نخستين پس‌لرزه‌هاى جنگ غزه
شکاف ميان اعراب گسترش پيدا مى‌کند
يادداشتى از کريم جعفرى
تجربه جنگ 33 روزه نشان داد که امروز هر اتفاقى در خاورميانه رخ دهد، بدون پيامد نخواهد بود و بايد پس از هر حادثه‌اى منتظر حادثه‌اى بزرگ‌تر از آن در منطقه باشيم، به خصوص که مساله يک جنگ و آن هم جنگ خونينى مانند غزه باشد که تا اين ساعت 1000 شهيد و پنج‌هزار زخمى داشته است.
شايد آن روزى که اين جنگ شروع مى‌شد، همه - منظور محور موسوم به اعتدال عربى، اسرائيل و آمريکا است – انتظار داشتند که ارتش رژيم اسرائيل بتواند در کمتر از 72 ساعت طومار حماس را هم پيچيده و آن را به اشغال خود درآورده، رهبران آن را کشته، صف طويلى از اسرا هم در برابر دوربين‌هاى تلويزيونى به راه انداخته و مهمتر از همه محمود عباس را بر پشت تانک‌هاى ميرکاوا و دست‌هاى زدن‌هاى مرتب مبارک و عبدالله سعودى به غزه وارد کنند؛ اما همانگونه که انتظار مى‌رفت نه تنها اين اتفاق رخ نداد، بلکه با مقاومت شگفت‌انگيز و به دور از انتظار مقامات کشورهاى ياد شده، هنوز جنگ پايان نيافته و رژيم اسرائيل هم به اهداف خود نرسيده، به جان هم افتاده‌اند و جنگ نخستين نشانه‌هاى خود را نشان داده است.
مصر و عربستان که از سال 2005 و بر اساس طرح رايس وزير امورخارجه آمريکا رهبرى محورى بنام اعتدال را براى نزديک شدن به رژيم صهيونيستى بر عهده گرفته بودند، در جنگ 33 روزه اسرائيل عليه لبنان نشانه‌هاى نخست اين پيمان را نشان دادند تا اينکه در حمله اخير رژيم صهيونيستى به غزه اين پيمان وارد مرحله تازه‌اى شد تا جايى که با به بن‌بست خوردن راهبردهاى اتخاذ شده در غزه، مبارک سفرى غيرمترقبه به رياض داشت تا بار ديگر سياست‌هاى مصر عربستان هماهنگ شود.
در اين ميان همراهى و هماهنگى صورت گرفته اين دو کشور با اسرائيل در حمله به غزه که خود را در بستن گذرگاه رفح و عدم محکوميت اين تجاوز توسط مقامات سعودى نشان داد، اين بار وارد مرحله تازه‌اى شده است و آن نيز ايجاد شکاف عميق ميان کشورهاى عربى و احتمال از بين رفتن محور موسوم به اعتدال عربى است.
*****
قطر به عنوان محور ديپلماسى منطقه‌اى و عربى که موفق شده است در لبنانى را به هم نزديک کند، چند روز پس از حمله رژيم اسرائيل به غزه خواستار برگزارى نشست سران عرب براى بررسى اين موضوع شده بود که اين امر با مخالفت مصر و عربستان به نشست وزراى خارجه تقليل پيدا کرد و اين نشست در قاهره بدون دست يافتن به هيچ نتيجه خاصى پايان يافت. روند جنگ و تلفاتى که بر اثر حملات غير انسانى ارتش اسرائيل به غير نظاميان و زيرساخت‌هاى غزه وارد آمد، اينبار برخى از سران غير عرب منطقه را واداشت تا به دوحه جهت برگزارى نشست سران عرب براى پايان دادن به درگير‌ى‌ها فشار وارد کنند. نخست‌وزير قطر نيز با مساعد ديدن شرايط ميدانى به نفع مقاومت در مصاحبه‌اى با شبکه خبرى الجزيره اين مساله را مطرح کرد و از سران عرب خواست تا روز جمعه در نشست سران عرب در دوحه شرکت کنند.
روز گذشته على‌رغم مخالفت مصر، عربستان و تونس، رهبران 16 کشور عربى آمادگى خود را براى مشارکت در نشست سران اعلام کردند تا به اين ترتيب نخستين ضربات جنگ بر پيکر مصر و عربستان وارد شود، مقامات اين دو کشور بر اين باور بودند که اگر آنها با حضور در دوحه مخالفت کنند، ديگر کشورهاى عربى نيز آنها را همراهى خواهند کرد. اما واقعيت آن بود که فشار به گونه‌اى بر سران کشورهاى عربى از طرف افکار عمومى آنها زياد است که آنها چاره‌اى جز شرکت در اين نشست نداشته‌اند.
