با وجود تشدید تحریکات آمریکا و اتحادیه ارویا
به جدایی ترکیه از ایران امیدوار نباشید
شاید رابطه میان تهران و آنکارا متشنج باشد اما این کشور هیچ گاه ژست خصمانه ای را که غرب به دنبال آن است علیه ایران اتخاذ نخواهد کرد. ترکیه سیاست خارجی خود را بر مبنای منفعت و ارزش ها استوار کرده و در همین راستا هم حرکت می کند
دیپلماسی ایرانی:آیا آنکارا هر روز بیش از روز گذشته از تهران فاصله می گیرد؟ موج بهارهای عربی و نمونه حکومت اسلامی جاری در ترکیه که مدنظر امریکایی ها و غرب است این کشور نیمه آسیایی- نیمه اروپایی را به دامان غرب پرتاب کرده و جدایی اش از ایران را رقم زد؟ نشریه امریکایی فارین پالیسی در نوشتاری به تحلیل این ادعای برخی رسانه های غربی پرداخت:
تنش میان غرب و ایران بر سر پرونده هسته ای این کشور اوج گرفته است و در این میان بسیاری از سرایت این تنش به رابطه میان ایران و ترکیه هم خوشحال هستند. دو کشوری که تا همین چندماه پیش دوستان استراتژیک هم به حساب می آمدند اکنون بر سر موارد بسیاری مانند بحرین، سوریه، عراق و البته استقرار سامانه موشکی ناتو در خاک ترکیه با هم اختلاف نظر دارند. البته تاکید بر این مساله که این تنش ها می تواند به طلاق جدی ایران و ترکیه در تمامی زمینه ها منتهی شود اغراقی اشتباه است. درست همانگونه که پیش از این برخی غربی ها نزدیکی ترکیه به ایران را تودهنی به خود و قاره سبز می دانستند اکنون هم نمی توان به شکل قاطع در خصوص آینده روابط دو کشور اظهار نظر کرد.
نمی توان این حقیقت را پنهان کرد که اتفاق های بهار عربی و تحولات جاری در خاورمیانه و شمال آفریقا منطقه را به گویی تبدیل کرده که رقابت ایران و ترکیه بر سر تصاحب آن سرعت بیشتری گرفته است. در پرونده سوریه به عنوان نمونه ترکیه دست بشار اسد رئیس جمهوری این کشور را رها و جانب غرب یستاد. در این جبهه ترک ها از جریان اپوزیسیون در سوریه حمایت کرده و تمرکز را بر بیرون راندن بشار از قدرت قرار دادند. ایران اما در منطقه همچنان نقش دوست بشار اسد را حفظ کرده و به گفته برخی منابع غربی کمک هایی هم به دولت بشار در این روزهای سخت کرده است.
اما از عراق چه خبر؟ با عقب نشینی نسبی امریکایی ها از عراق این کشور که میان اهل تسنن، شیعیان و کردها تقسیم شده روزهای التهاب و بیم از آغاز اختلاف های قومی و طایفه ای را پشت سر می گذارد و البته تهران و آنکارا هم به عنوان دو همسایه اصلی و بازیگر این سالهای عراق سهم خود را از قدرت در این کشور و نفوذ بر سیاسیون می خواهند. ایران در جریان آخرین انتخابات در عراق رسما حمایت خود از حزب الدعوه به رهبری نخست وزیر فعلی نوری مالکی را عیان کرد و البته ترک ها هم متهم به حمایت از بخش سنی نشین عراق و ائتلاف العراقیه به رهبری ایاد علاوی شدند. حقیقت این است که ترک ها حمایت از العراقیه را تبدیل به ابزاری کردند که به مدد آن بتوانند مانع از تسلط یک کشور بخصوص ایران شیعه بر عراق شوند.
