لزوم چرخش در سیاست‌های هسته‌ای

بر اساس آخرین گزارش آژانس بین المللی انرژی اتمی، ایران تولید اورانیم غنی شده با غلظت پایین را ادامه اما حجم این تولید را کاهش داده است. در این گزارش مشخصا سوالاتی در زمینه سفر یک تبعه خارجی که دارای دانش تسلیحات اتمی بوده به ایران مطرح شده است.

گفتاری از دکتر حسین سلیمی، استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسائل سیاسی:

در شرایط فعلی مانند همه دوره‌های گذشته گزارش‌های آژانس یا اظهارنظرهای حقوقی در این زمینه دارای اهمیت ثانوی است، آن‌چه مهم است جو عمومی سیاسی بین المللی است. به نظر می‌رسد که گزارش اخیر آژانس نیز در راستای جو سیاسی عمومی است که چندان شرایط مطلوبی را در مورد وضعیت هسته‌ای ایران به تصویر نمی‌کشد.

باید یادمان باشد که حدو یک ماه پیش محمد البرادعی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در مصاحبه ای گفت که احساس شخصی وی این است که ایران به نوعی به دنبال تولید سلاح اتمی است، اگر این اظهارنظرها را به گفته‌های رهبران کشورهای بزرگ اضافه کنیم که اعلام می‌کنند در صورت عدم جدیت ایران برای بازگشت به مذاکرات هسته‌ای، تشدید تحریم‌ها در دستور کار خواهد بود، به نظر می‌رسد که این گزارش بهانه لازم را برای تشدید تحریم‌ها و فشارهای بین المللی علیه ایران قرار خواهد داد به ویژه که در شرایط فعلی به طور عمومی جو ذهنی و برداشت کلی که در مورد مسائل داخلی ایران وجود دارد کاملا مثبت نیست.

با توجه به این نکته احتملا تشدید فشارها علیه ایران در سطح بین المللی وجود دارد اما ایران در برابر این فضای عمومی چه باید بکند؟

ایران به طور رسمی بارها برای ادامه مذاکرات هسته‌ای ابراز تمایل کرده است اما شرایطی که احتمال می‌رود ایران در اعلام مواضع خود طرح کند شرایطی است که بسیاری از آنها به وضعیت عمومی روابط بین الملل باز می‌گردد به عنوان مثال تعدیل سیاست‌های قدرت‌های بزرگ یا کاسته شدن از فعالیت‌های هسته‌ای این قدرت‌ها.

پیشنهاداتی از این قبیل پیشنهاداتی نیست که بتواند یخ‌های موجود در روابط ایران و قدرت‌های بزرگ را پیرامون مسئله هسته‌ای آب کند. تنها شرایطی که ممکن است چرخشی در این رابطه بوجود آورد یک تغییر جدی است که در سیاست‌های ایران می‌تواند ایجاد شود، البته نشانه‌هایی برای این تغییر جدی وجود داشته است به عنوان مثال در برخی از گزارش‌های غیر رسمی گفته شده که تهران مدتی است به تولید UF6 دست نزده یا مدتی است اورانیوم غنی شده روی هم انباشته نمی‌کند.

گزارش‌های غیر رسمی که در این رابطه وجود دارد ممکن است زمینه‌های برخی از تفاهم‌ها را به وجود آورد با این حال نمی‌توان بطور قطع پیش بینی کرد و باید منتظر نتیجه مذاکرات یا اعلام مواضع تهران نشست. ما در شرایطی قرار داریم که مواضع، اظهارات یا رفتارهای سیاست خارجی ما چندان پیش بینی شده نیست و به ناگاه ممکن است مواضع، پیشنهادات یا رفتارهای تازه‌ای دیده یا اتخاذ شود به این ترتیب پیش بینی چندان آسان نیست.

ما می‌توانیم به صورت گزاره‌های شفاهی بیان کنیم که اگر وضعیت به همین شکل پیش رود و هیچ تغییری رخ ندهد احتمال تشدید فشارها و تحریم‌ها علیه ایران در مورد مسائل هسته‌ای بسیار زیاد خواهد بود اما اگر در قالب سخنان تند یا انتقادها کلان چرخش‌هایی نیز در سیاست‌های ایران دیده شود، ممکن است که رفتارهای قدرت‌های بزرگ و نظام بین المللی نیز در مورد ایران تعدیل شود.

ما این سابقه را داریم که گاهی در پوشش انتقادهای تند یا سخنان شدیدالحن چرخش‌هایی در مواضع خود ایجاد کرده‌ایم، در این شرایط ممکن است تعدیل‌هایی در مواضع بین‌المللی پیرامون سیاست‌های هسته‌ای ایران ایجاد شود.