تهدید چهار گانه کره شمالی، چین، پاکستان و ایران برای آمریکا (بخش دوم و پایانی)

نویسنده: سرهنگ دوم دکتر دنی شوهام

دیپلماسی ایرانی: سرزمین وسیعی که کره شمالی، چین، پاکستان و ایران را در خود جای داده است، امروز بیش از هر زمان دیگری اهمیت استراتژیک دارد. طبق برخی اطلاعات غیررسمی، دو کشور در بیرونی ترین مرزهای این سرزمین یعنی ایران و کره شمالی همکاری های خود را در چارچوب پروژه موشک های دوربرد که توانایی انتقال کلاهک هسته ای را نیز داشته باشد، از سر گرفته اند. صرف نظر از آنچه که ممکن است در حال وقوع باشد، نقل و انتقال ها بین دو کشور به شدت تحت نظر خواهد بود؛ اگرچه به دلیل توانایی آنها در انجام نقل و انتقالات غیرقابل ردیابی از طریق سرزمین های مجاور خود و پروازهای غیر تجاری در همان کوریدور، کنترل چندان ساده نخواهد بود.

دو کشور دیگر در همسایگی ایران و کره شمالی، یعنی پاکستان و چین، احتمالا کمکی به کنترل این نقل و انتقالات نخواهند کرد. برعکس، آنها خود بخش های اصلی از این مجموعه هستند.

پاکستان

دلایلی که پاکستان می تواند یک تهدید تلقی شود، عبارتند از:

-    این کشور زرادخانه های سلاح های هسته ای، بیولوژیکی و شیمیایی دارد؛

-    تنها کشور مسلمان دارای زرادخانه سلاح های هسته ایست؛

-    گفته می شود که در توسعه و آزمایش میدانی عوامل جنگ بیولوژیکی با چین همکاری داشته است و به آن کمک می کند؛

چین یک منبع مهم فناوری موشکی برای پاکستان است. همکاری نظامی نزدیک اسلام آباد با پکن عمدتا خرید زیردریایی های تهاجمی و تولید هواپیماهای جنگنده به علاوه فعالیت چند دانشکده در چارچوب به اصطلاح «علمی» است. همکاری های نظامی دو کشور در سال های اخیر با آموزش نیروهای نظامی پاکستان در موسسات نظامی چین تقویت شده است. دو کشور اغلب رزمایش های نظامی مشترکی برگزار می کنند.

پاکستان 959 کیلومتر مرز زمینی با ایران دارد؛ مرزی که به رغم برخی پیچیدگی ها و در برخی موارد استانداردهای دو گانه آن، همچنان برای هر دو کشور مفید حساب می شود. مرز پاکستان و ایران آخرین محل عبور زمینی در غربی ترین کشور در این ترکیب چهارگانه است. صرف نظر از پروژه کوریدور اقتصادی چین و پاکستان و پروژه کمربند اقتصادی جاده ابریشم چین، عبور و مرورهای زمینی به ایران و از این کشور، از مرزها می گذرد.

گزارش آلمان

دفتر محافظت از قانون اساسی ایالت بادن-وورتمبرگ آلمان در ژوئن سال 2020 گزارشی درباره سال 2019 صادر کرد و درباره روابط نزدیک کره شمالی، پاکستان و چین توضیحاتی داد. در این گزارش در اشاره به برنامه های سلاح های هسته ای، بیولوژیکی و شیمیایی کره شمالی و پاکستان آمده است:

«هدف آنها تکمیل زرادخانه های موجود، ارتقاء برد ، قابلیت استفاده و کارآیی سلاح های خود و توسعه سیستم های جدید تسلیحاتی است. آنها سعی دارند از طریق تلاش های غیرقانونی در آلمان، محصولات و دانش لازم را برای این کار به دست آورند. این کشورها برای دور زدن محدودیت ها و تحریم های صادراتی موجود مجبور هستند دائما روش های تهیه را توسعه داده و بهینه سازی کنند. آنها برای پنهان کردن کاربری نهایی واقعی اقلام مورد نیاز خود می توانند کالاها را در آلمان و اروپا با کمک شرکت های تحت پوشش ویژه تهیه کنند. کشورهایی که این اقدامات عمدتا از طریق آنها صورت می گیرد، عمدتا ترکیه و چین هستند.»

ایران

بی هیچ تردیدی می توان ایران را در گروه کشورهای مورد حمایت چین و در کنار کره شمالی و پاکستان در نظر گرفت. البته ایران با دیگر کشورهای این ترکیب یک اختلاف بزرگ دارد آن، این است که ایران کشور از این مجموعه چهار گانه است که هنوز سلاح هسته ای ندارد. ایران به طور مداوم زرادخانه موشک های بالستیک خود را ارتقا می دهد، روابط با کره شمالی و چین را تقویت می کند، و مرزهای زمینی خود را با پاکستان امن و مطمئن برای حمل و نقل نگه می دارد. به علاوه، ایران در جهت غرب هم در تلاش است تا یک پل زمینی به سوریه (و لبنان) از طریق عراق ایجاد کند که به طور قابل توجهی محور حمل و نقل قلمرو چهار گانه را طولانی می کند.

در سطح نظامی، ایران و چین اخیرا یک توافق اولیه در زمینه تحقیق و توسعه مشترک سلاح ها، به اشتراک گذاری اطلاعات و آموزش های مشترک و زرمایش های مشترک داشته اند. این مساله به موازات قصد آنها برای ایجاد یک همکاری لجستیک و اقتصادی گسترده و بلند مدت پیش می رود. چین می خواهد که جای پای محکمی برای خود در ایران ایجاد کند. ارتباط ایران با چین به ویژه در چارچوب قلمرو چهارگانه می تواند برای ایالات متحده فاجعه بار باشد.

اهمیت ژئواستراتژیک کمربند چهار گانه این کشورهای همسایه در حال افزایش است. این روند معنادار اساسا مستقل از جاده ابریشم جدید زمینی و دریایی است. آمریکا اگر حقیقتا می خواهد از ادغام چهار کشور در یک بلوک مهیب جلوگیری کند، باید کمربند چهار گانه را از نزدیک تحت کنترل قرار دهد.

در حالی که احتمال ظهور یک عامل متحد در سیستم ژئواستراتژیک نیمکره شرقی (و فراتر از آن) توسط سرزمین های متشکل از کره شمالی، چین، پاکستان و ایران وجود دارد، تعاملات چین و ایران با اسرائیل در منطقه به شدت معنی دار است. دو مثال جالب توجه در این زمینه که به طور مستقیم به مسائئل مطرح شده مربوط نیستند، حمله سایبری اخیر ایران به تاسیسات آب آشامیدنی اسرائیل با هدف ایجاد بی ثباتی و تلاش برای مدیریت عملیاتی بندر حیفا در فاصله نه چندان دور از پایگاه دریایی حیفا که زیردریایی های اسرائیلی، قایق های موشکی و سایر شناورها را در خود جای داده، است. اگر چین به نقطه ای برسد که مجبور شود بین ایران و اسرائیل اولویت بندی کند، بدون توجه به همه هزینه های احتمالی و هر مساله دیگری بی شک ایران را بر می گزیند.

منبع: مرکز مطالعات استراتژیک بسا / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34