چرا دشمنان آمریکا از خروجش از افغانستان استقبال نکردند؟

نویسنده: عمر لمرانی

دیپلماسی ایرانی: تصمیم دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا به خارج کردن هر چه سریع تر نیروها از سوریه از روزهای پایانی ماه دسامبر تاکنون سرتیتر خبرهاست، اما این تنها تصمیمی نبود که در آن روز درباره نیروهای آمریکایی مستقر در خاورمیانه گرفته شد. بر اساس گزارش های منتشر شده، ترامپ همچنین دستور داده تا نیمی از 14000 نیروی آمریکایی مستقر در افغانستان، این کشور را ترک کنند. اگرچه کاخ سفید بعدتر گزارش هایی متناقض منتشر کرد، اما ترامپ نارضایتی خود را از حضور بلندمدت نیروهای آمریکایی در این کشور هرگز پنهان نکرده است. به علاوه، تلاش های فعلی واشنگتن برای دستیابی به یک توافق صلح با طالبان از تمام شدن صبر آمریکا از جنگ مداوم در افغانستان و تمایل به خروج از این کشور حکایت دارد.

اما چنین مساله ای همسایگان منطقه ای یعنی پاکستان، ایران، چین و روسیه را مجبور می کند تا گزینه های خود را سبک و سنگین کنند و استراتژی های خود را با در نظر گرفتن شمار اندک نیروهای آمریکایی یا عدم حضور آنها در نظر بگیرند. افغانستان برای همه این کشورها اهمیت زیادی دارد و در عین حال، هیچ کدام نمی خواهند در پی خروج نیروهای آمریکایی حضور بیشتری در افغانستان داشته باشند. بیشتر این احتمال وجود دارد که آنها روابط خود را با مهره های غالب در افغانستان تقویت و برای پیشبرد منافع خود و رهایی از عذاب تروریسم فراملی، مناطق نفوذی در این کشور ایجاد کنند.

گزینه طالبان

جنگ افغانستان در حال حاضر به بن بست رسیده است. طالبان روی حومه شهرها کنترل دارد و دولت تحت حمایت آمریکا کنترل در مناطق شهری را در دست گرفته است. در همین حال، داعش حضوری اندک اما خطرناک در این کشور دارد و عمدتا هم با طالبان و هم با دولت مرکزی درگیر می شود. اگرچه خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان لزوما به فروپاشی نیروهای امنیتی افغانستان نمی انجامد، اما به طور قطع طالبان از این اتفاق برای تحت کنترل درآوردن اراضی بیشتر استفاده خواهد کرد. صرف نظر از همه اتفاقات، اکنون برای همه طرفین درگیر در افغانستان آشکار شده که طالبان در آینده سیاسی این کشور یکی از مهره های اصلی خواهد ماند.

با آشکار شدن نشانه های تمایل آمریکا برای ترک کردن افغانستان، همسایگانی همچون پاکستان، ایران، چین و روسیه مجبور خواهند شد راهکارهایی برای رسیدگی به خلاء موجود بیاندیشند. صرف نظر از همه اختلافات موجود، هیچ کدام از این کشورها از تصمیم ایالات متحده به ترک افغانستان خشنود نیستند، چرا که تمایل یا توانایی مستقر کردن نیرو برای پر کردن جای خالی نیروهای آمریکایی را ندارند.

پاکستان: رسیدگی به موارد ضروری

هدف اصلی پاکستان در افغانستان این است که اطمینان حاصل کند که هند با همکاری دولتی خصمانه در کابل، اسلام آباد را دور نمی زند. در همین راستا، پاکستان از مدت ها پیش روابط خود را با طالبان به عنوان یک نیروی نسبتا دوستانه برای مقابله با دولت افغانستان حفظ کرده است. پاکستان به حمایت خود از طالبان حتی به بهای روابط گسترده تر با ایالات متحده ادامه داد چراکه اهمیت جلوگیری از تهدیدهای بالقوه در شمال، برایش فوریت بیشتری داشت.

اما اختلافات پاکستان با ایالات متحده به این معنا نیست که خروج سریع ایالات متحده به نفع پاکستان تمام می شود. اسلام آباد ترجیح می دهد توافقی هوشمندانه و حاصل شده از طریق مذاکره را با سهمی قابل توجه برای طرف های مطلوبش در کابل، شاهد باشد. از این رو، پاکستان احتمالا طالبان را به مذاکره تشویق خواهد کرد.