بحرین نیز تبدیل به مورد اختلاف میان ایران و ترکیه شده است. بحرین با اکثریت شیعه در ماه های اخیر ناآرامی های بسیاری را تجربه کرده و این در حالیست که ایران از شیعیان معترض و ترکیه از رژیم آل خلیفه حمایت کرده است.ترکیه این بار درست مانند ایالات متحده در حمایت از خواسته های دموکراتیک و مبارزه با دیکتاتوری منفعت های اقتصادی و بازی های سیاسی را اولویت داده است. برخی تحلیل گران ادعا می کنند که این زنجیره اختلاف ها میان ایران و ترکیه در حقیقت نشان دهنده فزون فاصله گیری های دو کشور از هم است . با اینهمه فراموش نکرده ایم که یک سال پیش بود که همین تحلیل گران ادعا کردند مسلمان بودن حاکمیت در ترکیه این کشور را از منظر ایدئولوژیک به ایران نزدیک تر کرده تا غرب.
با اینهمه تمام کسانی که ترکیه را متهم به سودایی شدن در خصوص باگشت به دوران عثمانی می کردند اکنون همین کشور را به پادشاهی عثمانی در برابر صفویان ایرانی تشبیه می کنند. نوعی رقابت تاریخی و تکراری.
اظهارنظرهای مقام های ترک و ایرانی در خصوص یکدیگر در چند ماه اخیر هم در تغییر دادن فضای حاکم بر روابط دو کشور بی تاثیر نبوده است: در ماه نوامبر اندکی پس از موافقت ترکیه با میزبانی سامانه موشکی ناتو، سردار امیر علی حاجی زاده فرماندۀ نیروی موشکی سپاه پاسداران ایران، هشدار داد که تهران در صورت هدف حمله قرار گرفتن سامانه موشکی ناتو در ترکیه را هدف قرار خواهد داد. همزمان علی اکبر ولایتی از مشاوران رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران هم در سخنانی تاکید کرد که مدل اسلام سکولار در ترکیه نمونه ای از لیبرال دموکراسی غربی بوده و برای کشورهایی که اخیرا بیداری اسلامی را تجربه کرده اند قابل پذیرش نیست.
پس از این اظهارات نوبت به مقام های ترکی رسید و معاون نخست وزیر ترکیه در اظهاراتی بی پایه و اساس با مخاطب قرار دادن ایرانی ها از دولت این کشور به دلیل آنچه که وی نقض حقوق بشر در سوریه توسط حکومت بشار اسد خواند، سوال کرد. با وجود تمام این حوادث رابطه میان ایران و ترکیه در تمام چند دهه اخیر به گونه ای پیش رفته که به سختی می توان آینده آن را بر اساس تحولات امروز و دیروز پیش بینی کرد. نگاه سنتی ترک ها به ایران با نگاه دولتمردان این کشور به دیگر کشورهای حاضر در منطقه تفاوت دارد. ترک ها ایران را کشوری قدرمند و بانفوذ در منطقه می دانند که باید قدرت آن را مهار کرد. این بدان معناست که در طول تاریخ ایران و ترکیه راه های رفاقت و رقابت را به خوبی یافته و طی کرده اند. پس از انقلاب جمهوری اسلامی ایران در سال 1979، با وجود مخالفت های ایران با امریکا و البته حکومت های سکولار، ترکیه از نخستین کشورهایی بود که حکومت جدید در ایران را به رسمیت شناخت.
در جریان جنگ تحمیلی هم ترکیه روابط خود را با هر دو کشور معلق نگاه داشت تا هنگام اعلام نتیجه شرمسار هیچ کدام نباشد. در دهه نود هم ایران و ترکیه قرارداد گازی به ارزش 24 میلیارد دلار امضا کردند و این در حالی بود که در عرصه سیاسی هر دو کشور یکدیگر را به حمایت از جریان های مخالف خود متهم می کردند. ترکیه ایران را حامی مبارزان کرد جدایی طلب موسوم به پ ک ک می دانست و تهران هم آنکارا را به حمایت از سازمان مجاهدین خلق ( منافقین) متهم می کرد.
