پس از بلوک شرق، حالا نوبت دنیای غرب است

دیپلماسی ایرانی: به نظر می رسد دوران قطب بندی ها تمام شده و دوره ای که قطب بندی ها در سیر افلاکی کشورهای مختلف را بر اساس محاسبات ایدوئولوژیک پیرامون خود جمع می کردند، تمام شده است. با این وجود دنباله عقاید متناقض به زمانه جدید گسترش یافته است. تا آن جا که چین و روسیه در روابط تنگاتنگ و عمیق با ایالات متحده مطابق با منافع خود پیش رفته اند. در حال حاضر اساس قطب بندی های سیاسی یا ایدئولوژیک برای ایجاد پیمان ها کاملا متفاوت شده است. دوره ای که دنیا به اردوگاه هایی تقسیم می شدند و بر سر مراکز قدرت و نفوذ رقابت می کردند به پایان رسیده است.

با سقوط دیوار برلین و زوال اتحاد جماهیر شوروی و تضعیف مارکسیسم و فروکش کردن خشم جهانی از جهانی شدن، سرمایه داری وحشی دنیای ما را تغییر داده و ما را مجبور کرده است که تمامی قوانین حاکم بر بازار را به رسمیت بشناسیم و بر ضرورت همکاری بین المللی برای رویارویی با حالت های مختلف منفی مثل مشکل آب و هوایی و جنایت های سازمان یافته و حق کشورها در پیشرفت اذعان کنیم.

نظریه جدیدی که الآن بر دنیای متغیر ما حاکم شده این است که منافع ما چیست و مخاطرات مشترکمان کدام هستند و چگونه با آنها مقابله کنیم؟

پیمان های مختلف جدید و تمایلشان به روابط مبتنی بر منافع و دستاوردها و عوامل جغرافیایی و دیگر عوامل فراتر از تاثیرگذاری بر زندگی مردم در دوران جنگ سرد است، به گونه ای که روابط و پیمان های قدیم با اراده مردم و آزادی های آن در انتخاب همگی از هم پاشیده و تعریف دیگری به خود گرفته است.

بریتانیا از اتحادیه اروپا خارج می شود برای این که نمی خواهد در گیر و بند گروه های اروپایی قرار بگیرد، و اتحادیه اروپا هر روز با مشکل جدیدی از سوی ایالات متحده مواجه می شود، آخرینش بحران هسته ای ایران است که فرانسه و آلمان و انگلیس آن را به نفع امنیت جهانی می دانند و معتقدند که یکی از عوامل کاهش رقابت هسته ای در خاورمیانه شده در حالی که دولت رئیس جمهوری امریکا، دونالد ترامپ بر این باور است که این توافق به نفع امنیت امریکا نیست برای این که به ایران فرصت گسترش نفوذ در خاورمیانه می دهد در حالی که ایران را مخل ثبات و امنیت در منطقه می داند. بنابراین بحران بزرگی در انتظار روابط اروپا و امریکا به دلیل توافق هسته ای با ایران است، و گمان می رود که این آخرین اختلافات نباشد برای این که عواملی که پیمان ها را تضعیف می کند و پیوندها را می گسلد قوی تر از اعتقادات گذشته است و قدرتمندتر از عوامل پیوستگی و وحدت میان آنهاست. اتفاقی که چند دهه پیش در اردوگاه کشورهای بلوک شرق افتاد اکنون می رود تا در پیمان های جهان غرب روی دهد، برای تفسیر این منطق می توانیم بگوییم که قید و بندهای سیاسی ای که کشورها را کنار هم قرار می داد و برای این انتخابِ آنها مطابق با منافعشان مشروعیت کسب می کرد از بین رفته است.

یک دلیل دیگر برای این ادعا، سفر اخیر ملک سلمان، پادشاه عربستان به مسکو و دیدار او از کرملین و توافقش با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه درباره پرونده های مهم و استراتژیک است. دیمیتری مدودوف، نخست وزیر روسیه و وزیر دفاع این کشور نیز در تمامی دیدارها بر گسترش روابط دو کشور تاکید کردند و گفتند که روابط دو کشور منتظر افق های تازه ای است. این توافق با ساخت شبکه دفاع موشکی اس – 400 روسیه در خاک عربستان و خرید موشک های جدید ضد تانک و ساخت سلاح های پیشرفته کلاشینکوف مستحکم تر می شود. علاوه بر آن همکاری عربستان و روسیه برای ایجاد خط توازن در بازار نفت جهانی به خصوص تعیین سقف تولید که بتواند منافع این دو تولیدکننده و مصرف کننده جهانی را تامین کند و قیمت ها را در حدود 50 دلار در هر بشکه نگه دارد نیز می تواند در تعمیق این روابط تاثیرگذار باشد، به ویژه که عربستان و روسیه دو کشور بزرگ تولیدکننده نفت در جهان هستند. روشن است تمامی این توافقات برآمده از محاسبات سیاسی دو کشور مطابق با اصل سود و زیان است. این بدان معناست که دنیا از فضای قطب بندی ها خارج می شود و وارد مرحله جدید متفاوتی می شود که در آن هر کشور مصالح ملی خود را قبل از هر چیزی تصور می کند.

خلاصه این که دنیا دنیای منافع و حفظ جایگاه هاست. دورانی که از جنگ سرد فاصله گرفته و به فکر توافقات بین المللی برای حل طبیعی مشکلات در عصر فعلی است. دورانی که دیگر قید و بندهای غیرضروری را نمی شناسد و فقط به منافع ملی کشورها تکیه دارد.

منبع: الاهرام / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11