ایران: شن های رونده (تغییر موضع مداوم)

حتی پیش از حمله آمریکا به افغانستان در سال 2001 هم ایران مجبور بود در مقابل تهدیدهای همسایه شرقی خود از جمله تهدید به قاچاق مواد مخدر، بایستد. در سال 1998 که طالبان کنترل شهر مزار شریف را به دست گرفتند و 10 نفر از دیپلمات های ایران را کشتند، این کشور به شدت به حمله نظامی به افغانستان نزدیک شد. در آن زمان تهران تا حد زیادی از اتحاد شمالی علیه طالبان حمایت و در نهایت برای از میان برداشتن طالبان با ایالات متحده همکاری کرد. اما شرایط از آن زمان تاکنون خیلی تغییر کرده و ایران در سال های اخیر برای افزایش نفوذ در غرب افغانستان در میانه بن بست با ایالات متحده، از برخی جناح های خاص طالبان حمایت کرده است.

ایران تا اندازه ای از خروج آمریکا از افغانستان آسوده خاطر خواهد شد، چراکه این به معنای حذف یک پایگاه احتمالی در یک حمله احتمالی به ایران خواهد بود. با این حال، خروج ناگهانی نیروهای آمریکایی نگرانی هایی نیز در تهران ایجاد خواهد کرد چون این امر با مخاطره کشیده شدن بی ثباتی افغانستان به ایران همراه خواهد بود. جدای از خصومت های قدیمی ایران با طالبان، این کشور یک سری حملات داعش را هم شاهد بوده که به این معنا است که سعی خواهد کرد تا حد امکان تهدیدها را کاهش دهد. ایران احتمالا تلاش خواهد کرد نفوذ خود را در غرب افغانستان گسترش دهد و در پی خروج ایالات متحده، روابط نزدیک تری با پاکستان داشته باشد.

چین: نگران گسترش بی ثباتی

منافع اصلی چین در افغانستان به نگرانی آن از جنگجویان به ویژه در ارتباط با ناآرامی های گسترده در منطقه سین کیانگ مربوط می شود. به علاوه، بی ثباتی در افغانستان بر ابتکارعمل کمربند و جاده چین تاثیر منفی می گذارد. چین در پی نگرانی از چنین چشم اندازی به احتمال زیاد مداخله امنیتی خود را در شمال شرق افغانستان تشدید خواهد کرد. پکن با کابل بر سر آموزش نیروهای امنیتی افغانستان توافق کرده است. اگر طالبان به یک بازیکن غالب در شمال شرق تبدیل شود، چین احتمالا برای محدودسازی احتمال انتقال گروه های افراطی فراملی در جهت تقویت روابط خود با طالبان بر خواهد آمد.

روسیه: شرط بندی روی چند مهره

روسیه یکی از دیگر کشورهایی است که به رغم تنش ها و اختلافات گسترده با ایالات متحده، از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان چندان خشنود نمی شود. این کشور اگرچه با افغانستان مرز ندارد، اما به شدت نگران افزایش مجدد قاچاق مواد مخدر و تهدید گروه های تروریستی است. کرملین پیشتر و مخصوصا در دهه اول جنگ، از مداخله واشنگتن در افغانستان حمایت کرده بود. با این حال، اقدامات روسیه در سال های اخیر به طور فزاینده ماموریت ایالات متحده را به چالش کشیده است. این اقدامات روسیه تا اندازه ای منعکس کننده روابط آن با آمریکا بوده است، اما در عین حال به نگرانی آن از گسترش بی ثباتی افغانستان و کشیده شدن آن به آسیای میانه مربوط می شود. برای نمونه، در حالی که ایالات متحده روی تقویت دولت مرکزی کابل تمرکز کرده، روسیه در نگرانی از نفوذ خود درصدد تقویت روابط با طالبان برآمده است. خروج ایالات متحده از آمریکا سبب خواهد شد روسیه حضور امنیتی خود را در کشورهای همسایه مانند تاجیکستان تثبیت کند. اما در عین حال روسیه برای ایجاد رابطه با یک سری از دیگر گروه ها در شمال افغانستان بر خواهد آمد.

منبع: استرتفور / مترجم: طلا تسلیمی