دولت دوازدهم در رابطه با کشورهای منطقه باهوشتر عمل کند

عبدالرحمن فتح الهی - هر چند بسیاری از تحلیل ها ناظر بر آن بود که سیاست و استراتژی ترامپ در روابط بین الملل روی دو حوزه اساسی و بنیادین آسیای جنوب شرقی و غرب آسیا و منطقه خاورمیانه است و ترامپ منطقه آسیای جنوب شرقی را در اولویت قرار داه است، اما با سفر چهل و پنجمین رئیس جمهور ایالات متحده به ریاض در 20 می، وی نشان داد که باز هم خاورمیانه حرف اول واشنگتن و بالطبع ترامپ را در سیاست خارجی می زند. سفر دونالد ترامپ به فلسطین اشغالی، واتیکان و عربستان سعودی، که از ریاض شروع شد با دیدار از واتیکان، حضور در نشست سران گروه 7 (G7) در سیسیل ایتالیا و همچنین حضور در مقر سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، در بروکسل در تاریخ 25 می به پایان خواهد رسید. اما نقطه تمایز ترامپ با سردمداران قبلی کاخ سفید در این است که او در زمان تبلیغات انتخاباتی اش نیز خطاب به تمامی متحدین آمریکا در شرق آسیا، قاره اروپا و همچنین خاورمیانه اعلام کرد باید این کشورها خودشان هزینه تامین امنیتشان را بپردازند و بیش از این باری بر دوش ایالات متحده نباشند. در این راستا اولین گام در حوزه کره جنوبی برداشته شد. سئول در ماه آوریل سال جاری استقرار سامانه موشکی تاد را آغاز کرد بنابراین قابل پیش بینی بود که هدف اصلی سفر ترامپ به عربستان هم در انتقال هزینه های نظامی فعالیت های آمریکا در خاورمیانه به عهده اعراب باشد. رئیس جمهور جدید در برنامه های تبلیغاتی خود نشان داد که بیش از بیرون آمریکا، دغدغه داخل کشورش را دارد و لذا درصدد است با قدرت مانور خارجی واشنگتن، به وعده هایش در کاهش بیکاری، ارتقای وضعیت معیشت و رفاه مردم ایالات متحده جامه عمل بپوشاند. اما تامین پول این اقدامات باید از جیب همپیمانانش به ویژه کشورهای عربی باشد که با برخورداری از پترودلار، وابستگی امنیتی نیز به آمریکا دارند. درباره سفر ترامپ به منطقه و تاثیرات آتی آن گفت و گویی کردیم با دکتر مرتضی  موسوی خلخالی که سابقه کار دیپلماتیک در وزارت امور خارجه در حوزه خاورمیانه را دارد و از کارشناسان حوزه منطقه است، که در ادامه می خوانید:

در قاعده روابط بین الملل اولین سفر یک رئیس جمهور نشان دهنده اولویت دولتش در مسئله سیاست خارجی است، از سوی دیگر با توجه به این نکته بسیاری از کارشناسان دغدغه و اولویت سیاست خارجی ترامپ را منطقه آسیای جنوب شرقی به ویژه چین می دانستند اما اولین سفر خارجی ترامپ به منطقه خاورمیانه تمام تحلیل ها را به گونه ای نقض کرد، از دید شما آیا ترامپ اولویت سیاست خارجی خود را منطقه آسیای جنوب شرقی می داند یا آسیای غربی و منطقه خاورمیانه؟

