ترکیه و رویای کنگره بزرگ اخوان المسلمین

دیپلماسی ایرانی: این روزها بحث سوریه در راس اخبار رسانه های دنیا است. در حقیقت نزدیک به 18 ماه است که سوریه صدر اخبار دنیا را به خود اختصاص داده است. تحولات در آن به اندازه ای پیچیده است که به راحتی نمی توان پایانی برای آن تصور کرد. در این میان کاملا مشهود است که دخالت های خارجی تا چه اندازه در خط دهی های تحولات سوریه اثر گذار هستند. عربستان و قطر و ترکیه در کنار امریکا و فرانسه و انگلیس از یک سو و روسیه و چین و ایران به عنوان دوستان نزدیک حکومت اسد از سوی دیگر هر کدام به نوعی تلاش می کنند، در تحولات سوریه نقش داشته باشند. البته دیگر برای همه روشن است که غرب و متحدانش بر گسترش بحران و دامنه دار شدن آن اصرار دارند در حالی که طرف مقابل به کاهش تنش و از سر گذراندن بحران توسط اسد تلاش می کند.

در این میان حکایت ترکیه حکایتی جدا و شگفت آور دارد. ترکیه ای که تا قبل از بحران سوریه از متحدان نزدیک دمشق بود با آغاز تحولات جاری در آن چنان از در مخالفت با اسد در آمد که یک تنه در جبهه مخالفان نظام وی قرار گرفت. آنکارا حتی جلوتر از واشنگتن و پایتخت های غربی علیه اسد موضع گرفت و خود را در صف مقدم دشمنان اسد قرار داد. مخالفان وی را در خاک خود پذیرفت و برای آنها کنگره تشکیل داد. نشست های مکرر استانبول در همین راستا بود که در آن اکثر چهره های مخالف خارج نشین اسد حضور داشتند.

از همان موقع برای همه این پرسش به وجود آمده بود که چه شده آنکارا یک شبه علیه اسد شده است. چه امتیاز دندان گیری به دست آورده که حاضر است همه معاهده خود را با اسد زیر پا بگذارد و عکس های یادگاری را فراموش کند و در مقابل اسد بایستد و حتی تهدید به جنگ کند و به جامعه جهانی فشار بیاورد که علیه اسد علاوه بر تحرکات دیپلماتیک تحرکات نظامی نیز انجام دهد. قضیه زمانی عجیب تر می شود که می بینیم دولت ترکیه بی پروا مخالفان اسد را در خاک خود پناه می دهد، مجهز می کند و برای مبارزه به سوریه گسیل می دارد. به معنای دیگر ترکیه بیش از هر کس دیگری برای سقوط اسد عجله دارد؛ چرا؟ این همه عجله برای چیست؟ حتی ترکیه برای رسیدن به این هدف حاضر شده است که روابطش با ایران نیز تیره شود.

هنگامی که تحولات سوریه آغاز شد، روزنامه الاخبار لبنان گزارش داد که شیخ حمد بن خلیفه آل ثانی، امیر قطر و ملک عبدالله، پادشاه عربستان به احمد داوود اوغلو، وزیر امور خارجه و رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه پیام داده اند که اسد ظرف دو ماه سقوط خواهد کرد. امیر قطر به اطلاع مقام های ترکیه ای رسانده بود که ما شبکه الجزیره را علیه اسد بسیج می کنیم، عربستانی ها نیز شبکه العربیه را بسیج می کنند تا کار سقوط اسد تسریع شود. اما این اتفاق نیفتاد و دست کم 18 ماه است که بشار اسد با قدرت در برابر مخالفانش ایستاده است. این که ترکیه از این بلوف سر خورده شده است و از این موضوع نزد اعراب و امریکایی ها شکایت می برد، چیزی نیست که بر کسی مخفی باشد اما سوالی که مطرح است این است که به رغم همین سرخوردگی آنکار همچنان بر طبل سرنگونی اسد می کوبد و نخست وزیر ترکیه هر روز یک طعنه تازه به حکومت اسد می زند.