برگزارى نشست دوحه را مى‌توان عمق اختلاف ميان کشورهاى عربى و وارد شدن منطقه به دور تازه رقابت‌ها اعلام کرد. کشورهايى که قطر را به کشاندن رهبران لبنانى به هتل شرايتون دوحه وادار کردند و پس از آن لبخند پيروزى را لبان رهبران آن مى‌شد مشاهده کرد، با برگزارى اين نشست نيز بايد پرچم پيروزى را بالا ببرند.
نشست فردا در دوحه در حالى برگزار مى‌شود که احمد ابوالغيط وزير خارجه مصر گفته بود نشست اقتصادى کويت که قرار است در نوزدهم ماه جارى ميلادى برگزار شود، موقعيت مناسبى براى بررسى تحولات غزه است و گردهمايى وزراى خارجه عرب در روز جمعه در شهر کويت هم مى‌تواند براى غزه تصميم گيرى کند. روسياهى براى مبارک و عبدالله سعودى تا آنجا بود که محمود عباس که دوران رياستش چند روزى است بر تشکيلات خودگردان پايان يافته اعلام کرد در نشست دوحه مشارکت خواهد کرد.
******
جنگ اسرائيل در غزه و به خاک و خون کشيدن مردم اين باريکه باعث شد تا در محور موسوم به اعتدال عربى هم اختلافات شديدى بروز کند. در حالى که قاهره و رياض در دست هم به همراه تل‌آويو طرح‌هايى را براى غزه و فلسطين و آينده اين سرزمين تدارک ديده‌اند، اردن که يکى از کشورهاى موسوم به اعتدال عربى بود، بر سر دو راهى عجيبى گير کرده است.
از يک طرف مقامات اين کشور نمى‌دانند که پشت پرده حمله به غزه و ويران کردن اين منطقه چيست و از سوى ديگر نيز نمى‌توانند در برابر اين تجاوز ساکت بنشينند. چندى پيش يکى از مقامات اطلاعاتى اردنى در ديدار با هياتى از حزب‌الله لبنان اعلام کرده بود که اين کشور در مرز نوعى ورشکستگى سياسى قرار گرفته است.
در حالى که مصر و عربستان طرح‌هايى را در دست اجرا دارند، ما از طرف افکار عمومى خود که نيمى از آنها فلسطينى هستند در فشار هستيم تا به روابط ديپلماتيک خود با اسرائيل پايان دهيم و اين مساله باعث شده تا ما به رفتار سياسى قاهره و رياض بدبين شده و از ادامه رابطه با اسرائيل نيز به خاطر رفتارش در غزه نتوانيم دفاع کنيم.
اردن که در حال حاضر به شدت گرفتار مشکلات اقتصادى است به فروش برخى از اماکن دولتى خود به ثروتمندان سعودى روى آورده که از آن ميان مى‌توان به فروش مجتمع بيمارستانى ملک‌حسين اشاره کرد، اين کشور همچنين برخى از ديگر اماکن خود را هم در معرض فروش گذاشته که باز هم سعودى‌ها براى آْن دندان تيز کرده‌اند و ترس مقامات اردنى اين است که در آينده سرنوشت اقتصادى اين کشور در رياض رقم بخورد و عملا خاندان هاشمى بهاى سياست‌هاى غلط خود را پرداخت کنند، از اين رو است که انتظار مى‌رود به زودى اردن از محور اعتدال خارج شده و اين محور تنها شامل مصر و عربستان باشد. روز گذشته تظاهر کنندگان اردنى تصاوير مبارک را در برابر سفارت اين کشور در امان به آتش کشيدند.
******
جنگ غزه هر چند شايد در درون ساختار سياسى رژيم اسرائيل مانند جنگ 33 روزه باعث تغيير و تحول نشود، اما اين جنگ مى‌تواند بسيارى از معادلات منطقه‌اى را تغيير دهد. از يک طرف در کمتر از سه سال دومين شکست به ماشين جنگى صهيونيست‌ها وارد شد و آنها دريافتند که توان بازدارندگى آنها از بين رفته است و آنها بايد واقعيت‌هاى موجود در منطقه را درک کنند. نکته ديگر به موقعيت سران برخى از کشورهاى عربى باز مى‌گردد.
در حالى که قاهره و رياض تلاش داشتند با همکارى اسرائيل و آمريکايى و سرمايه‌گذارى امارتى‌ها محورى ضد ايرانى را در منطقه ايجاد کنند، مقاومت در لبنان و غزه نشان داد که محور مقاومت تواناتر از آن است که بتوان آن را با اينگونه حملات و خرج دلارهاى باد آورده از بين برد. امروز بسيارى به اين باور رسيدهاند که ايران به عنوان کشور قدرتمند منطقه بزرگ‌ترين پيروز تحولات اخير است و نشست دوحه نيز نشان داد که برخى از رهبران عرب هم به اين نتيجه رسيدهاند و کسانى هم که نمى‌خواهند واقعيت را باور کنند به زودى باور خواهند کرد.
