سنجار، میدانی برای رقابت ترکیه و ایران

نویسنده: هدی رئوف

دیپلماسی ایرانی: در شرایطی که ایالات متحده آمریکا برای خارج کردن نیروهای رزمی خود از عراق آماده می شود، به نظر می رسد منطقه کردستان عراق در حال تبدیل شدن به میدان کشمکش بین ایران و ترکیه برای سیطره بیشتر است. ایران و ترکیه تاکنون فعالیت های خود را در منطقه کردستان عراق با یکدیگر هماهنگ و تقسیم نقش کرده اند ولی این منطقه در عین حال یکی از عرصه های رقابت بین آنهاست. 

ایران و ترکیه با تشکیل کشور مستقل برای کردها چه در سوریه چه در عراق مخالفند ولی در عین حال سیاست های خارجی خود را بر اساس رویاهای امپراتوری خود پیش می برند و منطقه کشورهای عربی به ویژه عراق را جزء مناطق نفوذ خود می پندارند.

ایران و ترکیه، انگیزه ها و خط مشی های مشابهی را در کشورهای عربی دنبال می کنند ولی هر کدام از آنها نگران افزایش نفوذ طرف مقابل است. تحولات اخیر در منطقه «سنجار» عراق، رقابت بین آنها را نمایان کرد. پس از عملیات نظامی ترکیه علیه حزب کارگران کردستان در سنجار، موج اقدامات الحشد الشعبی که مورد حمایت ایران است، علیه ترکیه آغاز شد و حتی برخی فرماندهان الحشد الشعبی، خطر آنکارا را بیشتر از خطر حضور آمریکا در عراق دانستند. قیس الخزعلی رهبر گروه «عصائب اهل الحق» از دولت عراق خواست وارد همکاری نظامی با آمریکا علیه ترکیه شود و جنبش النجباء هم با انتشار ویدئویی به زبان ترکی، تهدید کرد جنگ را به ترکیه منتقل خواهد کرد و اقتصاد این کشور را هدف قرار خواهد داد. 

از آنجا که یگان های مقاومت سنجار متشکل از ایزدی ها بخشی از الحشد الشعبی و مورد حمایت ایران است، حمله ترکیه به این نیروها به عنوان بخشی از حزب کارگران کردستان، حاکمیت عراق را تهدید می کند و احتمال برخورد ایران و ترکیه در این منطقه را در شرایطی که آمریکا درصدد خروج از عراق تا پایان امسال است، افزایش می دهد. به این ترتیب تنش نظامی بین ایران و ترکیه در شمال عراق از طریق یگان های وابسته به الحشد الشعبی افزایش خواهد یافت و شلیک چهار موشک به پایگاه نیروهای ترکیه در بعشیقه نزدیک موصل، بخشی از این کشمکش محسوب می شود.

در شرایطی که یگان های الحشد الشعبی حضور نظامی خود را در سنجار افزایش داده اند، ترکیه به حملات هوایی و عملیات ویژه علیه اعضای حزب کارگران کردستان در این منطقه ادامه می دهد. ترکیه خواستار اجرای توافق سنجار است که در اکتبر 2020 بین مصطفی الکاظمی، نخست وزیر عراق و دولت منطقه کردستان امضا شد و بر اساس آن باید همه گروه های مسلح از جمله حزب کارگران و یگان های الحشد الشعبی از سنجار خارج شوند و حزب دموکرات کردستان که با ترکیه هم پیمان است، اداره منطقه را به دست بگیرد و به این ترتیب از نفوذ ایران در منطقه کاسته شود. به همین علت ایران و متحدانش و حزب کارگران کردستان، در برابر اجرای توافق سنجار مانع تراشی می کنند که نتیجه آن تیره شدن روابط ایران و ترکیه است.

منطقه سنجار به دو علت برای الحشد الشعبی اهمیت دارد: نخست، حفظ نفوذ یگان های الحشد الشعبی در سنجار که در مسیر دسترسی زمینی ایران به سوریه قرار دارد. دوم این که سنجار در چارچوب تنش بین ایران و اسرائیل اهمیت پیدا می کند زیرا همانطور که صدام حسین در سال 1991 اسرائیل را از کوه های سنجار هدف موشک های اسکاد قرار داد، شبه نظامیان مورد حمایت ایران نیز می توانند دست به اقدام مشابهی از این منطقه بزنند.

اکنون چالش ایران و ترکیه این است که رقابت بین خود را در شمال عراق مدیریت کنند و آن را تحت کنترل نگه دارند تا به درگیری نظامی مستقیم بین آنها تبدیل نشود به ویژه که هر دو کشور، شمال عراق را بخش مهمی از منطقه نفوذ راهبردی خود می دانند.

منبع: اینیدپندنت عربی / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11