قتل خاشقجی، مایه شرمساری دولت ترامپ است

رابرت ای هانتر

دیپلماسی ایرانی: ناپدید شدن و قتل جمال خاشقجی در 2 اکتبر در کنسولگری عربستان در استانبول، همچنان تیتر اصلی رسانه های غربی است. نه تنها منابع ترکیه از جزئیات وحشتناکی پرده برداشته اند بلکه اکنون سازمان اطلاعات آمریکا هم آن را تایید کرده است. بخش عظیمی از این توجهات به این خاطر است که خاشقجی، یک روزنامه نگار بود آن هم نه یک روزنامه نگار معمولی، بلکه کسی که ساکن آمریکا بود و برای روزنامه واشنگتن پست مقاله می نوشت. بنابراین، آنچه عربستان بر سر خاشقجی آورده نه تنها یک جرم است بلکه توهینی به مطبوعات و رسانه های آزاد است.

پرزیدنت دونالد ترامپ با بدترین بحران سیاست خارجی دوران ریاست جمهوری اش روبه رو شده است. نه تنها باید این آسیب وارده را کنترل کند بلکه باید در استراتژی کلی اش در قبال خاورمیانه بازنگری کند. ده ها سال است که آمریکا سیاست خارجی اش را در قبال خاورمیانه و به ویژه خلیج فارس، بر اساس نقش عربستان سعودی چیده است. این مسئله، پس از انقلاب اسلامی سال 1979 ایران و مشکلات حکومتش با بسیاری از کشورها از جمله آمریکا، اهمیت بیشتری پیدا کرده است.

رفتار های منفی عربستان

عربستان سعودی یکی از نقاط اتکای واشنگتن در خاورمیانه بوده است. چون سه گزینه امنیت نفت، ضد ایرانی بودن و حامی اسرائیل بودن را برای آمریکا برآورده می کند. به خاطر این سه فاکتور، آمریکا چشمانش را بر خطاهای عربستان، به ویژه حمایت از وهابیت، بسته است. 

به علاوه آمریکا اقدامات نظامی عربستان در یمن را نادیده گرفته اما به خاطر این اقدامات، یمن بهای زیادی پرداخته به ویژه کشتار غیرنظامیان توسط نیروهای سعودی آن هم توسط سلاح هایی که از آمریکا تهیه شده است. سازمان ملل هشدار داده که یمن با بدترین قحطی در 100 سال گذشته روبه رو است.

در جبهه مبارزه با تروریسم، عربستان در سال های اخیر قول همکاری داده است. با این حال، وزارت امور خارجه در جدیدترین ارزیابی سالانه اش اعلام کرد در حالی که پادشاهی نظارت دقیقی بر بخش بانکداری داشته و قوانین بخش خیریه را تشدید کرده و مجازات شدیدی برای حامیان مالی تروریسم تعیین کرده، مبالغی به صورت مخفیانه جمع شده و غیر قانونی از کشور به شکل نقد خارج شده است.

شاید سه هدف اصلی که در بالا ذکر شد: نفت، ایران و اسرائیل، این چشم پوشی طولانی مدت آمریکا از اقدامات عربستان که گاهی اوقات خلاف منافع آمریکا هستند، مثلا در مقابله با تروریسم، را توجیه کند. شاید هم نکند. بدیهی است که سیاست های آمریکا باید اکنون به طور دقیق مورد بررسی قرار بگیرد و این کار تنها به شکل سیاسی ممکن خواهد بود چون محمد بن سلمان کاسه صبر کشورهای غربی را لبریز کرده است. او به عنوان یک پادشاه مدرن به خانم ها حق رانندگی می دهد و همزمان تعدادی از مدافعان حقوق زنان،که به خاطر این حق کمپین به راه انداخته بودند، را به زندان می اندازد.

دولت ترامپ اکنون باید چه اقدامی انجام دهد؟

عربستان رفتار غیر قابل قبولی در قبال آمریکا که آن را شریکی قابل اعتماد می دانست، داشته است. اما با توجه به اصل "باید از مشکلات به نفع خودمان استفاده کنیم،" مسئله خاشقجی می تواند فرصتی برای آمریکا به منظور ارزیابی مجدد کل سیاست هایش در منطقه خلیج فارس باشد.

شاید فشارهای حداکثری که آمریکا بر ایران وارد می کند، کارساز باشد. این فشارها قطعا قشر متوسط ایران را ضعیف خواهد کرد اما آیا باعث تغییر نظام در ایران می شود؟ آیا باعث رسیدن به یک "توافق بهتر" می شود؟ در حال حاضر برجام تمام نیازهای امریکا و سایر کشورها را برآورده کرده است پس نیازی به توافق بهتر نیست. در مورد توسعه موشک های بالستیک هم تا زمانی که توانایی حمل کلاهک هسته ای را نداشته باشند با تفنگ بادی فرقی نمی کنند، که این مسئله هم در برجام ممنوع اعلام شده است.

پرزیدنت دونالد ترامپ و وزیر امور خارجه، مایک پومپئو، باید پیش از این که به باج دادن به عربستان و سایر کشورهای منطقه ای ادامه دهند، خوب فکر کنند. این رویکرد به علاوه لفاظی های روز افزون علیه ایران، تنها باعث شدت گرفتن ضدیت رهبر ایران با آمریکا می شود. اعمال فشارهای اقتصادی، امری است که متحدان اصلی امریکا با آن مخالف هستند چون ممکن است خواسته یا نا خواسته منجر به جنگ شود و واضح است مردم آمریکا از جنگی دیگر در منطقه خرسند نخواهند شد چون به نفع هیچ آمریکایی نیست. حتی اگر امریکا موفق به شکست ایران شود، بعدش چه اتفاقی خواهد افتاد؟ ترامپ مانند دو همتای پیشینش نخواهد توانست امنیت منطقه را تامین کند. جنگ عراق شاهد خوبی بر این ادعا است.

اما این ماجرای خاشقجی که بسیار مایه خجالت است هم برای عربستان (اگر توانایی خجالت کشیدن داشته باشد) و هم برای آمریکا، شاید دولت ترامپ را وادار به بازنگری منافع و سیاست هایش در خاورمیانه کند آن هم بر اساس آن چه واقعا برای آمریکا در اولویت است. باید امیدوار بود که ترامپ و تیمش از این دردسری که عربستان ایجاد کرده است، نهایتا به گونه ای استفاده کند که در راستای منافع استراتژیک، اقتصادی و سیاسی آمریکا باشد.

منبع: لوبلاگ / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33