تفسیر دیپلماسی ایرانی از گزارش خاکستری محمد البرادعی

محمد البرادعی، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی، روز جمعه 3/11/86 گزارش 11 صفحه ای خود را در خصوص پرونده هسته ای ایران تقدیم 35 عضو شورای حکام آژانس کرد. اگرچه این گزارش رسما فقط در اختیار اعضای شورای حکام قرار گرفته ولی آژانس های خبری تفاسیر متعددی از این گزارش را که در 58 پاراگراف تصویر جامعی از وضعیت هسته ای ایران ارائه داده منتشر کرده اند.

 

قسمت عمده گزارش به موضوع مسائل باقیمانده پرونده هسته ای اختصاص دارد. بر اساس توافق ایران و آژانس در تابستان گذشته، توافق شد که آژانس کلیه سوالات خود در زمینه فعالیت های گذشته ایران را ارائه داده و جمهوری اسلامی ایران متعهد شد به این سوالات پاسخ داده تا وضعیت فعالیت های گذشته یک بار و برای همیشه روشن گردد.

 

بر این اساس در طول چند ماه گذشته مذاکرات فشرده ای بین ایران و کارشناسان آژانس صورت گرفت که در آن علاوه بر ارائه اطلاعات در زمینه سوالات مطروحه، بازرسان آژانس از نقاط مختلف کشور بازدید کرده و با افراد مورد نظر مصاحبه به عمل آوردند.

 

در گزارش 15 نوامبر 2007 البرادعی به شورای حکام، چند موضوع باقیمانده از جمله موضوع سانتریفیوژهای پی 1 و پی 2 حل و فصل شد. در گزارش اخیر مدیر کل آژانس بقیه موضوعات مورد بررسی قرار گرفت و البرادعی به روشنی اعلام کرد که ایران صراحت و شفافیت بیشتری در زمینه فعالیت هسته ای اش از خود نشان داده و آژانس توانسته است نتیجه گیری کند که پاسخ های ارائه شده توسط ایران با یافته های آژانس مطابقت دارند. بر این اساس آژانس آن مسائل را دیگر به عنوان مسائل باقیمانده نمی داند. به عبارت دیگر مسائل دیگر از جمله آزمایش پلونیم 210 و معدن گچین پایان یافته تلقی شده است.

 

البرادعی در گزارش خود به مطالعات ادعایی پروژه نمک سبز که از سوی آمریکا مطرح شده نیز اشاره داشته و آن را قسمتی از مسائل باقیمانده دانسته است. این مطلب از دید ایران قابل قبول نبوده زیرا بر اساس توافق طرفین ادعاهای مطروحه از سوی کشورها در میان مسائل 6 گانه باقیمانده در چارچوب طرح اقدام مطرح نبوده است.

 

در حالی که آژانس در ابتدای مذاکرات فقط صحبت از 6 مسئله باقیمانده می کرد که اکنون حل و فصل شده اند، البرادعی در گزارش اخیر خود موضوع مطالعات ادعایی مذکور را به عنوان یک مسئله عمده باقیمانده مطرح کرده و ضمن اشاره به موضع ایران مبنی بر مردود بودن این ادعا، از ایران می خواهد که به صورت فعال با آژانس در این زمینه همکاری کند.

 

در این گزارش همچنین به ادامه فعالیت های مرتبط با غنی سازی اشاره شده و آن را خلاف تصمیمات شورای امنیت دانسته است.

 

فراز دیگر گزارش مدیر کل مربوط به پروتکل الحاقی است. وی مانند گزارشات قبلی خود از ایران مصرانه خواسته است تا پروتکل الحاقی را به اجرا درآورد. وی نتیجه گیری کرده است که بدون اجرا شدن پروتکل الحاقی و قبل از دریافت توضیحات ایران پیرامون مطالعات ادعایی نمی تواند در خصوص مواد و فعالیت های هسته ای اظهار نشده تضمین بدهد. 