دلیل اولویت سفر خارجی ترامپ به شخصیت و کاراکتر او باز می گردد، چنانی که روشن و واضح است ترامپ بیشتر از این که در ردای رئیس جمهور آمریکا، عالِم به روابط بین الملل و حقوق بین الملل باشد یک تاجر است و از دید یک تاجر تنها چیزی که اولویت دارد کسب سود و منفعت بیشتر است. او برخلاف روسای جمهور پیشین آمریکا خاورمیانه را محل کسب سود می داند با این تفاوت که به سان اسلاف خود تمایلی هم به حضور مستقیم و هزینه از سوی واشنگتن در این منطقه را ندارد. قطعا اولویت بندی سفر او به منطقه خاورمیانه فقط همین قراردادهای نفتی و تسلیحاتی است. مطمئنا آمریکا در مقام مقایسه سودآوری منطقه آسیای جنوب شرقی و غرب آسیا به ویژه منطقه خاورمیانه و خصوصا کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، جانب دوم را خواهد گرفت زیرا که بازیگران و صحنه گردانان منطقه آسیای جنوب شرقی، وضعیت و شرایط بسیار متفاوتی با منطقه خاورمیانه دارند؛ از هوش بالای سیاسی چین گرفته تا مسائلی مانند کره شمالی هسته ای و عدم سودآوری لازمه برای آمریکا، چرا که بزرگترین رقیب اقتصادی آمریکا یعنی چین، دست برتر را در منطقه آسیای جنوب شرقی دارد اما مسلما منطقه خاورمیانه به واسطه منابع نفتی و گازی سرشار می تواند منبع درآمد خوب و در عین حال آسانی برای ترامپی باشد که در شعارهای انتخاباتی اش وعده اشتغال و توسعه اقتصادی داخلی داده است. از سوی دیگر وضعیت متشنج خاورمیانه بستر مناسبی برای درآمد زایی از طریق فروش تسلیحات برای آمریکا است. بزرگترین شرکت ها و کمپانی های آمریکایی و یکی از تجارت های استراتژیک این کشور علاوه بر انرژی بحث سلاح است. ترامپ با اولویت سفر خود به منطقه خاورمیانه تنها و تنها با مانور بر روی ایران هراسی سعی در فروش اسلحه های خود را داشته است و این قرارداد تقریبا 400 میلیون دلاری که بزرگترین قرارداد فروش تسلیحات در جهان است نشانه به بار نشستن این سیاست واشنگتن است. البته این نکته را هم باید گفت که چین در منطقه آسیای جنوب شرقی به عنوان یک بازیگر باهوش، اجازه تنش و تشنج را نخواهد داد و هیچ گاه نخواهد گذاشت که این منطقه به سوی جنگ پیش برود هر چند که این منطقه همواره ملتهب بوده است. پس در کل باید گفت که اولویت سفر ترامپ به منطقه خاورمیانه به خاطر سهل الوصول بودن اهدافش در این منطقه است.

اما نخستین سفر خارجی ترامپ در بیستم می به مقصد ریاض رقم خورد و همچنانی که شاهد بودیم مواضع و محورهای متفاوتی شاکله اهداف این سفر را تشکیل داد، از مبحث ایران هراسی تا مسئله تروریسم و جنگ سوریه و بحث فلسطین و اسرائیل. از دید شما در یک نگاه کلی کارنامه سفر ترامپ به خاورمیانه و عربستان را چگونه می بینید؟

ترامپ با این سفر خود به عربستان سعودی و دیدار با تقریبا سران 40 کشور عربی و اسلامی و انعقاد قراردادهای انرژی و تسلیحاتی تقریبا کارنامه خود را متناسب با اهداف و برنامه های از قبل تعیین شده اش از این سفر تنظیم کرد. چنانی که گفتیم با اندیشه های اقتصادی ترامپ آن چه یشتر از همه اولویت پیدا کرد بحث قراردادهای تسلیحاتی و انرژی و سود سرشاری بود که از آن واشنگتن شد. سخنرانی او در میان سران کشورهای اسلامی و عربی فقط ایجاد بستری مناسبتر برای اهداف اقتصادی بعدی بود. ترامپ و ریاض با مانور بر روی ایران هراسی سعی در القای این ترس به سایر کشورها بوده و هستند تا از این محمل سودهای کلان دیگری به جیب واشنگتن سرازیر شود.

