ایران و آژانس در پیچ توافق جدا شدند

دیپلماسی ایرانی: اگر چه مقامات ایرانی و کارشناسان آژانس با چهره هایی خندان و پر از امید برای دسترسی به توافق بر سر  مدالیته بر سر میز مذاکره حاضر شدند، اما بعد از مذاکرات دو روزه هفته گذشته، خبری از لبان پر خنده و چهره های امیدوار نبود. در حالی که علی اصغر سلطانیه، نماینده دائم ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی گفته است که بر سر مواردی از مدالیته توافق صورت گرفته است، هرمان ناکارتس گفته است که برای حصول توافق نهایی بر سر مدالیته نیاز به صرف زمان بیشتری دارد. با این حال زمان جدیدی برای مذاکرات آتی تعیین نشده است. دیپلماسی ایرانی ابعاد مذاکرات ایران و آژانس را در گفت و گو با حسن بهشتی پور، تحلیل گر مسائل بین المللی بررسی کرده است:

به نظر می رسد علیرغم  خوش بینی های اولیه برای حصول به توافق بر سر مدالیته، مذاکرات ایران و آژانس به نتیجه مطلوبی دست پیدا نکرده است. به نظر شما دلیل عدم حصول نتیجه چیست؟

این گونه مذاکرات بسیار زمان بر است. چرا که موضوع بسیار پیچیده و فنی است. بنابراین نمی توان انتظار داشت که در یک جلسه تمام مسائل حل شود. مهم این است که ببینیم مذاکرات رو به جلو است یا خیر؟ به نظر می رسد این مذاکرات رو به جلو بوده است.در حال حاضر دو روایت از این مذاکرات وجود دارد. یک روایت، روایت آقای سلطانیه است که گفته است ایران و آژانس در مورد بندهایی به توافق رسیده اند ولی بندهایی احتمالا از جمله بحث بازرسی از پارچین به نتیجه نرسیده ایم. روایت دوم، روایت اقای ناکارتس است. او در وین گفته است که ما نتوانستیم مدالیته را نهایی کنیم. این می تواند تعارضی با سخنان آقای سلطانیه نداشته باشد. یعنی در بخش هایی توافق به دست آمده اما دو طرف نتوانسته اند سند را نهایی کنند. بنابراین باید منتظر جلسه بعد بود.

این که تاریخی برای مذاکرات آتی مشخص نشده، نشان دهنده شکست مذاکرات ایران و آژانس نیست؟

اصلا واژه شکست برای این مذاکرات واژه مناسبی نیست. این مذاکرات نیاز به زمان دارد. درست است که هشت جلسه مذاکره صورت گرفته است اما تنها سه جلسه آخر جدی بود و بحث ها چارچوب دار بوده است. بنابراین می توان امیدوار بود که در جلسات بعدی توافق حاصل شود. البته این احتمال وجود دارد که طرف مقابل سخت گیری هایی به خرج داده باشد چرا که آن ها نمی خواستند که ایران در مذاکرات با 1+5 با دست پر به آلماتی برود. چون اگر ایران با آژانس به توافق می رسید می توانست با دست پرتری در مذاکرات هشتم اسفند حاضر شود. انتظار می رود که اگر ایران بتواند در مذاکره با 1+5 به توافق برسد، در توافق با آژانس نیز شاهد گشایش باشیم. اما امروز رویترز خبری منتشر کرده که طرف غربی می خواهد در مذاکرات آتی پیشنهاد دهد که در قبال رفع تحریم فلزات گرانبها، ایران فردو را تعطیل کند. این خبر در صورت صحت بسیار ناامید کننده است.

یعنی برداشتن تحریم فلزات گرانبها تغییری در وضع ایران ایجاد نمی کند؟

طرف غربی قبلا سه درخواست داشت. اما حالا همه این سه درخواست را در یک درخواست یعنی تعطیلی فردو گنجانده است. وقتی بحث فردو را مطرح می کنند، با توجه به این که در حال حاضر ایران غنی سازی بیست درصد را در فردو انجام می دهد، تعطیلی فردو آن ها را به هدف اولیه یعنی تعلیق غنی سازی بیست درصد نیز می رساند. مگر این که دوباره بخشی از نطنز به غنی سازی بیست درصد اختصاص یابد. ثانیا بحث مبادله اورانیوم غنی شده نیز با تبدیل اورانیوم غنی شده به صفحه های سوخت منتفی است. لذا تعطیلی فردو که هیچ وجه قانونی نیز ندارد، خواسته زیادی است. فردو زیر نظر آژانس فعالیت می کند و آژانس به صورت شبانه روزی بر این مرکز نظارت دارد. تعطیلی این مرکز وجه قانونی ندارد. با این حال ایران برای نشان دادن حسن نیت می تواند در این تاسیسات غنی سازی پنج درصد انجام دهد.

اما ما به ازای این درخواست، پیشنهاد چشم گیری نیست. تحریم هایی که وعده لغو آن ها داده شده است، همان تحریم هایی است که از روز شانزدهم بهمن ماه سال جاری به اجرا در آمده است. این چه منطقی است؟ آن ها بحث تناسب میان امتیازات داده شده و گرفته شده را رعایت نمی کنند. این مواضع نشان می دهد که آن ها نمی خواهند مذاکرات به نتیجه برسد.

یکی از مسائلی که قبل از سفر بازرسان آژانس به ایران مطرح شد، بحث نصب سانتریفیوژهای جدید در نطنز بود. کارایی این سانتریفیوژ ها چه فرقی با سانتریفیوژ های قبلی دارد و چرا باعث حساسیت اروپایی ها شده است؟

وقتی ایران می بیند که آن ها می خواهند سیاست فشار و مذاکره را ادامه دهند، مصلحت را در این می بیند که پیشرفت های خود را علنی کند. غربی ها به طور مداوم سطح و گستردگی تحریم ها را افزایش می دهند. بعد هم در مذاکرات این تحریم ها را مبنای چانه زنی سیاسی قرار می دهند و به عنوان اهرم فشار علیه ایران استفاده می کنند. متقابلا ایران هم ناچار است قدرت چانه زنی خود را از طریق افزایش تعداد سانتریفیوژها یا ارتقای کیفیت آن ها افزایش دهد.

کارایی سانتریفیوژ های نسل سوم دو تا سه برابر سانتریفیوژ های نسل اول و دوم است. ایران از این طریق سرعت غنی سازی اورانیوم خود را افزایش می دهد. این امکان چانه زنی ایران را افزایش می دهد. این سیاست در مقابل سیاستی که آن ها اتخاذ کرده اند، پیگیری می شود. اگر آن ها می خواهند شرایط تغییر کند، باید در این سیاست تجدید نظر کنند. ضمن این که این اقدامات خلاف قوانین بین المللی نیست.

همان طور که شما اشاره کردید آقای سلطانیه گفته اند که بر روی مواردی از مدالیته توافق صورت گرفته است. چرا روی این توافقات تاکید نمی شود؟

آن ها نمی خواهند اسیر جوسازی رسانه ها شوند. یکی از مشکلاتی که باعث تطویل مذاکرات شده، رسانه ای شدن و جوسازی رسانه های غربی است. رسانه های غربی آن جا که منافعشان اقتضا می کند برخی از موارد را برجسته می کنند. برای جلوگیری از کارشکنی رسانه ای، دو طرف می خواهند که وقتی توافق نهایی شد آن را رسانه ای کنند. /12

انتشار اولیه: یکشنبه 29 بهمن 1391 / باز انتشار: جمعه 4 اسفند 1391