اخیرا تنش ها میان ترکیه و رژیم صهیونیستی ، منجر به تعبیرها و تفسیرهایی در رسانه های غربی شد که آنکارا را به نزدیکی به جریان حماس، ایران و سوریه پیش از این ناآرامی ها متهم کرد. اما حقیقت این است که ترک ها هیچ گاه وزنه رابطه خود را چه در قبال شرق و چه غرب به یک سمت سنگین نکرده و همواره سعی در حفظ توازن داشته اند.
با وجود تمام تنش های موجود میان دو کشور ، علی اکبر صالحی وزیر امور خارجه ایران در اظهاراتی پس از موافقت ترکیه با استقرار سامانه موشکی به صراحت اعلام کرد که نگاه تهران به آنکرا برادرانه و دوستانه است. همزمان با این اظهارات بر هیچ کس پوشیده نیست که در شرایطی که اروپا و امریکا تحریم های یکجانبه خود را بر ایران به واسطه برنامه هسته ای این کشور تحمیل می کنند، ترکیه مخالف هرگونه برخورد خصم آمیز با ایران بوده و بر ضرورت مذاکره اصرار دارد. ترکیه تحریم ها را نه تنها بی ثمر دانسته بلکه تاکید دارد که این استراتژی در حقیقت به راطه اقتصادی میان دو کشور هم ضربه می زند.
این استراتژی ترک ها چه معنای تلویحی برای واشنگتن نشین ها و رهبران قاره سبز دارد؟ شاید رابطه میان تهران و آنکارا متشنج باشد اما این کشور هیچ گاه ژست خصمانه ای را که غرب به دنبال آن است علیه ایران اتخاذ نخواهد کرد. ترکیه سیاست خارجی خود را بر مبنای منفعت و ارزش ها استوار کرده و در همین راستا هم حرکت می کند. پیوندهای اقتصادی ، جغرافیایی و تاریخی میان ایران و ترکیه همواره با اولویت های امریکا در منطقه در اصطکاک بوده و هیچ گاه تطابق کامل نداشته است. ایران و ترکیه شاید این روزها در فضای رقابتی با هم تنفس کنند اما هرگز نباید اجازه دهند ارزش های دیگر بازیگران این صحنه رفاقت سیاسی آن دو را دستمایه تخریب خود قرار دهد.
ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی
تنش میان غرب و ایران بر سر پرونده هسته ای این کشور اوج گرفته است و در این میان بسیاری از سرایت این تنش به رابطه میان ایران و ترکیه هم خوشحال هستند. دو کشوری که تا همین چندماه پیش دوستان استراتژیک هم به حساب می آمدند اکنون بر سر موارد بسیاری مانند بحرین، سوریه، عراق و البته استقرار سامانه موشکی ناتو در خاک ترکیه با هم اختلاف نظر دارند. البته تاکید بر این مساله که این تنش ها می تواند به طلاق جدی ایران و ترکیه در تمامی زمینه ها منتهی شود اغراقی اشتباه است. درست همانگونه که پیش از این برخی غربی ها نزدیکی ترکیه به ایران را تودهنی به خود و قاره سبز می دانستند اکنون هم نمی توان به شکل قاطع در خصوص آینده روابط دو کشور اظهار نظر کرد.
نمی توان این حقیقت را پنهان کرد که اتفاق های بهار عربی و تحولات جاری در خاورمیانه و شمال آفریقا منطقه را به گویی تبدیل کرده که رقابت ایران و ترکیه بر سر تصاحب آن سرعت بیشتری گرفته است. در پرونده سوریه به عنوان نمونه ترکیه دست بشار اسد رئیس جمهوری این کشور را رها و جانب غرب یستاد. در این جبهه ترک ها از جریان اپوزیسیون در سوریه حمایت کرده و تمرکز را بر بیرون راندن بشار از قدرت قرار دادند. ایران اما در منطقه همچنان نقش دوست بشار اسد را حفظ کرده و به گفته برخی منابع غربی کمک هایی هم به دولت بشار در این روزهای سخت کرده است.
