چالش عمران خان در حفظ روابط کارآمد با ایران

نویسنده: شاهد جاوید بورکی

دیپلماسی ایرانی: یکی از بزرگ ترین چالش های سیاست خارجی که دولت عمران خان، نخست وزیر جدید پاکستان با آن مواجه است، روابط کشورش با عربستان سعودی و ایران است. تهران و ریاض روابط خوبی ندارند و این در حالی است که دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا عربستان سعودی را به مقابله با ایران تحریک می کند. محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، نخستین دیپلمات ارشد خارجی بود که برای دیدار با نخست وزیر جدید پاکستان به اسلام آباد سفر کرد. در مقابل، اولین کشور خارجی که عمران خان پس از نخست وزیری به آنجا سفر کرد، عربستان سعودی بود. حفظ تعادل بین رابطه با ایران و عربستان، مهم ترین وظیفه حزب حاکم تحریک انصاف پاکستان محسوب می شود.

پاکستان از همان بدو استقلال، روابط خوبی را با ایران شروع کرد. رضا شاه پهلوی که در آن زمان در ایران حکومت می کرد، اولین مقام خارجی بود که از پاکستان دیدن کرد و مورد استقبال گرمی هم واقع شد. اگرچه روابط تجاری و اقتصادی چندانی بین دو کشور شکل نگرفت، اما در 30 سال پس از استقلال پاکستان، این کشور و ایران عمدتا در مسائل بین المللی در یک سوی مناقشه قرار داشتند. در زمان رویارویی ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی سابق، ایران و پاکستان هر دو طرف آمریکا را گرفتند تا مانع از نفوذ بیشتر شوروی در جهان در حال توسعه شوند. پاکستان به عضویت در سازمان اقتصادی منطقه ای ترغیب شد که ایران و ترکیه دیگر اعضای آن بودند. سازمان همکاری منطقه ای برای توسعه با هدف رونق اقتصادی در هر سه کشور مسلمان غیر عرب در منطقه شکل گرفت.

اما انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 شرایط منطقه را به شدت تغییر داد. با تبعید شاه، ایالات متحده دیگر در ایران دوست به حساب نمی آمد و به شیطان بزرگ تبدیل شده بود. انقلابی ها سفارت ایالات متحده در تهران را تسخیر و شمار زیادی از دیپلمات های آمریکایی را به مدت 444 روز زندانی کردند. در تمام این مدت، پاکستان متحد ایالات متحده بود و این مساله بر روابطش با ایران تاثیر گذاشت و دو کشور همسایه از یکدیگر فاصله گرفتند.

اکنون سال ها از این تحولات می گذرد و ایران و پاکستان به مرور زمان روابط خود را ترمیم کرده اند. اما به ویژه از زمان روی کار آمدن عمران خان که در اسلام آباد چهره ای حامی روابط صمیمانه به تهران به شمار می رود، انتظارات درباره روابط دو کشور همسایه افزایش یافته است. اما بازهم ایالات متحده این روابط را به چالش کشیده است.

دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا از زمان مبارزات انتخاباتی از برنامه خود برای خروج از توافق هسته ای ایران سخن می گفت و در نهایت این برنامه را در ماه مه عملی کرد. طبق توافق هسته ای سال 2015 که مذاکرات بر سر آن توسط دولت باراک اوباما صورت گرفته بود، ایران پذیرفت که برنامه هسته ای خود را به مدت 10 سال در برابر لغو تحریم های بین المللی علیه این کشور، محدود کند. روسیه هم یکی از شش امضاکننده برجام بود. همانطور که حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران در مقاله ای در واشنگتن پست نوشت، برجام پس از 12 سال مذاکرات جدی و سخت حاصل شد. چین، فرانسه، آلمان، بریتانیا و اتحادیه اروپا هم توافق هسته ای ایران را امضا کردند. اما اسرائیل با این توافق مخالف بود و احتمالا در ترغیب ترامپ به خروج از آن دست داشت.

از زمان کمپین های انتخاباتی تاکنون ترامپ مشغول لفاظی و بیان اظهارات شدیدالحن علیه ایران بوده و در بیشتر موارد واکنش شدیدی از سوی مقامات ایران دریافت کرده است. پیش بینی اینکه این دوئل های کلامی به کجا ختم می شوند، دشوار است، اما به طور قطع، پاکستان را در موقعیت چالش برانگیزی قرار داده است و این بزرگ ترین آزمون دولت عمران خان در زمینه سیاست خارجی محسوب می شود.

منبع: اکسپرس تریبون / تحریریه دیپلماسی ایرانی 34