از اعاده حیثیت از کلیسا تا همخوانی با مدرنیته در غرب

دیپلماسی ایرانی:  سرانجام روز چهارشنبه دود سفید از دودکش نمازخانه «سیستین» خارج شد و 115 کاردینال دارای حق رای از سراسر جهان، پاپ جدید را انتخاب کردند و «جورج ماریلو برگوگلیو» ملقب به «پاپ فرانسیس» از کشور آرژانتین روی بالکن کلیسا آمد تا کاتولیک های جهان رهبر خود را بشناسند. این اتفاق یکی از مهم ترین رویدادهای در حوزه جهان مسیحیت است. در این مورد با دکتر مصطفی بروجردی، رئیس دانشکده روابط بین الملل و سفیر اسبق ایران در واتیکان گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

 به نظر شما اساسا پاپ در جهان امروز چه جایگاهی دارد و تا چه اندازه این تغییر مهم است؟ 

بخش قابل توجهی از مسیحیان جهان متعلق به مذهب کاتولیک هستند. طبق برآورد واتیکان، یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر در جهان پیرو کلیسای کاتولیک هستند. علاوه بر این، مذهب کاتولیک دارای انسجام است و از تشتتی که در سایر مذاهب مسیحی مثل پروتستانتیزم وجود دارد رنج نمی برد. به اعتقاد پیروان کلیسای کاتولیک، پاپ جدید نایب پطرس مقدس از حواریون برجسته عیسی مسیح  بوده و نقش بسیار کلیدی و تعیین کننده ای داراست. او رهبری دینی کاتولیکها و تشکیلات کلیسای کاتولیک را بر عهده دارد. علاوه بر این پاپ رهبری کشور واتیکان را نیز در دست دارد. به همین خاطر انتخاب آن همیشه با حساسیت های زیادی همراه بوده است.

انتخاب یک پاپ غیر اروپایی را تا چه اندازه مهم می دانید؟

با توجه به این که اکثریت کاردینال های دارای حق رای، اروپایی هستند، انتخاب یک کاردینال غیر اروپایی می تواند پیامی برای حوزه های غیر اروپایی خصوصا آمریکای لاتین و آفریقا باشد؛ به این معنا که کلیسا توجه وی‍ژه ای را به مناطق خواهد داشت. باید توجه داشت که در دهه های گذشته مذهب کاتولیک شاهد تغییراتی در میزان پراکندگی پیروان آن در جهان بوده است. به طوری که نسبت کاتولیک هایی که در اروپا زندگی می کنند کاهش یافته، ولی مثلا در آفریقا تعداد آنها از ۴۵ میلیون در سال ۱۹۷۰ به ۱۷۶میلیون در سال ۲۰۱۲ رسیده است. همچنین در حال حاضر بیش از ۴۰ درصد پیروان کلیسای کاتولیک در آمریکای لاتین زندگی می کنند و انتخاب یک کاتولیک از آمریکای لاتین می تواند با توجه به این حجم از پیروان باشد.

پاپ جدید با چه مسائلی روبروست؟

در شرایط فعلی کلیسای کاتولیک با بحران های قابل توجهی مواجه است. پاپ فرانسیس اول در زمانی رهبری کلیسای کاتولیک را بر عهده می گیرد که این کلیسا با مسائل و جنجال های بسیاری از جمله اتهام سوءاستفاده جنسی از کودکان در مورد پاره ای از وابستگان به این کلیسا و همچنین بحث هایی در درباره معاملات مالی مشکوک و تحقیقات درباره بانک واتیکان روبروست. بنابراین یکی از مسائل مهم پیش روی پاپ جدید اعاده حیثیت و جایگاه کلیسای کاتولیک است. علاوه بر این، تعارض دیدگاهها و مبانی کلیسای کاتولیک با برخی از جنبه های زندگی مدرن در کشورهای غربی از جمله مسائلی است که کلیسا با آن دست به گریبان است. مخالفت کلیسا با جلوگیری از بارداری و سقط جنین و همچنین مسئله همجنسگرایان از جمله این موضوعات است. انتصاب کشیش های زن و چالش هایی درباره آزادی مذهبی کاتولیک ها در آسیا و اصطکاک میان کلیسا و مقامات در کشورهایی مانند چین و ویتنام، از دیگر موضوعات امروز کلیسای کاتولیک است. پاسخ به این مسائل اختلافاتی را نیز در کلیسای کاتولیک ایجاد کرده است. بنابراین  این انتظار وجود دارد که پاپ جدید در کنار وظیفه اجرای برنامه های معمول که به طور طبیعی نظام کلیسای کاتولیک دارد بتواند تحولی در کلیسای کاتولیک نیز ایجاد کند که تا حدی این مشکلات را کاهش دهد.