اما نکته مهم که در این سفر وجود داشت رفتار کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس در همراهی با مسئله ایران هراسی بود. دلیل دامن زدن کشورهای عربی به این مسئله را ناشی از چه می دانید؟ آیا عدم همراهی و همکاری این کشورهای عربی با تهران جز به تشتت آرا و ایجاد تنش در منطقه خاورمیانه نتیجه دیگری می تواند در پی داشته باشد؟

اگر بخواهیم به سوی دیگر این سفر یعنی میزبانان و تحلیل رفتار آنها بنشینیم باید گفت که حضور سران نزدیک به 40 کشور در ریاض نشان دهنده این است که این کشورها در مورد سیاست های خود در قبال تهران خصوصا پس از انقلاب اسلامی همیشه دچار اشتباهات محاسباتی، آن هم از جنس استراتژیک بوده اند. با نگاهی به تاریخ معاصر هم این نکته بارز به خوبی خود را نشان می دهد که هیچگاه این کشورها از جانب ایران خصومت، دشمنی، تعرض یا تعدی را ندیده اند و اتفاقا در جهت کاملا عکسش ایران گاهی به حمایت از آنان پرداخته است، مثلا در همین دهه 90 میلادی و جنگ اول خلیج فارس و تعرض عراق به کویت، ایران به عنوان اولین کشور محکوم کننده این تجاوز به حمایت از کویت برخاست و این سیاست بارها و بارها از جانب تهران تکرار شده است. ایران با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس همیشه در پی ایجاد یک رابطه خوب و حسنه دیپلماتیک بوده است و بیش از این که تهران از این روابط منتفع شود، بیشترین سود را همین کشورهای عربی برده اند. نکته مهم دیگری که در خصوص این کشورها وجود دارد این است که اکثر آنها هم به لحاظ مساحت هم به لحاظ جغرافیای سیاسی نسبت به ایران کوچکتر، کم اهمیت تر و ضعیف تر بوده اند و به این واسطه همواره به دنبال یک حامی منطقه ای یا فرامنطقه ای در مقابله با ایران برای خود می گردند، اما در این خصوص هوش سیاسی و دیپلماتیک چندانی را ندارند. حسنین هیکل در خصوص هوش سیاسی کشورهای عربی می گوید:  "سیاست رژیم صهیونیستی با یک هوش سیاسی مانند بازی شطرنج است و با هوش یک شطرنج باز، کار خود را پیش می برد، اما کشورهای عربی با قمار و توسل به شانس به دنبال تحقق اهداف خود هستند." در راستای همین جمله امروز هم می بینید که این کشورها با دعوت از دونالد ترامپ، آن هم ترامپی که با رویکردهای پوپولیستی راست رادیکال خود دشمنی اش را به وضوح با اسلام نشان داده که نشانه بارز آن صدور دو حکم منع روادید برای کشورهای اسلامی در همان 100 روز اول صدارتش است، در حالی که دادگاه های آمریکا و قضات این کشور این احکام را نقض کردند، ولی کشوری مانند عربستان به حمایت و تشویق از این سیاست ها پرداخت؛ شما اگر به همین نام کشور عربستان سعودی دقت کنید می بینید که تنها کشوری است که در جهان به نام خاندان ثبت شده است یا نامیده می شود یعنی کشوری با 2 میلیون کیلومتر مربع مساحت گویا مانند یک تکه زمین به نام خانواده ای زده شده است. خوب این خانواده با ثروت باد آورده کشور در این سفر اخیر ترامپ دست به خریدی بیش از 400 میلیارد دلار و شاید هم بیشتر زد چرا که برخی از تحلیل ها رقم این قراردادها را تا 500 میلیارد دلار هم تخمین زده اند، آن هم سلاح های پیشرفته ای که عربستان حتی دانش و توان