پس از انقلاب تونس و مصر و روی کار آمدن جریان های اخوانی در این دو کشور و به مدد تبلور آنها در جامعه عربی و به قدرت رسیدن دیگر شاخه های آنها در مغرب و لیبی غروری وصف ناپذیر سراسر اخوانی های دنیا را فرا گرفت. اخوانی ها به روشنی می دیدند که از مالزی و اندونزی در خاور دور تا قلب جهان عرب اخوانی ها به قدرت رسیده اند یا دستی در قدرت دارند. در این میان وضعیت اخوانی های ترکیه از همه بهتر است. آنها از یک سو امریکا را در کنار خود دارند و دوست نزدیک غرب محسوب می شوند و از سوی دیگر در ترکیه نیز بر دیگر جریان های سیاسی کشور برتری دارند. در عین حال طی دورانی که در قدرت بوده اند ثابت کرده اند که می توانند الگوی مناسبی از دموکراسی اسلامی را نمایش دهند. به عبارت دیگر ویترین اخوانی ها در برابر جامعه جهانی شده اند.

با آغاز بهار عربی و سرایت آن به سراسر جهان عرب اخوانی های ترکیه که با عنوان حزب عدالت و توسعه فعالیت می کنند تبدیل به تغذیه کننده فکری و سیاسی جریان های اخوان در دیگر کشورهای عربی شدند. در این میان قطری ها نیز تغذیه مالی اخوانی ها را بر عهده گرفتند تا دو منبع لازم برای ترویج اخوان المسلمین در جهان فراهم شود. علاوه بر آن ترکیه ای های اخوانی پل ارتباط اخوان المسلمین با غرب به ویژه ایالات متحده شدند تا راه رسیدن آنها به قدرت هموار تر از همیشه شود.

با آغاز تحولات سوریه، نمایندگان اخوان به ویژه اخوانی های مصر، لیبی و تونس به آنکارا آمدند و پس از جلسات متعدد تصمیم گرفتند تا کنگره بزرگ اخوان را پس از کنار رفتن حکومت اسد در سوریه جشن بگیرند. بر اساس تفکر آنها اخوانی های سوریه نیز به زودی به قدرت می رسیدند و عملا عثمانی نوین با ایده اندیشه اخوانی یا همان اسلام گرایی دوران عثمانی تشکیل می شد. یعنی شمال آفریقا تا سرزمین شام همگی به کنترل اخوانی ها در می آمد. برای همین ترکیه خود را میدان دار تحولات سوریه کرد با این هدف که به هنگام برگزاری کنگره بزرگ اخوان کسی به فکر رقابت یا پیش دستی بر آن نیفتد. یعنی مرشد سیاسی همه اخوانی های دنیا شود. ترک ها آن قدر غرق این تصور بودند که از واقعیت های موجود دور شدند و شتابزده تصمیم های سیاسی پیاپی گرفتند.

اکنون 18 ماه است که از بحران سوریه می گذرد و اسد همچنان در راس قدرت است و حتی بر اساس شواهد می توان گفت که تا اندازه ای موفقیت هایی نیز برای مهار بحران به دست آورده است. اما ترکیه همچنان بر طبل مخالفت با اسد می کوبد. شاید روزی اسد بپذیرد که از قدرت کنار رود و اخوانی ها به قدرت برسند و رویای دیرینه ترک ها را تحقق بخشند. اما سکه روی دیگری نیز دارد، اگر اسد در قدرت بماند و بحران سوریه آن طور که ترک ها پیش بینی می کردند، پیش نرود آن گاه ترکیه اردوغان مجبور خواهد شد یا از خیر کنگره بزرگ اخوان المسلمین بگذرد که البته بعید است، یا این که کنگره بزرگ خود را بدون تحقق رویای خود در سوریه برگزار کند.