۱۴۰۱ ؛ سال سخت و پرچالش سیاست خارجی ایران

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۴۰۱ با چالش های متعددی روبرو شد و در کنار از دست رفتن برخی از فرصت‌ها برای احیای برجام ، شاهد گسترش فعالیت و تلاش‌های لابی‌ها ی ضد ایرانی در عرصه بین‌الملی و فضای دیپلماسی عمومی جهت تاثیرگذاری بر افکار عمومی جهان بود.

معرفی کردن ایران به عنوان یک طرف جنگ در بحران اوکراین و ترغیب برخی از قدرت ها برای انزوای هرچه بیشتر جمهوری اسلامی ایران و حتی ترغیب مستقیم و غیر مستقیم آنها برای حمله نظامی به ایران از جمله این تلاش‌ها بود.

 به گزارش ایسنا، در سال گذشته هجری شمسی ، تحولات داخلی ایران بر عرصه سیاست خارجی کشور سایه‌ای گسترده ای افکند؛ چنان که بسیاری کنش‌های بین الملی در ارتباط با تهران تحت تاثیر این تحولات قرار گرفت و در همین چارچوب شاهد برگزاری نشست وپژه شورای حقوق بشر  سازمان ملل متحد در  مورد  اعتراضات در داخل ایران و تشکیل کمیته حقیقت یاب ، تعلیق عضویت ایران در کمیسیون مقام زن سازمان ملل متحد  ، اعمال تحریم های گسترده حقوق بشری از سوی اتحادیه اروپا علیه ایران همزمان با تحریم های واشنگتن علیه تهران ، قرار دادن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لیست گروه های تروریستی از سوی پارلمان  اروپا و فشار به اتحادیه اروپا برای تایید این تصمیم ، احضار چند باره سفرای ایران در برخی از کشورهای اروپایی به وزارت خارجه‌های این کشورها ، دیدار برخی از چهره های اپوزیسیون جمهوری اسلامی ایران با تعدادی از مقامات اروپایی ... بودیم.

همچنین در سال ۱۴۰۱ بحران اوکراین به نوعی دامن گیر ایران شد و برخی از رسانه ها و کشورهای غربی تلاش کردند که به بهانه همکاریهای نظامی ایران و روسیه ، تهران  را به عنوان یک طرف جنگ اوکراین  و همراه با مسکو معرفی کنند و ادعای استفاده از پهپادهای ایرانی توسط روسیه در بحران اوکراین را مطرح کردند در حالی که ایران بارها اعلام کرده بود که یک طرف این جنگ نیست و ارسال پهپاد از سوی تهران به مسکو مربوط به قبل از آغاز بحران اوکراین است. در همین چارچوب ایران برای بررسی ادعاهای صورت گرفته در مورد کمک نظامی تهران به مسکو اقدام به برگزاری نشست مشترکی با هیات نظامی و فنی کی‌یف  در مسقط کرد نشستی که  در آن بنا بر اعلام مقامات ایران ، اوکراینی ها سندی برای حمایت نظامی ایران از روسیه در جنگ اوکراین ارائه نکردند.

برخی از تحلیلگران معتقدند که احتمالا در سال ۱۴۰۲ نیز همچنان سیاست خارجی متاثر از بحران اوکراین خواهد بود و تهران می‌بایست با دیپلماسی فعال تلاش کند که کم ترین آسیب را از تشدید بحران بین غرب و روسیه متحمل شود و به نوعی قربانی این منازعات نشود ، از دیگر سو با توجه به حضور یک دولت راست افراطی در اراضی اشغالی به ریاست نتانیاهو ، اسراییل تلاش خواهد کرد که سیاست ایران هراسی را با جدیت بیشتری به پیش ببرد و با توجه به برخی از تحولات در روابط ایران با کشورهای عربی ،سعی خواهد کرد که با سنگ اندازی و ایجاد بحران اجازه ندهد که روابط ایران با برخی از کشورهای عربی خلیج فارس از جمله عربستان در ریل طبیعی خود قرار بگیرد  و در این ارتباط بعید نیست که به ابزارهای مختلفی از جمله برخی اقدامات خرابکارانه و تروریستی علیه ایران متوسل شود.

از دیگر سو این پیش‌بینی نیز وجود دارد که احتمالا با تلاش‌های ایران و وساطت برخی از کشورها که روابط نزدیکی با تهران و واشنگتن دارند از جمله قطر و عمان و همچنین اتحادیه اروپا، مذاکرات رفع تحریم بار دیگر از سرگرفته شود، البته همه این ها در شرایطی امکان تحقق دارد که همچون سال گذشته تحولات داخلی در ایران بر این امور سایه نیفکند و آنها را در حاشیه قرار ندهد.

برای بررسی عملکرد سیاست خارجی ایران در سال ۱۴۰۱ و چالش‌های پیش رو در سال جاری با "رضا نصری" کارشناس ارشد روابط بین الملل گفت وگو کرده ایم.

رضا نصری در پاسخ به این سوال که عملکرد سیاست خارجی ایران در سال ۱۴۰۱ را چه طور ارزیابی می کنید؟ گفت: در مجموع سال ۱۴۰۱ سال خوبی برای سیاست خارجی کشور نبود. ایران متهم به مشارکت در جنگ اوکراین شد، مذاکرات هسته‌ای به تعویق افتاد، روابط ایران و اروپا به پایین‌ترین سطح خود در سه دهه اخیر سقوط کرد، تحریم‌ها تشدید شد، پای اسرائیل در منطقه محکم‌تر شد و بحران داخلی موجب شد لابی‌ها و جریان‌های ایران‌ستیز در خارج از کشور بتوانند بسیاری از اهداف دیرینه و معطل‌مانده خود را محقق کنند.

