه تهدید نظامی تاکید دارد.این در حالی است که درست در شرف به کرسی نشستن رئیس جمهور منتخب و در پی آن برنامه جدید تعامل دیپلماتیک و پایان دادن به انزوای بین المللی، رویکرد سناتورها نشان دهنده سوء تفاهمی جدی از حقایق سیاسی ایران و ماهیت مذاکرات هسته ای در آینده است.

انتخابات ماه ژوئن 2013 نشان داد  که ایرانی ها از مدیریت اقتصادی و انزوای بین المللی ایران که در نتیجه سیاست های تهاجمی محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور پیشین بر بخش هایی از جامعه تحمیل شد؛ راضی نیستند. روحانی رئیس جمهور منتخب جدید دز سخنان خود اشاره هایی به تمایل به شفافیت  سازی بیشتر در برنامه اتمی ایران در ازای پذیرش حق غنی سازی اورانیوم برای مقاصد صلح آمیز از سوی غرب کرده است. بر اساس  این چارچوب ارائه راه حلی مبتنی بر حل بحران مذاکره  هسته ای ایران امکان پذیر است.

اکنون با تشدید تحریم های اقتصادی و اجماع گسترده سیاسی شش قدرت جهانی در مذاکره با ایران، جامعه بین المللی قدرت مورد نیاز برای دستیابی به یک توافق قابل قبول را دارد. با این حال نامه سناتورها می گوید است که تحریم های بیشتر و تقویت اعتبار تهدید نظامی، ایران را برای همکاری متقاعد خواهد کرد.

قطعا تحریم ها؛  اقتصاد ایران و محاسبات هزینه - منفعت دولت را تحت تاثیر قرار داده است، اما این خیالی بیش نیست اگر تصور کنیم این تحریم ها برنامه هسته ای ایران را متوقف خواهند کرد. اعمال تحریم های سخت تر در ابتدای تجدید مذاکرات احتمال ترغیب و اراده دولتمردان ایران به سازش را تضعیف خواهد کرد.

به همین ترتیب تهدید آشکار به حمله نظامی, یکپارچگی گروه 1+5 را تضعیف خواهد کرد و احتمال موافقت ایران با محدودیت برنامه هسته ای را کاهش می دهد. در هر صورت اقدام نظامی از مسلح شدن ایران به سلاح هسته ای پیشگیری نمی کند. در واقع کارشناسان نظامی و اطلاعاتی معتقدند که حمله به تاسیسات اتمی ایران تنها دو الی سه سال برنامه ایران را به تاخیر می اندازد و باعث می شود ایران آشکارا تصمیم به ساخت سلاح اتمی بگیرد.

پیشرفت در قابلیت های غنی سازی اورانیوم و راه اندازی یک راکتور جدید در سال آینده، موضوع رسیدن به توافق در اسرع وقت در راستای  محدود کردن احتمال دستیابی ایران به بمب اتمی را پر اهمیت می کند. اما اظهارات سناتورهایی که معتقدند " زمان برای دیپلماسی در شرف پایان است" ساده لوحانه و بی فایده است. با توجه به بی اعتمادی عمیق دو طرف بر سر میز مذاکره، احتمالا مذاکره کنندگان به نتایج فوری دست نخواهند یافت. به علاوه، کارشناسان امنیتی برآورد کرده اند که اگر ایران واقعا تصمیم داشته باشد که سلاح هسته ای بسازد حداقل یک الی دو سال طول می کشد تا به اندازه کافی مواد شکاف پذیر تولید  کلاهک ساخته و  سپس آن ها را روی یک موشک بالستیک سوار کنند تا به یک زرادخانه قابل قبول دست یابند.

نامه سناتورها همچنین تقاضای قدیمی و اکنون غیرواقع بینانه را تکرار می کند: تعلیق همه فعالیت های هسته ای. با این حال که در گذشته این موضوع برای پایین آوردن تنش به منظور تسهیل یک توافق نهایی ایده آل بود، اما اکنون  عملی نیست. کارشناسان فن می دانند که مسئله تردید در مذاکره این نیست که آیا اجازه غنی سازی داده می شود، بلکه تحت چه شرایطی غنی سازی ممکن است اتفاق بیفتد؟ هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه امریکا در ماه مارس 2011 در کنگره شهادت داد که ایران تحت شرایطی خاص حق غنی سازی دارد. امروز گروه 1+5 اصرار بر شفافیت کافی فعالیت های هسته ای ایران  دارد تا آژانس بین المللی انرژی اتمی اطمینان یابد که ایران در حال دستیابی به سلاح هسته ای نیست و همچنین بتواند محدودیت هایی را در رابطه با غنی سازی اعمال کند تا ایران هیچ نوع گزینه فراری نداشته باشد.

سنتورهای امضا کننده این نامه به اوباما  بر این باورند که پیام سیاسی آمریکا به ایران باید این باشد که " ما اجازه نخواهیم داد ایران به قابلیت تولید سلاح هسته ای دست یابد." این ادعا این واقعیت را که از سال 2007 جامعه اطلاعاتی آمریکا همواره قابلیت دستیابی ایران به سلاح اتمی را مورد ارزیابی قرار داده است، نادیده می گیرد. اما تهران چنین تصمیمی نگرفته است. این فرض که ایران می تواند به سرعت سلاح اتمی تولید کند، منطقی به نظر می رسد. اما الزاما قصد ترک معاهده منع گسترش سلاح اتمی را ندارد. نظرسنجی ها در رابطه با ایران نشان می دهد که حمایت عمومی در رابطه با حق ایران برای غنی سازی وجود دارد، اما تعداد اندکی از ایرانیان طرفدار ساخت سلاح اتمی هستند.

ممکن است رهبر ایران خواستار گزینه های بیشتری نسبت به گزینه هایی که گروه 1+5 می دهند باشد، اما اگر مذاکره کنندگان ایرانی بتوانند با شش قدرت جهان به مصالحه ای قابل قبول برسند، روحانی باید رهبر ایران و دیگر دولتمردان را متقاعد کند که سربلندی ایران حفظ شده و از منافع ملی ایران پاسداری شده است.

ممکن است نامه گراهام- منندز خیرخواهانه باشد اما تهدیدها و مطالبات آن نابجاست. همان طور که پرزیدنت اوباما در ماه مارس 2009  اشاره کرد: " دیپلماسی با تهدید پیش نمی رود." حق با او بود و این صلاحدید همچنان پابرجاست.

انتشار اولیه: جمعه 18 مرداد 1392/ باز انتشار: سه شنبه 22 مرداد 1392