اوکراین شرقی؛ جنگ فراموش شده

کریستین نیف

دیپلماسی ایرانی: آیا کسی هنوز دونتسک را به یاد دارد؟ اروپا که به نظر می رسد خیلی وقت است این شهر را فراموش کرده است. در حالی که هنوز جنگ در آنجا ادامه دارد – جنگی که بیش تر از نیرد هیتلر علیه شوروی طول کشیده است. هر روز سربازان و غیرنظامیان در دو سوی میدان جنگ کشته می شوند.

روز یکشنبه، دونتسک، به خاطر برگزاری انتخابات در جمهوری های خلق خودخوانده لوهانسک و دونتسک دوباره به صدر اخبار بازگشت. اتحادیه اروپا و آمریکا این رای گیری را به رسمیت نمی شناسند چون نقض توافقنامه مینسک است. کیف این اقدام را بیهوده توصیف کرده و گفته است که این انتخابات هیچ ربطی به خواسته مردم ندارد. و روسیه؟ مسکو بار دیگر تلاش می کند این تصور را ایجاد کند که هیچ نقشی در این انتخابات ندارد.

در 31 آگوست اکساندر زاخارچنکو، رئیس دولت و نخست وزیر جمهوری خلق دونتسک به قتل رسید. از اتفاقاتی که به دنبال این قتل رخ داد می توان درس های زیادی گرفت. اول و مهم تر از همه: وقتی نوبت به جمهوری خواهان جدایی طلب شرق اوکراین می رسد، روسیه اصلا به صداقت در کلام اهمیتی نمی دهد.

بعد از این انفجار، مسکو به سرعت کیف را متهم به قتل کرد. رئیس پارلمان روسیه، گفت از نظر او مذاکرات جاری صلح با شکست روبه رو شده است و دیگر توافقنامه مینسک معنایی ندارد. در همان روز، نیرو های امنیتی در دونتسک گزارش دادند که خرابکاران اوکراینی مسئول این قتل را دستگیر گرده اند و به زودی هویت آنها را فاش خواهند کرد. اما هرگز این اتفاق نیفتاد. در حال حاضر، این اتفاق نظر وجود دارد که زاخارچنکو یا به دست نیروهای روس و یا افرادی از داخل حزبش به قتل رسیده است.

در سال های اخیر، مانند زاخارچنکو، بسیاری از رهبران و جدایی طلبان بلندپایه یا کنار گذاشته و یا به زیر کشیده شده اند. در پایان سال گذشته، ایگور پلوتنیسکی، رهبر جمهوری خلق همسایه لوهانسک به روسیه گریخت. زاخارچنگو و پلوتنیسکی، به همراه فرانسوا اولاند، آنگلا مرکل، پترو پوروشنکو و ولادیمیر پوتین، از امضا کنندگان توافقنامه مینسک در سال 2015 بودند. آنها قرار بود از صلح در شرق اوکراین محافظت کنند.

این نقشی بود که هرگز به آن پایبند نماندند. در عوض با استفاده از اقدامات مجرمانه سعی در حفظ قدرتشان داشتند. حتی خود مردم روسیه هم نمی توانند باور کنند این قتل توطئه کیف باشد، مخصوصا با توجه به آنچه از آن پس رخ داده است: روند پاکسازی دونسک از مقامات جدایی طلب.

اکنون کنترل دونتسک مستقیما در دستان مسکو است – و دیگر روسیه تلاشی برای پنهان کردن آن نمی کند. مقامات روسی برای آینده جمهوری خلق جانشین زاخارچنکو را نیز انتخاب کرده اند: دنیس پوشیلین، که قبلا رئیس پارلمان محلی بوده است.

با روی کار آمدن پوشیلین، او حقوق و مستمری ها را افزایش داده که راهکار معمول روسیه برای آرام کردن مردم است. مردم به طور رسمی روز یکشنبه پوشیلین را انتخاب کردند که از دید آمریکا و اتحادیه اروپا فاقد اعتبار است.

پوشیلین برای این انتخاب شد تا نظم را به این قلمرو جدایی طلب برگرداند و حداقل نیمی از عملکرد یک جمهوری زیر مجموعه روسیه را داشته باشد. این بدان خاطر نیست که روسیه نگران رفاه مردم آن جا است – بلکه به این خاطر است که شرق روسیه وسیله ای برای مسکو به منظور ایجاد ناآرامی در سایر مناطق اوکراین است. و همچنین به این خاطر که اگر شرایط در طولانی مدت نسبت به غرب بدتر شود، مردم شرق احتمالا به سمت اوکراین کشیده خواهند شد. حتی اکنون 63 درصد از افراد مقیم در جمهوری خلق دونتسک از پیوستن دوباره منطقه شان به اوکراین حمایت می کنند.

روسیه همین کار را با شبه جزیره کریمه انجام داد. مردم آنجا نیز برای مسکو اهمیتی نداشتند و تنها به دنبال منافع استراتژیک خودش بود. برای روسیه کریمه نقش یک پست نظامی برای مقابله با غرب را دارد و منطقه دونباس اوکراین نیز ابزاری برای باج گرفتن از حکومت کیف است. اما آیا پوتین موفق خواهد شد؟

نمی توان به این سوال یک نه قاطع گفت. مقامات اوکراین هنوز نمی دانند چگونه این منازعه را حل و فصل کنند. فعلا در تلاش هستند تا به تدریج منطقه شرق را پس بگیرد به همین خاطر تمام سلاح های سنگین ممنوعه را به خط مقدم جبهه برده اند. از دید سیاسی کشور تا انتخابات ریاست جمهوری سال آینده از کار افتاده خواهد بود. و هیچ کدام از کاندیداها برنامه ای برای آینده ندارند. اگر شهرهای بزرگی مانند اودسه و خارکف به طرفداری از روسیه ادامه دهند، وقوع نتیجه ای نامطلوب غیر قابل اجتناب خواهد بود: با این حال، وقوع یک تغییر سیاسی بزرگ دیگر در اوکراین نمی تواند غیرممکن باشد. این همان چیزی است که پوتین روی آن حساب کرده است. به همین خاطر او از موضعش در دونباس به این زودی ها کوتاه نخواهد آمد.

منبع: اشپیگل / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33