لازمه برای استفاده از بیشتر آنها را ندارد، حتی در قراردادهای قبلی تسلیحاتی با کشورهای اروپایی و آمریکا باز هم این مسئله مطرح است، مثلا همین هواپیماهای جنگنده پیشرفته ای که یمن را هر روز بمباران می کند، از خلبان هایی استفاده می کنند که اروپایی و آمریکایی هستند و با هر نوبت بمباران حدود 7500 دلار به آنها داده می شود. در چنین شرایطی خوب شما می بینید که این کشورها از آمریکا دعوت به عمل آورده اند و در یک طنز تلخ می بینیم که ترامپ ضد اسلام منصح آنها در میان سران کشورهای اسلامی است. پیشتر هم گفتم ترامپ هیچ گاه دشمنی خود را با اسلام انکار نکرده است. برآیند تمام این سیاست ها به ایران هراسی و تقابل با ایرانی می انجامد که تقریبا تمام کارشناسان حوزه بین الملل معتقدند مهمترین یا یکی از مهمترین کشورهای خاورمیانه است. اما در خصوص این سیاست معارضانه و ایران هراسی کشورهای عربی باید گفت در طول تاریخ هر گاه این کشورها به این سیاست ها روی آورده اند و به دشمنی با ایران پرداخته اند صدمات جدی دیده اند. اما از سوی دیگر باید گفت در میان همین کشورها بازیگرانی مانند عمان و کویت تقریبا سیاست های متفاوت با همتایان خود داشته اند، چرا که با نگاهی به رفتارهای دیپلماتیک این دو کشور به خوبی مشخص است با یک رفتار محتاطانه همواره از تنش و تقابل با ایران حذر کرده اند و به این واسطه همواره منفعت خود را از پیگیری این سیاست ها دیده اند. شما اگر دقت کنید در رد مسئله ایران هراسی همین بس که در طول تاریخ هیچ گاه تهران آغاز کننده جنگی با این کشورها نبوده است. در خصوص جنگ تحمیلی هم چنانی که همه می دانند آغاز کننده آن، رژیم بعث عراق بود اما با گذر تمام این سال ها باز این کشورها به اشتباهات محاسباتی خود ادامه می دهند. حتی در خصوص همین عراق با وجود تمام آن مصائبی که بغداد در طول 8 سال برای ایران پدید آورد اما امروز تنها حامی این کشور در مقابله با تروریسم و داعش ایران است؛ علی ایها الحال عربستان سعودی با خرید سلاح های مدرن آن هم در اندازه 400 میلیارد دلار باز هم نمی تواند خطر و تهدید جدی برای ایران باشد. اما نکته دیگری که در خصوص رفتار کشورها عربی حاشیه خلیج فارس در این کنفرانسی که با حضور ترامپ برگزار شد وجود دارد، اظهار نظرهای متناقض برخی از کشورهایی بود که داعیه همسوئی و همراهی با ایران را داشته اند که مهمترین آن آقای حیدرالعبادی به عنوان نخست وزیر عراق بود که روابط حسنه و بسیار نزدیکی با ایران دارد. در طول این کنفرانس شاهد دفاع هر چند کمرنگ از آقای عبادی نبودیم، تمام این نکات یاد شده به اختصار دلایلی است دال بر ایجاد یک همنوایی علیه ایران، اما باید گفت که این همنوایی قطعا از پیش شکست خورده است چرا که از یک سو هم ترامپ در اظهارنظرهای رسمی اش در طول این سفر اعلام داشت که باید خود کشورهای عربی به سامان امور خود بپردازند و آمریکا دیگر رغبتی به حضور مستقیم در این مسائل ندارد و هم این که بسیاری از این کشورها در این شوی سیاسی چندان اعتقادی به این همنوایی نداشته اند علی رغم سیاست های اعمالی شان در رابطه با ایران که برخلاف این سیاست ها در این کنفرانس حضور یافته اند.

