سر و دست شکستن های اردوغان برای فلسطین برای چیست؟

دیپلماسی ایرانی: این روزها تب فلسطین در ترکیه بالاست و رجب طیب اردوغان بار دیگر نوک پیکان حملات خود را سهمگین تر از گذشته به سمت اسراییل نشانه رفته است و بر طبل حمایت از فلسطین و فلسطینی می کوبد و برای شهدای در خون غلطیدهِ "بازگشت" سه روز عزای عمومی اعلام و ترکیه را سیاه پوش می کند.

اردوغان در گامی بی سابقه دو نشست سران اسلامی را در کم تر از پنج ماه در شهر استانبول برگزار می کند و در این کسادیِ بازارِ قضیه فلسطین و رویگردانی تدریجی نظام های عربی بر دل هایِ فلسطینی هایِ تنها و عرب هایِ به ستوه آمدهِ از ستم حاکمان خود ولایت می کند و نفوذ نرمِ ترکیه را در میان ملل عرب فزونی می بخشد. 

ترکیه امروز آلترناتیو نفوذی معنوی شده است که ایران تا قبل از بهار عربی در میان ملت های عربی و مسلمان داشت؛ در حالی که نگاهِ رسمی آنکارا به آرمان فلسطین سازمان مللی و در مقایسه با جمهوری اسلامی حداقلی است و اسرائیل را به رسمیت شناخته و با آن روابط سیاسی، اقتصادی و نظامی دارد و بستر جغرافیایی آرمان فلسطین را فراتر از محدوده اشغالی ۱۹۶۷ نمی داند.

دولت ترکیه حتی پس از قطع روابط سیاسی خود با اسرائیل به دنبال حمله این رژیم به نوار غزه در سال 2008، به روابط اقتصادی خود ادامه داد و در حال حاضر مبادلات تجاری دو طرف حدود 6 میلیارد دلار برآورد می شود. 

پرسشی که ذهن را قلقلک می دهد، این که براستی علت یا علل این همه توجه دولت ترکیه به آرمان فلسطین و تندی با اسرائیل در چیست؟

در پاسخ به این پرسش سه عامل را می توان برشمرد: 

نخست: فلسطین قبل از قیومت انگلستان بر آن از 1922 تا 1948 و تشکیل رژیم اسرائیلی بخشی از امپراتوری عثمانی به حساب می آمد و با توجه به جایگاه دینی اش همواره مورد اهتمام سلاطین عثمانی بود. امروز که دولت ترکیه خود را میراث دار و امتداد این امپراتوری می داند، به نوعی احساس مسئولیت تاریخی در قبال این سرزمین و مردم آن می کند، حتی اگر این احساس در چارچوب همان نگاه سازمان مللی باشد. 

دوم: حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه به مساله فلسطین به عنوان یک آرمان اسلامی هم نگاه می کند و در سیاست خارجی خود جایگاه خاصی برای آن در نظر گرفته است. این هم به ریشه اسلام گرایانه رهبران این حزب باز می گردد.

سوم: چه بسا مهم ترین فاکتور تاثیرگذار تبدیل شدن مساله فلسطین به دغدغه ای عمومی در درون جامعه ترکیه است و به لایه های ناخودآگاه این جامعه رسوخ یافته و می رود که به عنوان بخشی از امنیت ملی ترکیه جا بیافتد. رسیدن آرمان فلسطین به این جایگاه در میان ملت ترکیه مرهون وجود سازمان های مردم نهاد به معنای واقعی کلمه در این کشور است که به ویژه در دو دهه اخیر توانسته اند فلسطین را به عنوان یک اولویت مهم در این جامعه تثبیت کنند. 

اکنون نگاه مردم ترکیه به مساله فلسطین فراتر از نگاه رسمی دولت و حداکثری است. به این معنا که فلسطین از نگاه بخش بزرگی از حامیانِ تُرکِ فلسطین شامل سرزمین های 1948 (اسرائیل کنونی) و اراضی 1967 است. آنها برخلاف دولت خود رسمیتی برای تل آویو قائل نیستند. 

در واقع دولت ترکیه امروزه مجبور است انعکاس گر این رویکرد مردمی باشد و در واقع مواضع تند اردوغان تحت تاثیر همین فشار افکار عمومی بسیار بالاست. 

 امروز مساله فلسطین و حمایت از آن و مقابله با اسرائیل مطالبه قاطبه مردمانِ ترکیه به ویژه بدنه اجتماعی همه احزاب و گروه های سیاسی اعم از چپ، راست، قومی و کُردی است. ملت ترکیه امروزه به شدت آمریکاستیز و اسرائیل ستیز شده است. 

به این علت، در ایام انتخابات احزاب تُرک و کُرد در اعلام حمایت از فلسطین گوی سبقت از هم می ربایند و برخی از آنها برای جلب آرای مردم وعده قطع کامل روابط با اسرائیل و بسته شدن پایگاه هوایی انجرلیک در صورت پیروزی در انتخابات را می دهند. 

همین چند روز پیش، کمال قلیچ دار اوغلو رهبر بزرگ ترین حزب اپوزیسیون با پوشیدن چفیهِ فلسطینی، هم به شدت به اسرائیل حمله کرد و هم اقدامات اردوغان را ناکافی دانست و خطاب به او گفت نباید حتی به بازگرداندن سفیر به اسرائیل فکر کنی! یا حزب کُردی دمکراتیک خلق ها که روابط خیلی خوبی با چپ های فلسطین از جمله جبهه خلق برای آزادی فلسطین دارد، طرح لغو کلیه معاهدات و توافق نامه های سیاسی، نظامی و اقتصادی با اسرائیل را به پارلمان می برد. شرکت اسرائیل در دستگیری عبدالله اوجالان نیز نقش زیادی در اسرائیل ستیزی این قشر از کُردهای ترکیه دارد.

البته ناگفته نماند که اپوزیسیون ترکیه با بالا بردن سقف حمایت از فلسطین و دشمنی با اسرائیل برای رقیب حاکم خود چالش آفرینی می کنند.

خلاصه مساله فلسطین امروز یک برند انسانی و سیاسی و حضور آن این روزها در تبلیغات انتخاباتی احزاب وکاندیداها در ترکیه بسیار پررنگ است.

انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه در 24 ژوئن برگزار شود.