ریشه‌ها و پیامدهای یک هشدار
محمد ایرانی*
شرق:پس از آنکه سخنگوی وزارت خارجه سوریه تهدید کرد دمشق از سلاح‌های شیمیایی فقط در برابر حمله خارجی استفاده خواهد کرد؛ به یکباره موج تبلیغی روی این سخنان متمرکز شد. موضوع در اختیار داشتن سلاح شیمیایی و میکروبی توسط دولت سوریه چنان برجسته‌سازی شد و مورد انتقاد قرار گرفت که در وهله اول در ذهن مخاطب تکرار سناریویی شبیه آنچه بر عراق رفت، تداعی شد. جدی بودن بحث تا حدی است که از حضور نیروهای ویژه و کماندویی آمریکایی در اردن برای تهاجم به سوریه با هدف سیطره بر مخازن این سلاح‌ها سخن به میان آمده است. سوال اینجاست که دمشق با چه هدفی تهدید به کاربرد سلاح شیمیایی را مطرح کرد در حالی که پیش‌بینی بیان چنین تهدیدی چندان دشوار نبود؟ برای بررسی این رخداد اشاره به نکات محوری زیر خالی از فایده نیست:
1- اظهارات سخنگوی وزارت خارجه سوریه پس از مواضع تندی است که از سوی مقامات آمریکایی از جمله وزیر خارجه و نماینده ایالات متحده در سازمان ملل اتخاذ شد. این دو کشور پس از وتوی سوم قطعنامه شورای امنیت توسط روسیه و چین آشکارا روند موجود بین‌المللی را در مورد بحران سوریه بیهوده دانسته و تاکید کردند از این پس، آمریکا تلاش‌های خود را در مسیر راهکارهایی خارج از صحن شورای امنیت و از جمله، کمک بیشتر به تجهیز گروه‌های مخالف به سلاح و امکانات پیشرفته ارتباطاتی، متمرکز خواهد کرد. در چنین شرایطی که آمریکا قواعد حقوق بین‌الملل پیرامون عدم دخالت در امور داخلی کشورهای دیگر را به وضوح نادیده می‌گیرد، موضع سوریه مبنی بر اعلام داشتن سلاح شیمیایی و تهدید به کاربرد آن علیه مهاجمان بیگانه، واکنشی دور از انتظار نیست و دقیقا پاسخ متقابل دمشق به نقض قواعد شناخته‌شده بین‌المللی توسط واشنگتن است.
2- بعید نیست که سوری‌ها نشانه‌هایی مبنی بر احتمال تهاجم خارجی را دریافت کرده باشند. تهدید بهکارگیری سلاح شیمیایی و میکروبی می‌تواند به منظور مدیریت فشارهای منطقه‌ای و بین‌المللی و با هدف کاهش این فشارها بوده باشد. این روزها کم نیستند محافلی که معتقدند تنها راه‌حل سوریه و برچیدن پرونده بشار اسد، دخالت نظامی خارجی است.
3- پس از زمزمه‌های تهدیدآمیزی که از مدتی قبل توسط محافل مختلف امنیتی و نظامی اسراییل مبنی بر احتمال حمله این رژیم به سوریه مطرح شد، موضع سوری‌ها مبنی بر در اختیار داشتن سلاح شیمیایی و بهکارگیری آن در صورت تهاجم احتمالی خارجی می‌تواند در پاسخ به تهدیدهای اسراییلی باشد. در این چارچوب باید یادآور شد نگرانی مهم‌تر اسراییلی‌ها این است که سلاح‌های مذکور در اختیار نیروهای مقاومت اسلامی در جنوب لبنان قرار گیرد. چنین برداشتی از سخنان جمعه گذشته دبیرکل حزب‌الله لبنان نیز شده بود. این نگرانی از سوی ایهود باراک وزیر دفاع صهیونیست‌ها نیز صریحا اعلام شد. به هر حال تحولات اخیر سوریه حکایت از پیچیدگی جدی آن نه‌تنها در صحنه داخلی دارد بلکه در حوزه بین‌الملل نیز موضوع اصلی قدرت‌ها و بسیاری از کشورهای تاثیرگذار منطقه‌ای است.
