انقلاب اطلاعاتی نوپای ما

دیپلماسی ایرانی: مدام گفته می شود که ما در حال تجربه ی یک انقلاب اطلاعاتی هستیم. اما این گفته به چه معنی است و ما را به کجا می برد؟

انقلاب اطلاعات مسئله ی جدیدی نیست. سال 1439، یوهانس گوتنبرگ با ابداع نشریات چاپی، عصر ارتباطات جمعی را راه اندازی کرد. انقلاب کنونی ما که در دهه ی 1960 در سیلیکون ولِی آغاز شد، در دل قانون مور قرار گرفته است: تعداد ترانزیستورهای یک تراشه ی کامپیوتری، هر دو سال، دو برابر می شود.

در ابتدای قرن 21، هزینه ی قدرت پردازش کامپیوترها، یک هزارم آنچه در اوایل دهه 1970 بود، شده است. اکنون اینترنت همه چیز را به هم وصل می کند. در اواسط 1993، حدود 130 وبسایت در کل دنیا وجود داشت؛ در سال 2000، این تعداد از 15 میلیون نیز عبور کرد. امروزه، سه و نیم میلیارد نفر به اینترنت متصل هستند؛ کارشناسان پیش بینی می کنند که تا سال 2020، 20 میلیارد دستگاه به اینترنت متصل خواهند بود. انقلاب اطلاعات ما هنوز طفلی نوپا است.

ویژگی کلیدی انقلاب فعلی سرعت ارتباطات نیست؛ ارتباط لحظه ای با تلگراف به اواسط قرن نوزدهم باز می گردد. تغییر اصلی، کاهش بسیار زیاد هزینه ی انتقال و ذخیره سازی اطلاعات است. اگر قیمت خودرو نیز به سرعت قیمت قدرت پردازش کامپیوترها کاهش پیدا می کرد، اکنون می شد با پول یک ناهار ارزان، یک ماشین خرید. وقتی هزینه ی یک تکنولوزی به این سرعت کاهش پیدا می کند، موجب می شود که به طور گسترده در دسترس قرار گیرد. حجم اطلاعاتی که می توان به سراسر جهان انتقال داد، تقریبا بی نهایت است.

هزینه ذخیره سازی اطلاعات نیز به طرز چشمگیری کاهش یافته است. اطلاعاتی که زمانی به یک انبار برای نگه داشتن آنها نیاز بود، اکنون در جیب شما جا می شود.

در اواسط قرن بیستم، مردم نگران بودند که رایانه ها و ارتباطات بر پایه ی انقلاب اطلاعات، منجر به نوعی کنترل متمرکز شده، آن گونه که جورج اورول در رمان ویران شهر خود در سال 1984 به تصویر کشیده است، شود. "برادر بزرگ" (دولت یا سازمانی که مردم را زیر نظر دارد) ما را از طریق یک کامپیوتر مرکزی تحت کنترل خواهد داشت و استقلال فردی بی معنی خواهد شد.

همانطور که هزینه ی قدرت پردازش کامپیوترها کاهش پیدا کرده و رایانه ها به اندازه ی گوشی های هوشمند، ساعت ها و دیگر دستگاه های قابل حمل، کوچک شده اند، پدیده ی تمرکز زدایی آن، پدیده ی مرکز گرایی را کامل کرده که ارتباط دوستان با هم و ساخت گروه های جدید را ممکن کرده است. اما آن روی سکه، این روند تکنولوژی باعث شده است که نظارت از حالت متمرکز خارج شود: میلیاردها انسان دستگاه ردیابی را حمل می کنند که مدام در حال نقض حریم خصوصی آنها است. ما "برادر بزرگ" را در جیبمان گذاشته ایم.

اطلاعات، باعث ایجاد قدرت می شود، نسبت به گذشته، مردم بیشتری به اطلاعات بیشتری دسترسی دارند. نه تنها دولت ها می توانند از این قدرت استفاده کنند بلکه اشخاص غیر دولتی و سازمان های غیر انتفاعی و حتی مجرمین و تروریست ها نیز می توانند از این اطلاعات استفاده کنند.

دولت ها بازیگران قدرتمند در عرصه ی جهانی هستند؛ اما این عرصه شلوغ تر شده است و خیلی از بازیگران جدید، می توانند به خوبی در زمینه ی قدرت نرم (توانایی تأثیرگذاری بر دیگران برای کسب نتایج دلخواه) رقابت کنند.

دیپلماسی عمومی و قدرت جلب نظر و متقاعد کردن، به طور فزاینده ای مهم شده، اما دیپلماسی عمومی در حال تغییر است. پیشرفت های تکنولوژی باعث انفجار اطلاعات شده و موجب بروز پدیده ی "تضاد فراوانی" شده است: فراوانی اطلاعات که موجب عدم توجه می شود. 

وقتی مردم غرق در حجم اطلاعات پیش روی خود می شوند، فهمیدن این موضوع که روی کدام باید تمرکز کرد، دشوار می شود. دیگر این توجه است که کمیاب می شود. قدرت نرم در جلب توجه، منبع قدرتی است که از قبل حیاتی تر شده است. و همانطور که مسئله ی خوشنامی از اهمیت بیشتری برخوردار می شود، کشمکش های سیاسی بر سر ایجاد و یا تخریب اعتبار، نیز چندین برابر می شود. اطلاعاتی که فریب دهنده باشند نه تنها ممکن است مورد تمسخر قرار بگیرند بلکه ممکن است نتیجه ی معکوس داشته باشد و اعتبار یک کشور را زیر سوال ببرد.

اثر بخشی دیپلماسی عمومی را میزان دلاری که خرج شده مشخص نمی کند بلکه تعداد نظرهایی که عوض شده است، مشخص می کند. جالب است که نظرسنجی ها نشان از کاهش قدرت نرم آمریکا از زمان به روی کار آمدن ترامپ دارند. پست های توییتر ممکن است بتوانند دستور کار جهانی را مشخص کنند، اما وقتی فاقد اعتبار هستند، موجب افزایش قدرت نرم نمی شوند.

منبع: پراجکت سیندیکیت / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33

انتشار اولیه: سه شنبه 29 خرداد 1397 / انتشار مجدد: دوشنبه 11 تیر 1397