 

اکنون سوال این است که چرا البرادعی به صراحت مسائل باقیمانده را پایان یافته تلقی نکرده است؟ آمریکا و دوستانش که قبل از انتشار گزارش البرادعی از محتوای آن با خبر بوده و می دانستند که نمی توانند نکته منفی در ارتباط با مسائل 6 گانه مطرح کنند از حدود 10روز پیش جو تبلیغاتی و سیاسی سنگینی را علیه ایران به راه انداختند تا البرادعی تحت تاثیر قرار گرفته و در گزارش خود فقط به مطالب مثبت اکتفا نکند.

 

ابتدا آمریکا اعلام کرد که اطلاعات خود در زمینه مطالعات ادعایی را در اختیار آژانس قرار می دهد تا آژانس آن را با ایران مطرح کند. سپس فرانسه وارد عمل شد و از البرادعی خواست که در برابر ایران نرمش نشان ندهد. مقامات رژیم اسرائیل نیز گفتند که ایران از گزارش آژانس بهره برداری خواهد کرد. بر این اساس بود که البرادعی مجبور شد به منظور ایجاد توازن گزارش خود را به این نحو تنظیم نماید.

 

در این شرایط، فرانسه و انگلیس متن جدید پیش نویس قطعنامه تحریم علیه ایران در شورای امنیت را رسما ارائه کردند. قرار است روز دوشنبه 6/12/86 نمایندگان کشورهای 1+5 در واشنگتن گرد هم آیند تا در خصوص این پیش نویس رایزنی نمایند.

 

آمریکا و دوستانش می خواهند روز جمعه 10/12/86 درباره این پیش نویس رای گیری به عمل آید. آن ها مصم هستند قبل از جلسه شورای حکام آژانس که از روز 13/12/86 در وین آغاز به کار می کند قطعنامه تحریم در شورای امنیت تصویب شود. این کشورها نگرانند که جو جلسات آژانس در وین به نفع ایران بوده و کار آن ها را در نیو یورک سخت تر کند.

 

استراتژی آمریکا تاکید بر عدم اجرای قطعنامه های قبلی شورا مبنی بر تعلیق غنی سازی است . در این مسیر قطعا بخش هایی از گزارش البرادعی مانند باقی ماندن موضوع مطالعات ادعایی به عنوان یک مسئله باقیمانده و لزوم اجرای پروتکل الحاقی مورد بهره برداری آن کشور قرار می گیرد.

 

از طرف دیگر، ایران که گزارش البرادعی را نمونه ای از حقانیت خود می داند بر پایان یافتن مسائل باقیمانده و صلح آمیز بودن فعالیت های قبلی خود تاکید می کند و با اشاره به گزارش نوامبر 2007 سرویس های اطلاعاتی آمریکا مبنی بر نظامی نبودن فعالیت های هسته ای ایران، هیچ گونه مشروعیتی برای دخالت شورای امنیت در پرونده هسته ای ایران قائل نیست.

 

در این میان چین و روسیه از یک سو و کشورهای غیر متعهد شورای امنیت از سوی دیگر نقش مهمی در تصویب یا عدم تصویب قطعنامه دارند. آمریکا اعلام کرده که رای کافی برای تصویب قطعنامه را دارد.

 

حدود یک ماه پیش کشورهای 1+5 موافقت خود را با تصویب قطعنامه جدید اعلام کردند. در این فاصله بحران کوزوو، آمریکا و روسیه را در مقابل یکدیگر قرار داده است. آیا روسیه که از موضع آمریکا درباره استقلال کوزوو شدیدا عصبانی است در مقابل تصویب قطعنامه خواهد ایستاد یا در یک معامله سیاسی از آمریکا امتیازخواهد گرفت؟

 

آیا چین حاضر خواهد شد با تکیه بر گزارش البرادعی نظر خود را درباره قطعنامه تحریم تغییر دهد؟ و آیا کشورهای غیر متعهد شورا انگیزه و توان لازم را دارند تا در مقابل فشارهای آمریکا و شرکای اروپایی اش مقاومت کنند؟

 

پاسخ به این سوالات طی چند روز آینده روشن خواهد شد، ولی نکته روشن این است که گزارش البرادعی در عین این که نکات بسیار مثبتی برای جمهوری اسلامی ایران در بردارد، حاوی مطالبی است که می تواند مورد سوء استفاده مخالفین ایران در شورا قرار گیرد.