تغییر موضع روسیه در مورد سوریه

 

 

 

 

 

به نظر می رسد برای اولین بار اتحادیه عرب در موضوعی حساسی مانند سوریه، به طور جدی وارد شده  است. این ورود در چارچوب تشکیل یک هیئت از وزیران خارجه این اتحادیه است که برخی از این وزیران از کشورهایی مانند الجزایر و یمن هستند که با سوریه ارتباط حسنه دارند.

 

 ریاست این هیئت وزرای خارجه را قطر به عهده دارد و دبیرکل اتحادیه عرب نیز در این هیئت عضویت دارد. طرح و خواسته اصلی آن ها جلوگیری از خونریزی و هم چنین جلوگیری از دخالت خارجی در سوریه است. بنابراین اتحادیه عرب این دو هدف را دنبال می کند. این هیئت ضمن طرح موضع خود، یک هیئت را به سرپرستی ولید معلم، وزیر خارجه از سوریه فراخوانده اند و در قطر جلسه مفصلی برگزار شد.

 

این هیئت انتظار داشت که این طرح در قطر مورد پذیرش سوریه قرار گیرد، اما این گونه نشد و سوریه با تاخیر دو روزه در مصر به طرح اتحادیه عرب جواب مثبت داد. محور اصلی این طرح، توقف تیر اندازی و عقب کشیدن نیروهای ارتش و امنیتی از خیابان ها و شهرهای کوچک و بزرگ سوریه است. اما با گذشت چند روز معلوم شد اگرچه سوریه به لحاظ شفاهی طرح را پذیرفته اما عملا آن را قبول ندارد. در طرح اتحادیه عرب سخنی از عناصر مسلح مخالف نیامده و دولت سوریه این مسئله را بهانه قرار داده است. البته دولت اعلام عفو عمومی کرده و عید قربان را به عنوان وقت آزادی زندانیان اعلام کرده است که در طرح اتحادیه عرب آزادی همه زندانیان آمده است.

 

با این وضع سوریه بعد از مدتی اعلام کرد که باید تمام کسانی که مسلح هستند از جمله عناصر ارتش که فرار کرده اند، اسلحه خود را به دولت تحویل دهند و اعلام کرد که حکومت سوریه آن ها را مورد عفو قرار می دهد. ولی دولت توقف درگیری و جمع آوری نیروهای نظامی را عملی نکرد. این خود محل اختلافی شد میان دولت  از یک سو و مردم و انقلابیونی که در خیابان های سوریه حضور داشتند از سوی دیگر. انقلابیون تصور می کنند که دولت از ابتدا هم نمی خواسته این طرح را اجرا کند و پذیرش طرح صوری بوده تا بتواند فشار ها را کاهش دهد.

 

این مسئله به خصوص بعد از موضع گیری امریکا و فرانسه در مورد این که به نظام سوریه اعتماد ندارند و افراد نباید خود را تسلیم مقامات حکومتی بکنند، تشدید شد. سوریه این موضع گیری را این گونه تفسیر کرد که مقصود امریکا و فرانسه این است که معارضان اسلحه های خود را تحویل ندهند. این مسئله باعث شد تا ولید معلم به همه کشورهای عربی طی نامه ای اعلام کند که این موضع گیری امریکا و فرانسه را دخالت این دو کشور در امور داخلی سوریه می داند.

 

 

 

 

 

 

لازم به ذکر است که آمار نیز نشان می دهد که کشتار در سوریه نه تنها متوقف نشده، بلکه بیشتر هم شده است. در این مدت شورای حقوق بشر سازمان ملل اعلام کرد که تعداد کشتگان در سوریه از سه هزار نفر به سه هزار و پانصد نفر افزایش یافته است. البته مخالفین این رقم را تا چهار هزار نفر تخمین زده اند. تعداد دستگیر شدگان نیز نزدیک به صد هزار نفر بوده است. مسئله این جا است که با آزادی پانصد نفر دردی از مخالفین دوا نمی شود.

 

بنابراین در این شرایط، وزیر امور خارجه قطر که ریاست هیئت را بر عهده داشت برای تعیین تکلیف در مورد طرح، درخواست یک اجلاس فوق العاده کرد که در روز شنبه، این اجلاس برگزار خواهد شد.

 

 

 

 

 

 

این طرح پیش بینی می کند که به فاصله پانزده روز از توقف کشتار و خارج کردن ارتش و نیروهای امنیتی از خیابان ها، گفت و گوی میان دولت و معارضان در قاهره صورت گیرد. دولت سوریه در ابتدا اصرار داشت که این گفت و گو ها در خود سوریه برگزار شود، ولی اتحادیه عرب به دلیل عدم امنیت مخالفان و احتمال دستگیری آنها معتقد بود این گفت و گو ها باید در قاهره صورت بگیرد. دولت هم به طور تلویحی این خواسته را پذیرفت. اما باز هم با توجه به عملی نشدن بندهای اولیه طرح که موضوع توقف تیراندازی و عقب کشیدن نیروهای نظامی از شهر ها را مطرح می کند، اساسا این طرح به مرحله گفت و گو نرسید.