وی ادامه داد : اما در کنار این اتفاقات منفی، دو اتفاق مثبت هم در آخر سال رخ داد که می‌تواند فضا و فرصت‌های جدیدی برای کشور ایجاد کند. یکی توافق با آژانس که راه را برای احیای مذاکرات برای رفع تحریم‌ها باز کرد و یکی توافق عادی‌سازی روابط میان ایران و عربستان که می‌تواند تاثیرات ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی قابل ملاحظه داشته باشد.

این کارشناس ارشد مسائل بین‌الملل در پاسخ به این سوال که عده ای معتقدند ایران در سال ۱۴۰۱ فرصت حصول توافق با غرب و آمریکا در مورد احیای برجام را از دست داد و عده ای از آن به عنوان سال از دست دادن فرصت ها یاد می کنند ، ارزیایی شما از این موضوع چیست؟ گفت: در اینکه روابط ایران و غرب در سال اخیر به شدت تیره شد جای تردیدی نیست. بخشی از این اتفاق مربوط به تعلل‌های طرفین در حل بحران هسته‌ای است؛ بخشی مربوط به اتهامات واهی و برساخته‌ای است که در مورد مشارکت نظامی ایران در جنگ اوکراین متوجه کشور شد و بخشی هم مربوط به فضایی است که پیرامون بحران داخلی در عرصه بین‌المللی برای کشور ایجاد شد و دست لابی‌های ضد ایرانی را برای پیش‌برد مقاصد خود به شدت باز کرد. طبیعتاً، مجموع این عوامل موجب شد فرصت‌ها و زمان بسیاری از دست برود و مردم در تنگنای بیش‌تری قرار بگیرند.

وی در پاسخ به این پرسش که به نظر وی تحولات داخلی کشور در سال ۱۴۰۱چه تاثیری بر سیاست خارجی ایران داشت؟ تصریح کرد : مهم‌ترین تاثیر بحران داخلی این بود که فضای به شدت سنگینی در خارج از کشور علیه ایران شکل داد و افکار عمومی را نیز در مورد تعامل با ایران حساس کرد. این فضا نیز از یک سو دست لابی‌های ضد ایرانی را برای پیش‌برد مقاصد خود باز کرد و از سوی دیگر، با ایجاد یک «هزینه حیثیتی»، دست سیاستمداران غربی را برای تعامل با ایران بست. یعنی، فضایی ایجاد شد که در آن حتی کسانی که مایل به تنش‌زدایی با ایران بودند ، مجبور شدند به افکار عمومی خود نشان دهند با ایران در حوزه «حقوق بشر» و همچنین «اوکراین» برخورد کرده‌اند تا بلکه بتوانند بحث مذاکره و دیپلماسی را مجدداً پیش بکشند.

نصری افزود : معتقدم لازم است مسئولان کشور از این تجربه نتیجه بگیرند که رضایت عمومی و ثبات سیاسی در داخل کشور ارتباط مستقیمی با سیاست خارجی و منافع کلان ملی دارد و متناسب با آن نسبت به تأمین مطالبات اجتماعی گام بردارند.

 این کارشناس ارشد روابط بین الملل در پاسخ به این سوال که از دیدگاه وی مهم‌ترین چالش‌های پیش روی کشور در سال ۱۴۰۲ در حوزه سیاست خارجی چه مسائلی خواهد بود؟ اظهار کر: به نظرم ایران دست‌کم دو چالش پیش رو خواهد داشت: اول خطر تعمیم و تسری عواقب جنگ اوکراین به ایران که با تشدید منازعات میان روسیه و غرب برجسته خواهد شد و دوم تحرکات و اقداماتی که اسرائیل برای شکست دادن دیپلماسی و حفظ فضای امنیتی علیه ایران اتخاذ خواهد کرد.

وی  در واکنش به این موضوع که به نظر برخی از تحلیلگران سال ۱۴۰۱ یکی از سخت ترین سال ها برای سیاست خارجی ایران در طول سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بوده ، نظر شما در این ارتباط چیست و آیا ممکن است در سال ۱۴۰۲ همین مشکلات و بحران ها در عرصه سیاست خارجی کشور ادامه داشته باشد؟ خاطرنشان کرد: با این گزاره موافقم. حتی در زمانی که رئیس‌جمهور آمریکا راسأ علیه ایران روزانه موضع می‌گرفت، نتانیاهو از نفوذ و اعتبار بالاتری برخوردار بود و افرادی مانند مایک پومپئو، بولتون و عادل‌الجبیر در رسانه‌های بین‌المللی جولان می‌دانند و شخصی مانند نیکی هیلی فعالانه در سازمان ملل علیه ایران توطئه می‌چید، اجماع و فضای بین‌المللی به این نحو علیه ایران شکل نگرفته بود.

وی تصریح کرد : امید است با انعقاد توافق با آژانس و باز شدن راه مذاکرات برای رفع تحریم‌ها و همچنین آغاز راه آشتی با عربستان سعودی که می‌تواند تحولات مهمی در سطوح مختلف ایجاد کند، در سال ۱۴۰۲شاهد رفع و برطرف شدن بسیاری از چالش‌ها و مسائل کشور باشیم.

انتهای پیام