دور جدید رقابت دورن کُردی برای ورود به کاخ السلام

دیپلماسی ایرانی - با حذف هوشیار زیباری، نامزد اصلی حزب دموکرت کردستان عراق از گرودنه رقابت برای تصدی کرسی ریاست جمهوری در سایه رای دیروز یکشنبه دادگاه فدرال این کشور و نیز پاسخ منفی اتحادیه میهنی به پیشنهادهای مسعود بارزانی در دیدار پنج شنبه هفته گذشته اش با بافل طالبانی در پیرمام، عملا رقابت درون کُردی برای کلیدداری کاخ السلام بغداد وارد دور جدیدی شده است.

هر چند بارزانی ها فعلا در شوک سیاسی رای دادگاه فدرال عراق و حذف زیباری به سر می برند و هنوز خبر رسمی از اعلام نامزد جدید مخابره نشده است، ولی در این شرایط حزب دموکرات کردستان عراق و شخص مسعود بارزانی با هدف تصاحب کرسی ریاست جمهوری به نفع بارزانی ها احتمالا از نامزدی جدید حزبش رونمایی کند. پیرو این نکته بسیاری احتمال ورود نچیروان بارزانی را بسیار جدی تر از سایر گزینه های مدنظر این حزب می دانند. به ویژه که مقتدی صدر به عنوان مهمترین هم پیمان حزب دموکرات کردستان عراق پیشتر نامزدی رئیس فعلی اقلیم کردستان و داماد مسعود بارزانی را مطرح کرده بود. 

این در حالی بود که حزب دموکرات کردستان عراق در سایه ائتلاف با فراکسیون تقدم به رهبری محمد حلبوسی، رئیس فعلی پارلمان عراق، ائتلاف السیاده به رهبری خمیس الخنجر و جریان صدر به رهبری مقتدی صدر، خود را پیروز قطعی جلسه دوشنبه گذشته پارلمان با دستور کار تعیین رئیس جمهور این کشور می دانست، ولی با تحریم این جلسه توسط مقتدی صدر و پیش از آن اعلام عدم حمایت از زیباری به دلیل فساد توسط صدر نهایتا کار به جایی رسید که، نه تنها زیباری کلیددار کاخ السلام نشد که حتی شاهد حذف وی توسط دادگاه فدرال عراق بودیم. همه این نکات تیر خلاصی بود بر ائتلاف بارزانی ها با صدری ها.

از این منظر اگر نامزدی نچیروان بارزانی از سوی حزب دموکرات کردستان عراق عملیاتی شود می تواند به نقطه عزیمتی در احیای ائتلاف صدر – بارزانی بدل شود. ضمن اینکه بی شک وزن شخصیتی نچیروان بارزانی به مراتب بیشتر از هوشیار زیباری است. لذا رقیب جدی تری برای اتحادیه میهنی و برهم صالح، نامزد اصلی این حزب در ورود به کاخ السلام خواهد بود. اگر چه همواره با شدت و ضعف شاهد اختلافات درون خانوادگی بارزانی با محوریت مسرور بارزانی و نچیروان بارزانی و حمایت مسعود بارزانی از فرزندش بوده ایم، اما در مورد کرسی ریاست جمهوری عراق و تمامیت خواهی بارزانی ها بی شک اختلافات جاری بارزانی ها محلی از اعراب نخواهد داشت.

البته تا پیش از این حزب دموکرات کردستان عراق و شخص مسعود بارزانی با هدف برون رفت از بن بست فعلی، ذیل گسل با صدری ها دست به تغییر معناداری در رفتار سیاسی خود زد و به جای پافشاری بر نامزدی هوشیاری زیباری و دامن زدن به دوقطبی با طالبانی ها سعی داشت از مسیر مذاکره سیاسی با اتحادیه میهنی به یک تفاهم درون کردی برای تعیین تکلیف پست ریاست جمهوری برسد. چون بارزانی ها از پشتوانه لازم به واسطه عدم حمایت فراکسیون صدر، تقدم و سیاده از زیباری توان سیاسی کافی را برای به کرسی نشاندن گزینه حذف شده شان بر مسند ریاست جمهوری عراق نداشتند.  

پیرو این نکته دیدار پنج شنبه گذشته مسعود بارزانی، رئیس حزب دموکرات کردستان و بافل طالبانی، رئیس حزب اتحادیه میهنی در پیرمام با هدف یافتن راه حلی برای حل اختلاف دو حزب بر سر نامزد ریاست جمهوری انجام شد. هرچند بارزانی در این دیدار پیشنهاد کرد که حزب اتحادیه میهنی با انصراف از معرفی برهم صالح، نامزد این حزب برای ریاست جمهوری، سهم کردها از وزرای کابینه آینده دولت فدرال عراق را از آن خود سازد و در پیشنهاد دیگر کنار گذاشتن نامزدهای هر دو حزب برای ریاست جمهوری و تمرکز بر توافق جدید روی نامزد واحد مطرح شد، اما با پاسخ منفی اتحادیه میهنی به این دو پیشنهاد و اصرار بر نامزی برهم صالح عملا برای مسعود بارزانی چاره ای جز بازگشت به سناریوی قبلی یعنی اعلام نامزد جدید و حمایت تمام قد از وی باقی نمی ماند.  