اما از عراق چه خبر؟ با عقب نشینی نسبی امریکایی ها از عراق این کشور که میان اهل تسنن، شیعیان و کردها تقسیم شده روزهای التهاب و بیم از آغاز اختلاف های قومی و طایفه ای را پشت سر می گذارد و البته تهران و آنکارا هم به عنوان دو همسایه اصلی و بازیگر این سالهای عراق سهم خود را از قدرت در این کشور و نفوذ بر سیاسیون می خواهند. ایران در جریان آخرین انتخابات در عراق رسما حمایت خود از حزب الدعوه به رهبری نخست وزیر فعلی نوری مالکی را عیان کرد و البته ترک ها هم متهم به حمایت از بخش سنی نشین عراق و ائتلاف العراقیه به رهبری ایاد علاوی شدند. حقیقت این است که ترک ها حمایت از العراقیه را تبدیل به ابزاری کردند که به مدد آن بتوانند مانع از تسلط یک کشور بخصوص ایران شیعه بر عراق شوند.
بحرین نیز تبدیل به مورد اختلاف میان ایران و ترکیه شده است. بحرین با اکثریت شیعه در ماه های اخیر ناآرامی های بسیاری را تجربه کرده و این در حالیست که ایران از شیعیان معترض و ترکیه از رژیم آل خلیفه حمایت کرده است.ترکیه این بار درست مانند ایالات متحده در حمایت از خواسته های دموکراتیک و مبارزه با دیکتاتوری منفعت های اقتصادی و بازی های سیاسی را اولویت داده است. برخی تحلیل گران ادعا می کنند که این زنجیره اختلاف ها میان ایران و ترکیه در حقیقت نشان دهنده فزون فاصله گیری های دو کشور از هم است . با اینهمه فراموش نکرده ایم که یک سال پیش بود که همین تحلیل گران ادعا کردند مسلمان بودن حاکمیت در ترکیه این کشور را از منظر ایدئولوژیک به ایران نزدیک تر کرده تا غرب.
با اینهمه تمام کسانی که ترکیه را متهم به سودایی شدن در خصوص باگشت به دوران عثمانی می کردند اکنون همین کشور را به پادشاهی عثمانی در برابر صفویان ایرانی تشبیه می کنند. نوعی رقابت تاریخی و تکراری.
اظهارنظرهای مقام های ترک و ایرانی در خصوص یکدیگر در چند ماه اخیر هم در تغییر دادن فضای حاکم بر روابط دو کشور بی تاثیر نبوده است: در ماه نوامبر اندکی پس از موافقت ترکیه با میزبانی سامانه موشکی ناتو، سردار امیر علی حاجی زاده فرماندۀ نیروی موشکی سپاه پاسداران ایران، هشدار داد که تهران در صورت هدف حمله قرار گرفتن سامانه موشکی ناتو در ترکیه را هدف قرار خواهد داد. همزمان علی اکبر ولایتی از مشاوران رهبر معظم جمهوری اسلامی ایران هم در سخنانی تاکید کرد که مدل اسلام سکولار در ترکیه نمونه ای از لیبرال دموکراسی غربی بوده و برای کشورهایی که اخیرا بیداری اسلامی را تجربه کرده اند قابل پذیرش نیست.