شايد آن روزى که اين جنگ شروع مى‌شد، همه - منظور محور موسوم به اعتدال عربى، اسرائيل و آمريکا است – انتظار داشتند که ارتش رژيم اسرائيل بتواند در کمتر از 72 ساعت طومار حماس را هم پيچيده و آن را به اشغال خود درآورده، رهبران آن را کشته، صف طويلى از اسرا هم در برابر دوربين‌هاى تلويزيونى به راه انداخته و مهمتر از همه محمود عباس را بر پشت تانک‌هاى ميرکاوا و دست‌هاى زدن‌هاى مرتب مبارک و عبدالله سعودى به غزه وارد کنند؛ اما همانگونه که انتظار مى‌رفت نه تنها اين اتفاق رخ نداد، بلکه با مقاومت شگفت‌انگيز و به دور از انتظار مقامات کشورهاى ياد شده، هنوز جنگ پايان نيافته و رژيم اسرائيل هم به اهداف خود نرسيده، به جان هم افتاده‌اند و جنگ نخستين نشانه‌هاى خود را نشان داده است.
مصر و عربستان که از سال 2005 و بر اساس طرح رايس وزير امورخارجه آمريکا رهبرى محورى بنام اعتدال را براى نزديک شدن به رژيم صهيونيستى بر عهده گرفته بودند، در جنگ 33 روزه اسرائيل عليه لبنان نشانه‌هاى نخست اين پيمان را نشان دادند تا اينکه در حمله اخير رژيم صهيونيستى به غزه اين پيمان وارد مرحله تازه‌اى شد تا جايى که با به بن‌بست خوردن راهبردهاى اتخاذ شده در غزه، مبارک سفرى غيرمترقبه به رياض داشت تا بار ديگر سياست‌هاى مصر عربستان هماهنگ شود.
در اين ميان همراهى و هماهنگى صورت گرفته اين دو کشور با اسرائيل در حمله به غزه که خود را در بستن گذرگاه رفح و عدم محکوميت اين تجاوز توسط مقامات سعودى نشان داد، اين بار وارد مرحله تازه‌اى شده است و آن نيز ايجاد شکاف عميق ميان کشورهاى عربى و احتمال از بين رفتن محور موسوم به اعتدال عربى است.
*****
قطر به عنوان محور ديپلماسى منطقه‌اى و عربى که موفق شده است در لبنانى را به هم نزديک کند، چند روز پس از حمله رژيم اسرائيل به غزه خواستار برگزارى نشست سران عرب براى بررسى اين موضوع شده بود که اين امر با مخالفت مصر و عربستان به نشست وزراى خارجه تقليل پيدا کرد و اين نشست در قاهره بدون دست يافتن به هيچ نتيجه خاصى پايان يافت. روند جنگ و تلفاتى که بر اثر حملات غير انسانى ارتش اسرائيل به غير نظاميان و زيرساخت‌هاى غزه وارد آمد، اينبار برخى از سران غير عرب منطقه را واداشت تا به دوحه جهت برگزارى نشست سران عرب براى پايان دادن به درگير‌ى‌ها فشار وارد کنند. نخست‌وزير قطر نيز با مساعد ديدن شرايط ميدانى به نفع مقاومت در مصاحبه‌اى با شبکه خبرى الجزيره اين مساله را مطرح کرد و از سران عرب خواست تا روز جمعه در نشست سران عرب در دوحه شرکت کنند.
روز گذشته على‌رغم مخالفت مصر، عربستان و تونس، رهبران 16 کشور عربى آمادگى خود را براى مشارکت در نشست سران اعلام کردند تا به اين ترتيب نخستين ضربات جنگ بر پيکر مصر و عربستان وارد شود، مقامات اين دو کشور بر اين باور بودند که اگر آنها با حضور در دوحه مخالفت کنند، ديگر کشورهاى عربى نيز آنها را همراهى خواهند کرد. اما واقعيت آن بود که فشار به گونه‌اى بر سران کشورهاى عربى از طرف افکار عمومى آنها زياد است که آنها چاره‌اى جز شرکت در اين نشست نداشته‌اند.
برگزارى نشست دوحه را مى‌توان عمق اختلاف ميان کشورهاى عربى و وارد شدن منطقه به دور تازه رقابت‌ها اعلام کرد. کشورهايى که قطر را به کشاندن رهبران لبنانى به هتل شرايتون دوحه وادار کردند و پس از آن لبخند پيروزى را لبان رهبران آن مى‌شد مشاهده کرد، با برگزارى اين نشست نيز بايد پرچم پيروزى را بالا ببرند.