در این بین نچیروان بارزانی به عنوان نامزد احتمالی حزب دموکرات کردستان عراق دیگر پاشنه آشیل فساد زیباری را هم ندارد که کمک بسیاری شایانی به مسعود بارزانی در رسیدن به هدفش خواهد کرد. چرا که بسیاری از احزاب شیعه عراق با محوریت جریان چارچوب هماهنگی پیش از این مخالف ریاست جمهوری زیباری بودند و با توجه به برکناری وی توسط مجلس در سال های گذشته از مسند وزارت دارایی عراق به اتهام فساد مالی، انتخابش به عنوان عالی ترین مقام این کشور را به منزله توهین به این جایگاه می دانستند. 

اما در سوی دیگر داستان اتحادیه میهنی به دنبال تداوم ریاست جمهوری برهم صالح است و در این میان از حمایت جدی جریان چارچوب هماهنگی هم برخوردار است. لذا احتمال تکرار سناریوی سال ۲۰۱۸ درباره تصدی پست ریاست جمهوری عراق با محوریت رقابت دو نامزد کُرد به نمایندگی از دو حزب اصلی اقلیم کردستان، حتی با احتمال ورود نچیروان بارزانی هم وجود دارد. با اینحال اگر هم پیرو سناریوی ۲۰۱۸ دوباره برهم صالح بر مسند ریاست جمهوری عراق تکیه بزند نمی توان آن را به منزله پاره شدن رنجیره قدرت طلبی، بر باد رفتن برنامه های مقتدی صدر برای قبضه تمام و کمال ساختار سیاسی و اقتصادی عراق و پیروزی چارچوب هماهنگی و اتحادیه میهنی تلقی کرد.

چرا که اولا برهم صالح از ‌آن درجه از استقلال سیاسی و کاریزمای لازم برای تقابل با تمامیت خواهی مقتدی صدر برخوردار نیست؛ در ثانی پست ریاست جمهوری در عراق هم جنبه تشریفاتی دارد. در نتیجه چه برهم صالح، چه نچیروان بارزانی و چه هر فرد دیگری بر این کرسی تکیه بزند نمی تواند در ترسیم نقشه راه تشکیل دولت آتی تاثیری به سزا داشته باشد، بلکه رئیس جمهوری تنها تابع خروجی ائتلاف های پارلمانی در تعیین نخست وزیر و وزاری کابینه پیش خواهد بود. با این وجود برهم صالح با رای دیرزو یکشنبه دادگاه فدرال عراق و بر اساس ماده ۷۲ از قانون اساسی عراق و مصوبه ۵۱ سال ۲۰۱۰ دادگاه فدرال این کشور تا زمان تعیین رئیس جمهور بعدی می تواند به فعالیت خود ادامه دهد. 

از طرف دیگر و در نگاهی عمیق تر به نظر می رسد سناریوی مطلوب تهران هم انتخاب مجدد برهم صالح به عنوان گزینه مدنظر اتحادیه مینهی برای تصدی پست ریاست جمهوری عراق باشد، چنانی که پیرو نکات فوق برهم صالح مورد حمایت جریان چارچوب هماهنگی هم هست. از این رهیافت سفر اسماعیل قاآنی به اقلیم کردستان عراق و دیدار فرمانده نیروی قدس سپاه پاسدارن با احزاب و شخصیت های اقلیم اهمیت خاصی پیدا می کند. 

با وجود آنکه عنوان شده است که قاآنی در سفر بە اقلیم کردستان، از حزب دموکرات درخواستی پیرامون لغو نامزدی هوشیار زیباری برای تصدی ریاست جمهوری عراق نداشته و محوریت این حضور در اقلیم و دیدار با مسعود بارزانی به تلاشی با هدف مدیریت  اختلافات میان جریان های شیعی عراقی و طرح پیشنهادی برای جلوگیری از وخامت بیشتر اختلافات میان احزاب و جریان های مذکور باز می گردد، ولی نهایت امر به نظر می رسد انتخاب مجدد برهم صالح به عنوان رئیس جمهور عراق نوعی توازن سیاسی را در این کشور به دنبال داشته باشد. حال باید دید خروجی رقابت دو حزب سنتی اقلیم کردستان بر سر تعیین رئیس جمهور بعدی عراق چه خواهد بود؟