سمینار مشترک ایران-روسیه-آلمان

سمینار بین‌المللی سه‌جانبه ای با موضوع سیاستهای روسیه و جمهوری اسلامی ایران در آسیای مرکزی، قفقاز و خاور نزدیک با حضور مدعوینی از ایران ،آلمان و ایرانشناسان روس در انستیتوی شرق شناسی فرهنگستان علوم روسیه در مسکو برگزار شد.

به گزارش خبرگزاری مهر، پیتر لینکه، رئیس شعبه بنیاد "رزا لوکزامبورگ" در فدراسیون روسیه، به نمایندگی از کشور آلمان در این سمینار گفت: ما شاهد هستیم که تمام خاورمیانه، به سرعت به منطقه بی‌ثبات و ابهام آمیز تبدیل می‌شود که در آن روندهای بسیار پیچیده و متضادی قابل مشاهده است. اروپای غربی به وضوح با کمبود ابزارهای مناسب برای تحلیل موقعیت کشورهای این منطقه روبرو است.

مهدی سنایی، نماینده مجلس شورای اسلامی ایران، در این اجلاس گفت : مباحث کارشناسی، شکل جدیدی از همکاری است که اجازه می‌دهد از بسیاری از اختلافها در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز، در این دوران ناآرام جلوگیری شود.

وی به اهمیت معرفی و انتشار وسیع نتیجه‌گیری‌های کارشناسان روسی و ایرانی در مورد همکاری‌های منطقه‌ای اشاره کرد و گفت : پیش‌بینی‌های کارشناسان سیاسی غربی اغلب نه تنها به حفظ ثبات در منطقه کمک نمی‌کند، بلکه موقعیت موجود در آن را به بحران کشانده و باعث انجام اقداماتی می‌ شود که از چارچوب مصوبات شورای امنیت سازمان ملل متحد تجاوز می‌کند.

سنایی در ادامه این نشست با اشاره به ضرورت توسعه شبکه‌های حمل و نقل، ارتباطات و انرژی در چارچوب سازمان همکاری شانگهای و اهمیت همکاری ایران و روسیه و کشورهای عضو در این مجموعه افزود : همکاری میان ما بسیار مهم است، زیرا اگر خودمان چارچوب آن را تعیین نکنیم کسی پیدا می‌شود که به جای ما این کار را انجام دهد و برای ما آینده را دیکته کند.

 وی افزود : کشورهای مسلمان‌نشین انتظار دارند که روسیه و اتحاد اروپا سیاست مستقلی از ایالات متحده امریکا  در پیش بگیرند.

حافظ صالح‌ اف، رئیس گروه دوستی دومای روسیه با ایران در این اجلاس اظهار داشت : همه ما به تحکیم صلح و پایداری در منطقه و تقویت ارتباطات اقتصادی و بازرگانی در آن علاقه‌مند هستیم. ما برنامه کاری دقیقی داریم که با همکارانمان در مجلس ایران هماهنگ شده است.

ماکسیم بارانوف، رئیس بخش ایران وزارت امور خارجه فدراسیون روسیه نیز با تحلیل روابط دیپلماتیک فدراسیون روسیه و جمهوری اسلامی ایران در دوران معاصر تصریح کرد: همکاری روسیه و ایران عامل بسیار مهم پایداری در منطقه اوراسیا است.

وی افزود : سمت و سوی همکاری دو کشور تا حد زیادی بر اساس قراردادی که درباره بنیان روابط و اصول همکاری‌ها در مارس 2001 در مسکو توسط رؤسای جمهوری ایران و روسیه امضا شده است، تعیین می‌ شود.

بارانوف اظهار داشت منافع فدراسیون روسیه و جمهوری اسلامی ایران بسیار نزدیک است و یا حداقل زمینه‌هایی برای همکاری موازی احتمالی در حال مشخص شدن است.

وی تصریح کرد: اگرچه نمی‌توان درباره اتفاق مواضع کامل دو کشور (مثلاً در مورد برنامه هسته‌ای یا وضعیت دریای خزر) صحبت کرد، اما اینها مانعی برای تحکیم همکاری نیست.

سرگئی دروژیلوفسکی، استاد دانشگاه"مگی مو"  با بررسی  تحول روابط جمهوری‌های ماورای قفقاز با ترکیه و ایران در تمام دوره پساشوروی و جایگاه سیاست خارجی روسیه در این باره گفت :  در اوایل دهه 1990 ترکیه که تاکتیک کشور ضربه‌گیر بین کشورهای غربی و قفقاز را در پیش گرفته بود، به طور آشکار عرصه را برای ایران و حتی روسیه در مسایل اقتصادی، نظامی و سیاسی در ماورای قفقاز محدود کرد. اما از سال 1994 به بعد وضعیت تغییر کرد و روسیه اولویتهای خود را در اختلافات ارمنستان و آذربایجان و همچنین در اوستیای جنوبی و آبخازیا مشخص کرد. در همان سالها کشورهای غربی و در راس آنها آمریکا اعلام کردند که قصد دارند مشارکت فعالی در کشورهای شوروی سابق داشته باشند. پس از آن نقش ترکیه در حل مشکلات منطقه ماورای قفقاز کاهش یافت و بر عکس نقش ایران افزایش داشت.

داود کیانی، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی  ایران و کارشناس مؤسسه ایراس، در این نشست با بررسی زمینه "همکاری منطقه‌ای بین ایران، روسیه و آلمان در خاور نزدیک" گفت :  جهان تک قطبی پس از "جنگ سرد" اقتضا می‌کند اقداماتی برای تعدیل استیلای آمریکا در سیاست جهانی انجام گیرد. از این لحاظ روابط بین تهران، مسکو و برلین اهمیت ویژه‌ای دارد. حتی اگر این روابط در چهارچوب یک مثلث استراتژیک جای نگیرد.