نشست فردا در دوحه در حالى برگزار مى‌شود که احمد ابوالغيط وزير خارجه مصر گفته بود نشست اقتصادى کويت که قرار است در نوزدهم ماه جارى ميلادى برگزار شود، موقعيت مناسبى براى بررسى تحولات غزه است و گردهمايى وزراى خارجه عرب در روز جمعه در شهر کويت هم مى‌تواند براى غزه تصميم گيرى کند. روسياهى براى مبارک و عبدالله سعودى تا آنجا بود که محمود عباس که دوران رياستش چند روزى است بر تشکيلات خودگردان پايان يافته اعلام کرد در نشست دوحه مشارکت خواهد کرد.
******
جنگ اسرائيل در غزه و به خاک و خون کشيدن مردم اين باريکه باعث شد تا در محور موسوم به اعتدال عربى هم اختلافات شديدى بروز کند. در حالى که قاهره و رياض در دست هم به همراه تل‌آويو طرح‌هايى را براى غزه و فلسطين و آينده اين سرزمين تدارک ديده‌اند، اردن که يکى از کشورهاى موسوم به اعتدال عربى بود، بر سر دو راهى عجيبى گير کرده است.
از يک طرف مقامات اين کشور نمى‌دانند که پشت پرده حمله به غزه و ويران کردن اين منطقه چيست و از سوى ديگر نيز نمى‌توانند در برابر اين تجاوز ساکت بنشينند. چندى پيش يکى از مقامات اطلاعاتى اردنى در ديدار با هياتى از حزب‌الله لبنان اعلام کرده بود که اين کشور در مرز نوعى ورشکستگى سياسى قرار گرفته است.
در حالى که مصر و عربستان طرح‌هايى را در دست اجرا دارند، ما از طرف افکار عمومى خود که نيمى از آنها فلسطينى هستند در فشار هستيم تا به روابط ديپلماتيک خود با اسرائيل پايان دهيم و اين مساله باعث شده تا ما به رفتار سياسى قاهره و رياض بدبين شده و از ادامه رابطه با اسرائيل نيز به خاطر رفتارش در غزه نتوانيم دفاع کنيم.
اردن که در حال حاضر به شدت گرفتار مشکلات اقتصادى است به فروش برخى از اماکن دولتى خود به ثروتمندان سعودى روى آورده که از آن ميان مى‌توان به فروش مجتمع بيمارستانى ملک‌حسين اشاره کرد، اين کشور همچنين برخى از ديگر اماکن خود را هم در معرض فروش گذاشته که باز هم سعودى‌ها براى آْن دندان تيز کرده‌اند و ترس مقامات اردنى اين است که در آينده سرنوشت اقتصادى اين کشور در رياض رقم بخورد و عملا خاندان هاشمى بهاى سياست‌هاى غلط خود را پرداخت کنند، از اين رو است که انتظار مى‌رود به زودى اردن از محور اعتدال خارج شده و اين محور تنها شامل مصر و عربستان باشد. روز گذشته تظاهر کنندگان اردنى تصاوير مبارک را در برابر سفارت اين کشور در امان به آتش کشيدند.
******
جنگ غزه هر چند شايد در درون ساختار سياسى رژيم اسرائيل مانند جنگ 33 روزه باعث تغيير و تحول نشود، اما اين جنگ مى‌تواند بسيارى از معادلات منطقه‌اى را تغيير دهد. از يک طرف در کمتر از سه سال دومين شکست به ماشين جنگى صهيونيست‌ها وارد شد و آنها دريافتند که توان بازدارندگى آنها از بين رفته است و آنها بايد واقعيت‌هاى موجود در منطقه را درک کنند. نکته ديگر به موقعيت سران برخى از کشورهاى عربى باز مى‌گردد.
در حالى که قاهره و رياض تلاش داشتند با همکارى اسرائيل و آمريکايى و سرمايه‌گذارى امارتى‌ها محورى ضد ايرانى را در منطقه ايجاد کنند، مقاومت در لبنان و غزه نشان داد که محور مقاومت تواناتر از آن است که بتوان آن را با اينگونه حملات و خرج دلارهاى باد آورده از بين برد. امروز بسيارى به اين باور رسيدهاند که ايران به عنوان کشور قدرتمند منطقه بزرگ‌ترين پيروز تحولات اخير است و نشست دوحه نيز نشان داد که برخى از رهبران عرب هم به اين نتيجه رسيدهاند و کسانى هم که نمى‌خواهند واقعيت را باور کنند به زودى باور خواهند کرد.
نظر شما :