استعفای پاپ بندیکت شانزدهم اقدامی بود که در ششصد سال گذشته بی سابقه بوده است. آیا با توجه به این استعفا می توان گفت که کار برای پاپ جدید سخت تر از گذشته است؟

بله. بی تردید پاپ جدید راه سختی در پیش دارد. بحران هایی که کلیسا امروزه با آن مواجه است در طول تاریخ، کم سابقه بوده و بنابراین برخورد با این بحران ها نیازمند تلاش گسترده و صبورانه است. البته در مورد توانایی پاپ جدید در حل این مشکلات، تردیدهای زیادی وجود دارد. بویژه اینکه او در سالهای پایانی هفتمین دهه زندگی خود بوده که بطور طبیعی توان انسان ها در این مقطع از عمر با کاهش مواجه است.

گفته می شود که پاپ فرانسیس اول هم در مورد مسائل جنسی نظرات سخت گیرانه ای دارد و هم از نظر مسائل عدالت اجتماعی عدالتخواه به شمار می آید چرا که از خانواده ای فقیر می آید. آیا امکان وجود دارد که پاپ جدید با توجه این نگاه، تحول جدی در کلیسای کاتولیک ایجاد کند؟

باید توجه داشت که همه تصمیم گیری در تشکیلات کلیسای کاتولیک در دست پاپ نیست و شوراها و مجامع پاپی در سیستم واتیکان موثر هستند. با توجه به شورای اساقفه، شورای کاردینال ها و شوراهای دیگر امکان این که یک روحیه انقلابی و یا اصلاح طلبی ویژه ای بر کلیسای کاتولیک حاکم شود تقریباً وجود ندارد. چنانچه می دانید کلیسای کاتولیک همیشه یک روحیه محافظ کارانه و سنت گرایانه ای داشته است و حاضر نبوده است از این سنت گرایی دست بردارد. بنابراین علی رغم این که انتظارات از پاپ جدید به خاطر اتفاقاتی که رخ داده بسیار زیاد است ولی پاپ جدید راه دشواری برای اصلاحات دارد. به تعبیر دیگر غلبه سنت گرایی بر کلیسای کاتولیک چندان فضایی را برای پاپ جدید فراهم نمی کند که بتواند حرکت هایی را انجام دهد که در کوتاه مدت جواب بگیرد. چرا که مجمعی که از کاردینال ها هستند افراد نسبتا سنت گرایی هستند که در حدودا سه دهه اخیر به مقام پاپی رسیده اند و جایگزینی آنها با کسانی که آمادگی داشته باشند که تصمیمات نسبتا اصلاح طلبانه و انقلابی بگیرند پروسه زمان بری است. بنابراین حداقل در کوتاه مدت می توان پیش بینی کرد که اتقاق ویژه ای در کلیسای کاتولیک رخ نخواهد داد یا اگر تحولی به وقوع بپیوندد اتفاق تغییرات عمیق، ریشه دار و وسیعی که با سنت کلیسای کاتولیک در تضاد باشد نیست و تحولات جزئی در حد تغییر تعدادی از مسئولین کلیسا در نقاط مختلف جهان خواهد بود.

با توجه به این که مرکز اسلامی الازهر اعلام کرده که روابط و گفتگوهای خود با واتیکان را که در اوایل سال ٢٠١١ به حالت تعلیق در آمد، از سر خواهد گرفت، آیا به نظر شما باید انتظار روابط بهتری بین جهان اسلام و جهان مسیحیت داشته باشیم؟

باید منتظر گذشت زمان بود و مواضع و سخنان پاپ جدید را بادقت رصد کرد. جهان اسلام خواهان گفتگوی بین الادیان بوده و برای حل مشکلات پیروان ادیان توحیدی در سراسر جهان آمادگی خود را بارها در نشست های رسمی و غیر رسمی اعلام کرده است. در صورتی که رهبران مسیحی نیز آمادگی داشته باشند امکان دیالوگ منتقی نخواهد بود. البته این دیالوگ، پروسه آسانی نیست زیرا تاریخ روابط مسیحیت و اسلام با فراز و نشیب های تاریخی زیادی همراه بوده است.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/16

انتشار اولیه: جمعه 25 اسفند 1391 / باز انتشار : جمعه 2 فروردین 1392