حد و مرز روابط ایران و روسیه

به گزارش روزنامه الاتحاد، وی در کتاب خود می‌نویسد: در همکاری‌های ایران و روسیه ابعاد بسیاری دخالت دارند. علاوه بر وضعیت ژئوسیاسی عوامل دیگری نیز وجود دارد که بر روابط دو کشور تاثیر مستقیم می‌گذارند. عواملی چون ثروت‌های طبیعی عظیم موجود در دو کشور به ویژه نفت و گاز، نیروی انسانی، توانایی‌های نظامی، تاثیرات منطقه‌ای و بسیاری عوامل دیگر باعث شده تا روابط مسکو – تهران اهمیت ویژه‌ای به خود بگیرد.

شاشکوف در ادامه از نگاه روسی به روابط ایران و روسیه می‌پردازد و می‌نویسد: از نگاه روسیه ایران تاثیر به سزایی در تحولات جهان اسلام دارد و همکاری با این کشور می‌تواند موازنه لازم برای روسیه در محیط پیرامونی آن که توسط کشورهای اسلامی احاطه شده، به وجود آورد. علاوه بر آن دستاوردهای کلان مالی که روسیه از همکاری‌های اقتصادی‌اش با ایران به دست آورده چیزی نیست که مسکو بتواند به راحتی از کنار آن بگذرد یا نادیده بگیرد. مهم‌ترین این همکاری‌ها، پرونده مشترک هسته‌ای است که مهم‌ترین پروژه اقتصادی و تجاری مشترک دو کشور محسوب می‌شود.

وی سپس اهمیت پرونده هسته‌ای را از نگاه ایران این گونه تفسیر می‌کند: از نگاه ایران پرونده هسته‌ای سمبل ایستادگی ملت‌ها در برابر زیاده‌خواهی‌ها و زورگویی‌های غرب است. به ویژه در برابر فشارهای بی‌امان غرب که با اعمال تحریم می‌خواهد مقابل موفقیت‌های ایران بایستد، ایران گمان می‌کند اگر در برابر پرونده هسته‌ای‌اش کوتاه بیاید به معنای پذیرفتن شکست توسط غرب است. از این رو تلاش می‌کند روابط خود را با روسیه که یکی از اعضای دائم شورای امنیت است، دائما تقویت کند تا تلاش‌های غرب را در این زمینه ناکام کند.

شاشکوف سپس به موارد اختلافی پیش‌آمده میان ایران و روسیه اشاره می‌کند و می‌نویسد: مسئله سوخت هسته‌ای به یکی از نکات اختلافی ایران و روسیه تبدیل شده است. ایران گمان می‌کند که روسیه با کارشکنی مانع از تکمیل پروژه هسته‌ای‌اش می‌شود. بر اساس توافقات دو طرف، روسیه برای راه‌اندازی نیروگاه بوشهر باید در یک مدت معین سوخت در اختیار ایران قرار دهد و تفاله‌های آن را پس از مصرف به روسیه بازگرداند. مسکو بارها تاکید کرده است که با دادن سوخت هسته‌ای مورد نیاز ایران کاملا موافق است و قطعا انرژی مورد نیاز نیروگاه‌های هسته‌ای ایران را تامین خواهد کرد و این موضوع به هیچ وجه به معنای زیر پا گذاشتن معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای نیست.

به اعتقاد این پژوهشگر مشهور روسی، تاخیر در راه‌اندازی نیروگاه هسته‌ای بوشهر که بنا بوده در اوت 2010 پس از بارها تاخیر در راه‌اندازی‌اش، فعالیت رسمی خود را آغاز کند، حادثه بسیار مهمی در روابط دو کشور محسوب می‌شود به ویژه این که ایرانی‌ها معتقدند سوختی که برای راه‌اندازی این نیروگاه در نظر گرفته شده مکفی نیست و خیلی زود تمام می‌شود. از این رو بحث تامین سوخت هسته‌ای در مرکز اختلاف‌های دو طرف قرار گرفته است. به همین دلیل است که ایران به غنی‌سازی اورانیوم در خاک خود اصرار دارد، کاری که ایالات متحده به شدت با آن مخالفت می‌کند. از سویی روس‌ها تهدیدهای احتمالی امریکایی‌ها علیه ایران را جدی می‌گیرند و مدعی‌اند که هر آن ممکن است امریکا تهدیدهای خود را عملی کرده و برای این که ایران به بمب هسته‌ای نرسد به ایران حمله نظامی کند. کارشناسان روسی از این که امریکا در نهایت همان کاری که با افغانستان و عراق انجام داد با ایران نیز انجام دهد به شدت نگرانند و می‌گویند که عواقب آن بسیار ترسناک خواهد بود. 

شاشکوف در ادامه به همکاری‌های نظامی ایران و روسیه نیز اشاره می‌کند و می‌نویسد: ایران مهم‌ترین سلاح‌های خود را از روسیه تامین کرده است. از جمله موشک‌های اس – 300 که توانایی مهار حملات جنگنده‌ها و موشک‌های بالاستیک را دارد. اگر چه در سال 2010 دیمیتری مدودوف، رئیس جمهوری روسیه فروش این سلاح‌ها به ایران را ممنوع کرد. با این اتفاق ایران نسبت به همکاری‌های نظامی‌اش با روسیه تجدید نظر کرد و از این جا بود که روابط دو کشور رو به تیرگی گذاشت. روسیه خوب می‌داند که کوتاهی در تامین منظومه دفاعی‌اش تا چه اندازه ضربات اقتصادی به آن وارد می‌کند.

وی اختلاف بر سر تقسیم دریای خزر را از دیگر عوامل تخریب روابط میان دو کشور می‌داند و می‌نویسد: کشورهای همسایه دریای خزر که شامل روسیه، قزاقستان، آذربایجان، ترکمنستان و ایران می‌شود به رغم مذاکرات 20 ساله‌شان همچنان بر سر تقسیم بستر و آب دریای خزر با یکدیگر اختلاف دارند. مدودف در نشست کشورهای همسایه دریای خزر در باکو در نوامبر 2010 تاکید کرد، اگر کشورهای همسایه دریای خزر نتوانند اختلاف‌های موجود را حل کنند، بر تمامی آنها لازم است که به معاهده امضا شده میان مسکو و تهران در سال 1921 پایبند باشند.

شاشکوف کاهش مبادلات اقتصادی ایران و روسیه در سال‌های اخیر که به زیر یک میلیارد دلار رسیده است را ناشی از همین اختلاف‌ها می‌داند و می‌نویسد: این در حالی است که پروژه‌های موجود برای همکاری میان دو طرف در حدود 200 میلیارد دلار است که به دلیل اختلاف‌های موجود میان تهران – مسکو و تاثیرات سلبی که این پروژه‌ها می‌تواند بر شرکت‌های نفت و گاز روسیه بگذارد، روسیه مشارکتی در آنها ندارد.

این پژوهشگر روسی، وجود اختلافات عمیق ایدئولوژیک میان دو کشور را از دیگر عوامل ایجاد محدودیت در روابط ایران و روسیه می‌داند و می‌نویسد، مهم‌ترین آن مواضع ایران در برابر اسرائیل است که بر محاسبات روسیه تاثیر مستقیم گذاشته است. اگر چه دو طرف روابط خود را بسیار خوب توصیف می‌کنند و می‌گویند در تمامی زمینه‌ها مشارکت استراتژیک دارند.