اما شما به نگاه اقتصادی و کاسبکارانه ترامپ اشاره داشتید ،در راستای گفته های شما تنها دلیل واقعی ایران هراسی و سفر او به عربستان انعقاد قراردادهای سودآور نفتی و تسلیحاتی بوده است. از سوی دیگر با توجه به گفته قبلی تان ترامپ در سیاست های خود در خصوص منطقه خاورمیانه زاویه ای معنادار با روسای جمهور پیشین دارد و تمایلی به حضور مستقیم و پرداخت هزینه چنین جنگ هایی را در این منطقه ندارد. اما سئوال اینجاست که این سیاست یک بام و دو هوای واشنگتن و ترامپ تا کجا ادامه خواهد داشت؟

من معتقدم که کل این سفر ترامپ به منطقه خاورمیانه صرفا یک نمایش است یعنی نه ترامپ مشتاق به ماجراجویی مستقیم با تهران است و نه اعراب توانسته اند در اتحاد علیه ایران پیروز شوند. نکته ای که در این میان باید گفته شود این است که علت این عدم موفقیت ائتلاف در بی برنامگی این حرکت بود. از همان ابتدا نه ترامپ برای این سفر، البته بجز قراردادهای سودآور برنامه دیگری داشته و نه خود عربستان و کشورهای همسو با آن در خصوص اهداف شان برنامه ریزی و تحلیل دقیقی داشته اند. شما از همان ابتدا شاهد بودید که واشنگتن و ریاض و سایر کشورهای شرکت کننده در کنفرانس فقط و فقط به اتهام زنی و دامن زدن به مسئله ایران هراسی اکتفا نکرده اند. در طول کنفرانس و بعد از آن هیچ کدام از این بازیگران طرح، ادله و برنامه خاصی برای اهداف این سفر و کنفرانس نداشته اند. پس به خوبی روشن است این مسئله ایران هراسی تنها و تنها وسیله و ابزاری است که بدون هیچ کارکردی از سوی مدعیان آن مطرح می شود و تنها سود استفاده از این ابزار به جیب ترامپ و واشنگتن می رود. قطعا این سیاست یک بام و دو هوا تا جایی که برای آنها سودآوری داشته باشد و بتواند اهداف به ویژه اقتصادی آن هم در شرایط نابسامان مالی آمریکا را محقق کند مورد استفاده قرار می گیرد. باز هم تاکید می کنم ترامپ یک تاجر است و هر مطاعی که برای فروش داشته باشد عرضه می دارد و برای این عرضه هم از هر راهی استفاده می کند. تاکنون که بهترین راه برای فروش مطاع خود که فقط و فقط اسلحه است ایران هراسی است.

اما به مقصد دوم سفر ترامپ می رسیم، یعنی تل آویو و مسئله مناقشه اسرائیل و فلسطینیان؛ ترامپ 22 می وارد سرزمین های اشغالی شد ولی با نگاهی به اقدامات اولیه اش، از خود شعارهای انتخاباتی تندروانه در خصوص حمایت از اسرائیل تا تماس تلفنی خود ترامپ در دوران انتقالی قدرت و قبل از رسیدن به قدرت با عبدالفتاح السیسی در خصوص بازپس گیری طرح قطعنامه که مورد اعتراض شدید کابینه اوباما قرار گرفت تا انتخاب دیوید فریدمن به عنوان سفیر واشنگتن در اسرائیل و طرح جابجایی سفارتخانه آمریکا از تل آویو به بیت المقدس در حالی که در دیگر سو هم در برخی از اظهارنظرهای اخیر، حتی ترامپ هم سیاست های شهرک سازی نتانیاهو را ناقض صلح در فلسطین می داند. در بستر چنین شرایطی ترامپ در این سفر چگونه می تواند روابط بسیار سرد و متشنج واشنگتن و تلاویو در دوره اوباما به ویژه بعد از رای ممتنع واشنگتن به قطعنامه شهرک سازی اسرائیل را بهبود ببخشد. در عین حال او چگونه می تواند سیاست یک بام و دو هوای خود را در قبال تلاویو در این سفر پیش ببرد؟