پس از این اظهارات نوبت به مقام های ترکی رسید و معاون نخست وزیر ترکیه در اظهاراتی بی پایه و اساس با مخاطب قرار دادن ایرانی ها از دولت این کشور به دلیل آنچه که وی نقض حقوق بشر در سوریه توسط حکومت بشار اسد خواند، سوال کرد. با وجود تمام این حوادث رابطه میان ایران و ترکیه در تمام چند دهه اخیر به گونه ای پیش رفته که به سختی می توان آینده آن را بر اساس تحولات امروز و دیروز پیش بینی کرد. نگاه سنتی ترک ها به ایران با نگاه دولتمردان این کشور به دیگر کشورهای حاضر در منطقه تفاوت دارد. ترک ها ایران را کشوری قدرمند و بانفوذ در منطقه می دانند که باید قدرت آن را مهار کرد. این بدان معناست که در طول تاریخ ایران و ترکیه راه های رفاقت و رقابت را به خوبی یافته و طی کرده اند. پس از انقلاب جمهوری اسلامی ایران در سال 1979، با وجود مخالفت های ایران با امریکا و البته حکومت های سکولار، ترکیه از نخستین کشورهایی بود که حکومت جدید در ایران را به رسمیت شناخت.
در جریان جنگ تحمیلی هم ترکیه روابط خود را با هر دو کشور معلق نگاه داشت تا هنگام اعلام نتیجه شرمسار هیچ کدام نباشد. در دهه نود هم ایران و ترکیه قرارداد گازی به ارزش 24 میلیارد دلار امضا کردند و این در حالی بود که در عرصه سیاسی هر دو کشور یکدیگر را به حمایت از جریان های مخالف خود متهم می کردند. ترکیه ایران را حامی مبارزان کرد جدایی طلب موسوم به پ ک ک می دانست و تهران هم آنکارا را به حمایت از سازمان مجاهدین خلق ( منافقین) متهم می کرد.
اخیرا تنش ها میان ترکیه و رژیم صهیونیستی ، منجر به تعبیرها و تفسیرهایی در رسانه های غربی شد که آنکارا را به نزدیکی به جریان حماس، ایران و سوریه پیش از این ناآرامی ها متهم کرد. اما حقیقت این است که ترک ها هیچ گاه وزنه رابطه خود را چه در قبال شرق و چه غرب به یک سمت سنگین نکرده و همواره سعی در حفظ توازن داشته اند.
با وجود تمام تنش های موجود میان دو کشور ، علی اکبر صالحی وزیر امور خارجه ایران در اظهاراتی پس از موافقت ترکیه با استقرار سامانه موشکی به صراحت اعلام کرد که نگاه تهران به آنکرا برادرانه و دوستانه است. همزمان با این اظهارات بر هیچ کس پوشیده نیست که در شرایطی که اروپا و امریکا تحریم های یکجانبه خود را بر ایران به واسطه برنامه هسته ای این کشور تحمیل می کنند، ترکیه مخالف هرگونه برخورد خصم آمیز با ایران بوده و بر ضرورت مذاکره اصرار دارد. ترکیه تحریم ها را نه تنها بی ثمر دانسته بلکه تاکید دارد که این استراتژی در حقیقت به راطه اقتصادی میان دو کشور هم ضربه می زند.
این استراتژی ترک ها چه معنای تلویحی برای واشنگتن نشین ها و رهبران قاره سبز دارد؟ شاید رابطه میان تهران و آنکارا متشنج باشد اما این کشور هیچ گاه ژست خصمانه ای را که غرب به دنبال آن است علیه ایران اتخاذ نخواهد کرد. ترکیه سیاست خارجی خود را بر مبنای منفعت و ارزش ها استوار کرده و در همین راستا هم حرکت می کند. پیوندهای اقتصادی ، جغرافیایی و تاریخی میان ایران و ترکیه همواره با اولویت های امریکا در منطقه در اصطکاک بوده و هیچ گاه تطابق کامل نداشته است. ایران و ترکیه شاید این روزها در فضای رقابتی با هم تنفس کنند اما هرگز نباید اجازه دهند ارزش های دیگر بازیگران این صحنه رفاقت سیاسی آن دو را دستمایه تخریب خود قرار دهد.
ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی
نظر شما :