اهمیت راهبردی قفقاز جنوبی برای ایران

باید در نظر داشت علاوه بر تغییرات مرزی که پس از جنگ آذربایجان و ارمنستان در منطقه قره باغ اتفاق افتاد ، موقعیت ارمنستان و ارتباط زمینی ایران تا حدودی در وضعیت نامعلوم قرار گرفت و بخشی از این خاک جزئی از خاک آذربایجان شد.  از طرف دیگر بنا به شنیده‌ها در همسایگی ایران رژیم صهیونیستی توانسته در آذربایجان دارای جایگاهی باشد که همین مساله نیز می‌تواند تهدیدی برای امنیت ایران باشد.

به گزارش ایسنا، مسیر استراتژیک کالا، ورود به منطقه اقتصادی اوراسیا و اتصال به اروپا  اهمیت راهبردی این منطقه را دو چندان کرده است،  اما پس از جنگ و درگیری‌هایی که در قره‌باغ میان آذربایجان و ارمنستان صورت گرفت و منجر به تفاهم و آتش بس با وساطت روسیه شد، شاهد تنش ها و درگیری‌های گاه و بیگاه در این منطقه بودیم تا این که چند ماه گذشته مساله مرزی میان دو کشور بار دیگر آتش تنش را شعله‌ور کرد، به گونه‌ای که از ورود کامیون‌های ایرانی از مسیر همیشگی ممانعت به عمل آمد و مدتی دچار مشکل شدند.

در واقع آذربایجان با مسدود کردن بخشی از راه ارتباطی گوریس-قاپان مشکلاتی را برای کامیون‌های ایرانی که در مسیر ترانزیتی بود ایجاد کرد در این زمینه مقامات کشورمان نیز اعتراضات خود را اعلام کردند.

حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان با تاکید بر سیاست جمهوری اسلامی ایران مبنی بر عدم پذیرش تغییر در مرزهای کشورهای منطقه، از درگیری‌های نظامی اخیر در منطقه قفقاز ابراز نگرانی کرد و خواستار خویشتنداری و احترام به تمامیت ارضی شد.

همچنین وزیر خارجه آذربایجان در رابطه با مشکلات اخیر پیش آمده میان ایران و آذربایجان گفت: طرف ایرانی مطلع شد که آذربایجان نگران ورود غیرقانونی کامیون‌های ایرانی به منطقه قره‌باغ است. با این وجود مسئله ورودهای غیرقانونی ادامه پیدا کرد؛ سپس هنگام بازرسی در خاک آذربایجان مشخص شد که دو وسیله نقلیه متعلق به شرکت‌های ایرانی به طور غیرقانونی وارد حریم آذربایجان شده‌اند، در نتیجه مذاکرات نیز از طریق کانال‌های دیپلماتیک ادامه پیدا کرد.

به گفته وی آذربایجان همیشه آماده حل و فصل مشکلات از طریق گفت‌وگو بر پایه اصل رابطه و احترام متقابل و عدم دخالت در امور یکدیگر است.

نباید در تحولات مربوط به منطقه قفقاز نقش پر رنگ روسیه را در میانجیگری و حل و فصل مسائل نادیده گرفت

در جریان تحولاتی که در این منطقه رخ داد نباید نقش پر رنگ روس ها در میانجیگیری و وساطت در حل و فصل مسائل مربوط به آذربایجان و ارمنستان و همچنین دخالت‌های ترکیه به ویژه حمایت از آذربایجان را نادیده گرفت.

غیر از توافق آتش بس که در جریان جنگ آذربایجان و ارمنستان بر سر مساله قره‌ باغ با وساطت روسیه انجام شد، در درگیری های مربوط به امور مرزی نیز روسیه نقش پر رنگی داشت که پس از چند روز تنش میان آذربایجان و ارمنستان بر سر مناطق مرزی، طرفین با برقراری آتش‌بس در مرز مشترک‌شان موافقت کردند. کرملین  هم در بیانیه‌ای بدون جزئیات چندان اعلام کرد، رئیس جمهوری روسیه و نخست‌وزیر ارمنستان در تماسی تلفنی درباره ناگورنو-قره‌باغ و تدابیری برقراری ثبات در آنجا رایزنی کردند.

از سوی دیگر باید به نکته مهم‌تری نیز پرداخت و آن اخبار مبنی بر حضور رژیم صهیونیستی در نزدیکی مرزهای ایران به ویژه در خاک آذربایجان است که می تواند تهدیدی برای امنیت ایران تلقی شود. گرچه روسیه از این مساله و حضور بازیگر در منطقه موضع‌گیری خاصی نداشته و به نظر می‌رسد موضوع با اهمیتی برای روس‌ها نباشد.