وی افزود: هم روسیه و هم آلمان دارای روابط خاصی با ایران هستند. پس از پیروزی جمهوری اسلامی در ایران، آلمان بیشتر به عنوان میانجی برای حل مسایل مورد بحث بین جمهوری اسلامی ایران و غرب ایفای نقش می‌کرد. روسیه نیز همیشه سعی داشت از فشار بین‌المللی که از طرف آمریکا به ایران وارد می‌شد بکاهد و ایران را از انزوای بین‌المللی بیرون بیاورد.

جهانگیر کرمی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، نیز در این نشست با ارائه گزارشی درباره تجربه همکاری ایران و روسیه در استقرار ثبات و امنیت در آسیای مرکزی گفت : همکاری روسیه و ایران در برگزاری مذاکرات صلح تاجیکستان در اواسط دهه 90 با جبهه متحد اسلامی ملی در افغانستان در مقابل گروه طالبان سبب شد در سال‌های 1998 تا 2001 فشار طالبان بر مرزهای کشورهای آسیای مرکزی کاهش یابد. اما در حال حاضر روسیه و ایران با یکدیگر عضو هیچ سازمان امنیتی در منطقه (به جز سازمان همکاری شانگهای که در آن ایران فقط عضو ناظر است) نیستند.

کرمی افزود : اگرچه روسیه و ایران در جهات مختلفی دارای منافع مشترکی هستند اما روسیه در سال‌های اخیر بیشتر با چین و آمریکا همکاری دارد و تجربه مثبت همکاری با جمهوری اسلامی ایران را نادیده می‌گیرد".

نینا مامدووا، مسئول بخش ایران در انستیتو شرق‌شناسی فرهنگستان علوم روسیه، نیز گفت : ما شاهد هستیم چطور ایران در کنار ترکیه، چین و سازمان اقتصادی اوراسیا به سمت ایفای نقش رهبری در منطقه گام برمی‌دارد. منافع ژئوپلتیک و اقتصادی روسیه و ایران به طور کلی مشترک هستند. با در نظر گرفتن ویژگی‌های صادرات ایران، رقبای اصلی آن بیشتر ترکیه و چین هستند. در مسیر جنوبی روسیه بیشتر تجهیزات و مواد نیمه آماده را صادر می‌کند. اما ایران در حال حاضر در مرحله "تولید دوباره" قرار دارد و احتمالا به زودی ایران می‌تواند رقیب روسیه در تامین کالاها با ارزش افزوده بالا گردد.

وی افزود: در حال حاضر و در شرایط تحریم، ایران علاقه‌مند به ارائه فناوری و متخصصین خود در بازار است. تحریم ایران خطری است برای روسیه و می‌تواند برای اقتصاد آن زیان‌بار باشد.

آلکساندر پالیشچوک، استادیار دانشگاه دولتی زبان‌های خارجی روسی با تحلیل همکاری‌های بازرگانی و اقتصادی روسیه و ایران در شرایط کنونی گفت : ایران بازار بزرگ فروش ماشینها، تجهیزات، وسایل نقلیه، محصولات فلزی و چوبی روسیه است.  مسیرهای ترانزیت که برای روسیه مهم هستند، از خاک ایران عبور می‌کنند. در عین حال همسایه نزدیکی مثل ایران در مقام 29 فهرست شرکای تجارت خارجی روسیه قرار دارد. تبادل کالا بین ایران و روسیه رو به رشد است. در سال 2010 در مقایسه با سال 2009، 19.5 درصد رشد داشت. اما حجم سرمایه‌گذاری روسیه در ایران در سال 2010 در قیاس با سال گذشته به نصف کاهش یافته و افت شدیدی داشته است.

" یلنا دونایوا"، همکار ارشد علمی انستیتو شرق شناسی فرهنگستان علوم روسیه با تحلیل جنبه‌های فرهنگی و ایدئولوژی سیاست ایران در منطقه" تاکید کرد : جمهوری اسلامی ایران توجه بسیاری به گسترش تاثیر فرهنگی خود در جهان دارد.  نمایندگی این سازمان در ده‌ها کشور دنیا دایر هستند مراکز فرهنگی ایران در زمینه گسترش زبان فارسی و ادبیات، ترجمه کتاب‌، نمایش فیلمهای ایرانی، برگزاری نمایشگاه‌ها و کنسرتهای ایرانی فعالیت دارند. سیاست فرهنگی و ایدئولوژیک فعال ایران از یک طرف به تقویت ارتباطات فرهنگی در منطقه کمک می‌کند و از گسترش فرهنگ غرب و یکی شدن روندهای حوزه فرهنگی و اجتماعی جلوگیری می‌کند.

پروفسور ویتالی ناومکین، رئیس انستیتو شرق شناسی در پایان سمینار ضمن نتیجه ‌گیری مباحث مطرح شده نسبت به اهمیت تبادل نظرات میان دانشمندان روسی و ایرانی با هدف تحکیم پایداری و امنیت جهان اشاره کرد و گفت : "ما شاهد این هستیم که نقش ایران در منطقه به سرعت رشد می‌کند و اگر چه کشور ما و ایران از مدل‌های تمدنی متفاوت پیروی می‌کنند، ولی ما به راحتی زبان مشترک و فرصتهایی برای همکاری سازنده را پیدا می‌کنیم. مهم این است که چیزی را به یکدیگر تحمیل نکنیم و برای همکاری آمادگی نشان دهیم".