جنگ عربستان با اقلیت شیعه

دیپلماسی ایرانی: نادیده گرفته شده توسط باقی جهان - شهر کوچک عوامیه در شرق عربستان برای سه ماه است که تبدیل به منطقه جنگی شده است. تصاویر ماهواره ای نشان می دهند که تمام بخش های این شهر ویران شده اند. تصاویر آتش سوزی ساختمان ها در شبکه های اجتماعی دست به دست می شود. ایندیپندنت گزارش می دهد که به دلیل ممانعت دولت از فعالیت خبرنگاران خارجی، دسترسی به این منطقه ممکن نیست.

مرکز اصلی مبارزه منطقه المصوره، بخش قدیمی شهر است. شبه نظامیان شیعه با نیروهای امنیتی عربستان سعودی در کوچه پس کوچه های باریک پیکار می کنند. توپخانه سنگین در این مبارزه استفاده می شود و تا کنون حداقل 15 غیرنظامی کشته شده اند. پس از اینکه تصاویر استفاده از خودورهای زرهی کانادایی علیه غیرنظامیان منتشر شد، اتاوا اعلام کرد که فروش اسلحه به عربستان سعودی را متوقف خواهد کرد.

جابجایی و تخریب اجباری

این درگیری بخشی از برنامه های عربستان سعودی برای تخریب مناطقی از این شهر تاریخی به منظور ساخت مرکز خریدی جدید است. ساکنان شهر به شدت با این مساله مخالف بودند. ماه آوریل، سازمان ملل از عربستان سعودی خواست که جابجایی و تخریب اجباری بخش قدیمی شهر را متوقف کند. گزارشگر ویژه سازمان ملل در زمینه حقوق فرهنگی، کریما بنایون اعلام کرد که از این می ترسد که این تخریب برای نابودی میراث منحصر به فرد آن منطقه به گونه ای غیرقابل بازگشت، برنامه ریزی شده باشد.

سباستین سونز، کارشناس خاورمیانه در شورای روابط خارجی آلمان به دویچه وله گفت که او شک دارد که ریاض واقعا می خواهد اقداماتی برای بهبود زیرساخت ها در جهت پیشرفت زندگی شهروندان انجام دهد. او معتقد است: «این بیشتر شبیه پروژه انتقال به نظر می رسد. آنها سعی دارند که اقلیت شیعه را در این منطقه از بین ببرند و فرهنگ آنها را تخریب و نابود کنند. این منطقه به حضور شیعیان معروف است و عربستان سعودی سال هاست که به دنبال تغییر بافت این منطقه است و بخشی از تبلیغات رسمی خود را روی این کار متمرکز کرده است.»

شیعیان حاشیه نشین در ایالت وهابی

سرکوب و به حاشیه راندن شیعیان، نشان از ریشه های عمیق این درگیری دارد. حدود 10درصد از 30میلیون شهروند عربستان سعودی شیعه هستند. بیشتر آنها در شرق کشور زندگی می کنند که مناطقی حاصل خیز از نظر نفتی است. اما شیعیان عربستان از ثروت این کشور سود اندکی به دست می آورند و از داشتن زندگی سیاسی در کشور پادشاهی منع شده اند. با در نظر گرفتن این واقعیت که اکثریت را در سعودی طرفداران وهابیت تشکیل می دهند می توان حدس زد که شیعیان این کشور تا چه میزان تحت فشار هستند.

اقلیت شیعیان عربستان نارضایتی شدید خود را نسبت به اقدامات دولت در دوره ای در سال 2011 که به بهار عربی معروف شد، ابراز کردند. عوامیه مرکز تظاهرات بود. شیخ النمر جایگاهی ویژه در این اعتراضات علیه تبعیض شیعیان داشت، او راهی زندان شد و در اواخر سال 2016 با اتهام اقدامات تروریستی اعدام شد.

خشونت، خشونت می آفریند

به گفته علی عدوبیسی از سازمان حقوق بشری اروپایی ـ سعودی، رویکرد سخت ریاض منجر به تشدید درگیری ها خواهد شد. عدوبیسی اهل عوامیه است اگرچه این روزها در برلین زندگی می کند. او پس از بهار عربی بارها در عربستان به زندان افتاد. عدوبیسی به دویچه وله گفت: «کشتار، شکنجه و دادگاه های ناعادلانه که عربستان سعوی به اجرا درمی آورد کاملا شیعیان را متقاعد کرده است که باید برای دفاع از خود کاری کنند و به اسلحه متوسل شوند.»

عدوبیسی تخمین می زند که تقریبا 90 درصد از ساکنین عوامیه با اجبار دولت به ناچار شهر را ترک کرده اند. فعالین حقوق بشر می گویند که سعودی ها برخلاف آنچه در تاریخ 80 ساله کشور دیده می شود، جنگی را علیه مردم خود آغاز کرده اند. گروه حقوق بشر عفو بین الملل ادعا می کند که 14 شیعه در صف مرگ در زندان های عربستان سعودی به سر می برند درحالی که جریان محاکمه آنها مشکوک بوده است. این افراد درحالی حکم اعدام دریافت کرده اند که تعداد کمی از شورشیان سلاح در اختیار دارند.

تظاهرات قدرت

اندرو هاموند، نویسنده کتاب «اتوپیای اسلامی: توهم اصلاحات در عربستان سعودی» معتقد است که زمان بندی فعالیت های دولت در عوامیه بسیار قابل توجه است. این تلاش برای قبضه قدرت مستقیما به تغییر و تحولات در خاندان سلطنتی مربوط می شود: «شاهزاده محمد بن نایف اخیرا از قدرت محروم شده است. شاخه مربوط به او در خانواده در بازی قدرت برای رسیدن به تخت سلطنت شکست خوردند. حالا محمد بن سلمان شاهزاده جدید است.» هاموند که این روزها در دانشگاه آکسفورد مشغول تحقیق است، اضافه کرد: «محمد بن سلمان، خود را فردی قدرتمند معرفی می کند. کسی که در برابر شیعه ها در خانه و در خارج از مرزها یعنی در برابر ایران ایستاده است.» موافقان محمد بن سلمان از حضور اکثریت اهل سنت در حکومت عربستان سعودی حمایت کرده و اقلیت شیعه را مشکل ساز قلمداد می کنند. آنها در بدترین حالت این اقلیت را تروریست هایی می دانند که مورد حمایت ایران هستند. هاموند می گوید: «این اعتقاد نتیجه مستقیم تبلیغات عربستان سعودی در نفرت پراکنی درباره شیعیان است که با حمایت وهابیت انجام می شود.»

دولت سعودی ممکن است حتی در کوتاه مدت با پیروزی های حاصله از این استراتژی، لذت ببرد. از نظر هاموند این استراتژی برای شکستن خواست و اراده مردم محلی طراحی شده است. او می گوید: «آنها دست های قدرتمندی در ساختار قدرت کشور دارند و حتی این احتمال وجود دارد که کل این جامعه را از بین ببرند.»

منبع: دویچه وله/ مترجم: روزبه آرش

انتشار اولیه: چهارشنبه 25 مرداد 1396 / انتشار مجدد: شنبه 11 شهریور 1396