بنابراین علاوه بر این‌که قفقاز جنوبی از لحاظ ژئوپلیتیکی برای ایران حائز اهمیت است ، قرار گرفتن مسیز ترانزیتی نیز اهمیت این منطقه را برای ایران دوچندان کرده است.

سید محمدرضا دماوندی کارشناس مسائل حوزه قفقاز نیز به نقش پررنگ روسیه در اتخاذ تصمیمات و رویکردها در مسئله قفقاز جنوبی اشاره کرده و تاکید دارد که جمهوری آذربایجان و ارمنستان هر دو حکمیت روسیه را قبول دارند و با محوریت روسیه حرکت می‌کنند، گرچه آذربایجان صراحتا آن را بیان نمی کند.

رویکرد ایران نسبت به تحولات منطقه قفقاز مشخص و دقیق نبوده و بخشی از مسأله را به زمان موکول کرده‌ است در حالی که درباره یکسری از اتفاقات مانند مسائل ترانزیتی و همچنین اظهارات روسای جمهور آذربایجان و ترکیه که به هیچ وجه با منافع ملی ما سازگاری ندارد ایران باید موضع قاطع و مشخصی را ابراز کند

به گفته این کارشناس رویکرد ایران نسبت به تحولات منطقه قفقاز مشخص و دقیق نبوده و بخشی از مسأله را به زمان موکول کرده‌ است در حالی که درباره یکسری از اتفاقات مانند مسائل ترانزیتی و همچنین اظهارات روسای جمهور آذربایجان و ترکیه که به هیچ وجه با منافع ملی ما سازگاری ندارد ایران باید موضع قاطع و مشخصی را ابراز کند.

جمهوری اسلامی ایران باید نسبت به تحولات در این منطقه حساس بوده، در وقوع اتفاقات موضع‌گیری قاطعی داشته باشد چرا کوتاهی در این مساله در آینده مسائل بغرنج‌تری را به دنبال خواهد داشت.

با درک نسبت به این مسائل اهمیت توجه به زیر ساخت‌ها و ظرفیت‌های منطقه قفقاز بسیار روشن است که دستگاه ها و نهادهای مسئول در کشور باید بیش از گذشته نسبت به این مهم توجه داشته و از فرصت‌هایی که به ویژه به لحاظ اقتصادی وجود دارد به نحو مطلوب بهره‌برداری و استفاده کنند.

همچنین سیدرضا صدرالحسینی کارشناس مسائل منطقه در این زمینه با تاکید بر اهمیت  منطقه قفقاز در زمینه مسائل اقتصادی، تجاری و یا امنیتی معتقد است، وی تصریح کرد: یکی از مهمترین‌ دلایل اهمیت این منطقه برای مسائل اقتصادی، تجاری وهمچنین امنیتی معتقد است؛ البته از لحاظ موضوعات عضوگیری برای گروه‌های تروریستی نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و این ادعا در طول سالیان اخیر در اقدامات تروریستی که در سوریه، لیبی و افغانستان به وجود آمده قابل اثبات می‌باشد.

وی همچنین بیان داشت که جمهوری اسلامی ایران باید ضمن استفاده از فرصت‌های سرمایه‌گذاری و اقتصادی به ایجاد ظرفیت‌های جدید نیز مبادرت ورزد و نگاه امنیتی و مقابله با تروریسم و نقل و انتقال مواد مخدر و همچنین احتمال ایجاد پایگاه‌های جاسوسی و یا احتمالا نظامی رژیم صهیونیستی را مورد توجه ویژه قرار دهد.

بنابراین، این که چرا سیاست خارجی ایران نسبت به این مساله تا این حد کم رنگ بوده یا این که ضعیف عمل شده قابل تامل است؟ مگر اهمیت ژئوپلیتیکی این منطقه مشخص نبود؟ ضرورت توجه به تهدیدات به ویژه امنیتی از سوی بازیگر دیگری در این منطقه بسیار حائز اهمیت است. جمهوری اسلامی ایران باید در راستای سیاست تعامل با همسایگان ضمن تقویت همکاری‌ها نسبت به حساسیت‌های موجود با توجه استراتژیک بودن موقعیت منطقه‌ای همواره توجه لازم را داشته باشد و در زمان مناسب اقدامات مقتضی را در دستور کار قرار دهد.

انتهای پیام