 

معارضین از ابتدا معتقد بودند که این طرح شکست خورده است و حاکمیت سوریه می خواهد با قبول این طرح اتحادیه عرب را فریب دهد. به خصوص مخالفانی که زیر نظر مجلس ملی مخالفان تعریف می شوند، اساسا گفت و گو با دولت را بی فایده می دانند. البته گروهی از معارضان هم به ریاست حسن عبدالعظیم که عضو هیئت هماهنگی معارضان است، در داخل سوریه حضور دارند و گفت و گو را قبول دارند. این ها مسئله دعوت از خارجی ها برای حمایت از تظاهرکنندگان و مردم از نیروهای داخلی را هم قبول ندارند و حتی مسئله حمایت از اعلام منطقه پرواز ممنوع در سوریه را هم رد کرده اند.

 

این گروه دوم روز چهارشنبه در قاهره با نبیل العربی، دبیر کل اتحادیه عرب دیدار داشتند و نظرات خود را بیان کرده اند. نبیل العربی می گوید باید با همه گروه های معارض، چه در داخل و چه در خارج با گرایش های سیاسی مختلف دیدار داشته باشد تا روز شنبه گزارش همه این ملاقات ها و خواسته های مخالفان را به هئیت ویژه اتحادیه عرب بدهد. این مخالفان در برگیرنده  مجلس مخالفان ملی که خواهان سرنگونی نظام سوریه هستند و معارضان معتدلی که خواهان تغییرات اساسی در داخل سوریه بدون دخالت خارجی هستند، است.

 

 

 

 

 

 

ارزیابی من این است که هم مخالفان و هم جامعه بین المللی از مسئله تغییر نظام در سوریه دست برنداشته اند. اما در مورد دخالت نظامی، مانند اتفاقی که در مورد لیبی افتاد، هنوز به نتیجه نرسیده اند. گرچه همه احتمالات هنوز وجود دارد و هیچ گزینه ای حذف نشده است. مثلا اگر در یک روز صد یا دویست نفر از مردم در سوریه کشته شوند، ممکن است جو و نگاه افکار عمومی تغییر کند و تصمیمات دیگری اتخاذ شود. فعلا هم انگلیس، هم فرانسه و هم امریکا دخالت نظامی را مطرح نکرده اند و در این مقطع از تحریم و محاصره اقتصادی و انزوای بین المللی در مورد سوریه حمایت می کنند و معتقدند تا کنون این رویه موثر بوده است. امریکا هم به تازگی فرستاده ای به اردن و لبنان اعزام کرده تا حلقه محاصره علیه سوریه را تنگ تر کند.

 

در مجموع به نظر می رسد هنوز همه احتمالات در مورد سوریه وجود دارد و حکومت سوریه با قبول طرح اتحادیه عرب نتوانسته است افکار عمومی مردم را نسبت به توقف تظاهرات قانع کند. بنابراین تظاهرات در شهرهای مختلف مانند سابق ادامه دارد. مجلس ملی مخالفان هم با توجه به تحرک سیاسی ای که داشتند، هنوز در پی تعلیق عضویت سوریه در اتحادیه عرب هستند و احساس می کنند که در این صورت ممکن است این مجلس با شناسایی بیشتری توسط کشورها مواجه شود.

 

در بین اعضای اتحادیه عرب دو نگاه به این موضوع وجود دارد. عربستان، قطر و کشورهای حوزه خلیج فارس نسبت به سوریه مواضع مثبتی ندارند و طرفدار تعلیق عضویت سوریه در این اتحادیه هستند. شاید در میان کشورهای عربی حوزه خلیج فارس تنها عمان را بتوان به عنوان کشوری که متوازن عمل کرده است نام برد. گروه دوم در اتحادیه عرب کشورهایی مانند الجزایر هستند که معتقدند عضویت سوریه در اتحادیه عرب نباید معلق شود چرا که رابطه اتحادیه عرب با سوریه دچار مشکل می شود و این اتحادیه نمی تواند ناظرانی را به این کشور ارسال کند.

 

در این میان فشار روسیه و چین به سوریه برای پذیرش طرح اتحادیه عرب را نباید نادیده گرفت. اگر فشار روسیه و چین نبود، احتمالا امکان قبول طرح به صورت شفاهی هم از سوی دولت سوریه وجود نداشت. روسیه در حال حاضر در حال تغییر مواضع در مورد سوریه است. رئیس بخش پارلمانی روسیه که با وقایع سوریه در ارتباط بود، روز سه شنبه طی یک موضع گیری اعلام کرد که روسیه از کارهایی که نظام اسد انجام می دهد خصوصا کشتار در حماء و حمص دفاع نمی کند. با توجه به این که ممکن است اتحادیه عرب در مورد سوریه رویکرد شدید تری اتخاذ کند، این موضع گیری مقامات روس احتمال تغییر موضع روسیه درباره سوریه را نیز تشدید می کند. البته هیچ کس نمی تواند پیش بینی دقیقی نسبت به آینده داشته باشد اماآن چه روشن است این است که روند فشار بر سوریه در حال شدید تر شدن است.