*دیپلمات پیشین ایران در دمشق
شرق:پس از آنکه سخنگوی وزارت خارجه سوریه تهدید کرد دمشق از سلاح‌های شیمیایی فقط در برابر حمله خارجی استفاده خواهد کرد؛ به یکباره موج تبلیغی روی این سخنان متمرکز شد. موضوع در اختیار داشتن سلاح شیمیایی و میکروبی توسط دولت سوریه چنان برجسته‌سازی شد و مورد انتقاد قرار گرفت که در وهله اول در ذهن مخاطب تکرار سناریویی شبیه آنچه بر عراق رفت، تداعی شد. جدی بودن بحث تا حدی است که از حضور نیروهای ویژه و کماندویی آمریکایی در اردن برای تهاجم به سوریه با هدف سیطره بر مخازن این سلاح‌ها سخن به میان آمده است. سوال اینجاست که دمشق با چه هدفی تهدید به کاربرد سلاح شیمیایی را مطرح کرد در حالی که پیش‌بینی بیان چنین تهدیدی چندان دشوار نبود؟ برای بررسی این رخداد اشاره به نکات محوری زیر خالی از فایده نیست:
1- اظهارات سخنگوی وزارت خارجه سوریه پس از مواضع تندی است که از سوی مقامات آمریکایی از جمله وزیر خارجه و نماینده ایالات متحده در سازمان ملل اتخاذ شد. این دو کشور پس از وتوی سوم قطعنامه شورای امنیت توسط روسیه و چین آشکارا روند موجود بین‌المللی را در مورد بحران سوریه بیهوده دانسته و تاکید کردند از این پس، آمریکا تلاش‌های خود را در مسیر راهکارهایی خارج از صحن شورای امنیت و از جمله، کمک بیشتر به تجهیز گروه‌های مخالف به سلاح و امکانات پیشرفته ارتباطاتی، متمرکز خواهد کرد. در چنین شرایطی که آمریکا قواعد حقوق بین‌الملل پیرامون عدم دخالت در امور داخلی کشورهای دیگر را به وضوح نادیده می‌گیرد، موضع سوریه مبنی بر اعلام داشتن سلاح شیمیایی و تهدید به کاربرد آن علیه مهاجمان بیگانه، واکنشی دور از انتظار نیست و دقیقا پاسخ متقابل دمشق به نقض قواعد شناخته‌شده بین‌المللی توسط واشنگتن است.
2- بعید نیست که سوری‌ها نشانه‌هایی مبنی بر احتمال تهاجم خارجی را دریافت کرده باشند. تهدید بهکارگیری سلاح شیمیایی و میکروبی می‌تواند به منظور مدیریت فشارهای منطقه‌ای و بین‌المللی و با هدف کاهش این فشارها بوده باشد. این روزها کم نیستند محافلی که معتقدند تنها راه‌حل سوریه و برچیدن پرونده بشار اسد، دخالت نظامی خارجی است.
3- پس از زمزمه‌های تهدیدآمیزی که از مدتی قبل توسط محافل مختلف امنیتی و نظامی اسراییل مبنی بر احتمال حمله این رژیم به سوریه مطرح شد، موضع سوری‌ها مبنی بر در اختیار داشتن سلاح شیمیایی و بهکارگیری آن در صورت تهاجم احتمالی خارجی می‌تواند در پاسخ به تهدیدهای اسراییلی باشد. در این چارچوب باید یادآور شد نگرانی مهم‌تر اسراییلی‌ها این است که سلاح‌های مذکور در اختیار نیروهای مقاومت اسلامی در جنوب لبنان قرار گیرد. چنین برداشتی از سخنان جمعه گذشته دبیرکل حزب‌الله لبنان نیز شده بود. این نگرانی از سوی ایهود باراک وزیر دفاع صهیونیست‌ها نیز صریحا اعلام شد. به هر حال تحولات اخیر سوریه حکایت از پیچیدگی جدی آن نه‌تنها در صحنه داخلی دارد بلکه در حوزه بین‌الملل نیز موضوع اصلی قدرت‌ها و بسیاری از کشورهای تاثیرگذار منطقه‌ای است.
*دیپلمات پیشین ایران در دمشق
نظر شما :