در خصوص اسرائیل باید گفت که ابتدا این سفر نه در حد یک سفر استراتژیک و راهبردی است بلکه چنانی که خود مقامات واشنگتن هم از قبل اعلام داشته اند در حد یک سفر ابتدایی و ملاقات سران است اما مسئله دیگری که در خصوص این سفر باید گفت این است که زمانی که ترامپ در عربستان یک درآمد 400 میلیارد دلاری را کسب می کند بلافاصله به جایی سفر می کند که از همان ابتدای تاریخ تا کنون فقط برای واشنگتن هزینه داشته است. تمام کمک های نظامی، تسلیحاتی، اقتصادی، پزشکی و ... برای آن همگی بلاعوض بوده است و البته که قدرت سیاسی-اقتصادی آمریکا در دست لابی های صهیونیستی این کشور است و از همین رو هم مجبور است در راستای چنین هیمنه ای از لابی ها برای نشان دادن دوستی خود، ترامپ حتما دیداری با مقامات اسرائیلی داشته باشد. یقینا این سفر به اسرائیل برای پیاده کردن برنامه خاصی نیست مثال پیش برد طرح دو دولت یا مسئله صلح نخواهد بود، چرا که چنانی که شما گفتید دولت ترامپ در خصوص اسرائیل همواره تشتت داشته و همچنین مسائل داخلی آمریکا که دامن کابینه ترامپ و به ویژه خود شخص ترامپ  را گرفته است سبب شده این دیدار نه یک دیدار مهم و حیاتی برای پیاده کردن هدف خاص باشد بلکه یکی از دیدارهای عادی این سران  است. اما نکته دیگری که باید گفت این است که همسویی و همراهی تل آویو با کشورهای عربی صرفا بدلیل دشمنی واحد علیه ایران است و گرنه قطعا این اتحاد یک اتحاد استراتژیک نیست. این کشورها مسئله عربی فلسطین را علی رغم این که بیان نمی کنند برای خود مهم می دانند از همین رو تل آویو با عِلم به این مسئله هیچ گاه اتحادی ثابت و استراتژیک را با این کشورها نخواهد داشت. قطعا جنگ شش روزه اعراب و اسرائیل در حافظه تاریخی سران رژیم صهیونیستی مزید بر این عدم اطمینان به دول های عربی است. قطعا آینده هم به خوبی نشان خواهد داد که این استراتژی اتحاد روزی به شکست خواهد انجامید.

شما در صحبت هایتان به مواضع معتدل برخی از کشورها مانند عمان اشاره داشتید. اگر بخواهیم بصورت دقیق تر این نوع رفتارها را بررسی کنیم شما دلایل و ریشه های بروز چنین رفتارهای متفاوت و گاه متعارض با اکثر کشورهای متخاصم را که سیاستی تهاجمی علیه ایران دارند چگونه ارزیابی می کنید؟

بله، من به سیاست معتدل کشوری مانند عمان اشاره کردم. این کشور همواره در روابط دیپلماتیک خود زیرکی خاصی را از خود نشان داده است. دلیل این زیرکی را قطعا در این مسئله می توان یافت که سران عمان به این نتیجه رسیده اند که ثبات و رشد یک کشور در ارتباط حسنه با سایر کشورها است آن هم کشور قدرتمندی مانند ایران که یکی از ستون های سیاسی منطقه است. دلیل دیگر این سیاست های معتدل را می توان در این دید که این فهم در عمانی ها به وجود آمده است که هیچ کشور فرامنطقه ای آن هم کشوری مانند آمریکا هیچ گاه به دنبال صلح و ثبات در منطقه خاورمیانه نبوده است و نخواهد بود. همیشه واشنگتن فقط از طریق اختلاف افکنی، تفرقه، ایجاد جنگ ها و تنش ها و حتی تاسیس گروه های تروریستی سعی کرده است بازاری مناسب برای فروش سلاح های خود ایجاد کند و همیشه با القای وجود یک دشمن فرضی و هراس افکنی از آن به دنبال بهانه ای برای حضور در منطقه بوده است. اما دید مقامات عمان به چنان پختگی رسیده است که شرایط منطقه را به درستی تحلیل کرده اند و می بینید که امروز این سیاست های متعادل تا چه اندازه به سود این کشور بوده است و چقدر با امارات، قطر، عربستان، بحرین و ... تفاوت معناداری در ثبات سیاسی دارد. چرا که در دوستی و همراهی با ایران احساس آرامش دارد و متاسفانه این کشورها بجای الگو قرار دادن این سیاست درست و منطقی دقیقا در خلاف آن به تخاصم و ایران هراسی می پردازند.

اما در جمع بندی اولین سفر خارجی ترامپ به عربستان و کارنامه ای که در این سفر از خود به جا گذاشت، آینده روابط واشنگتن را با مقامات عربی این منطقه چگونه می بینید؟

آن چه مسلم است این است که این نمایش اتحاد و شانتاژهای نخ نما و پوسیده با عنوان ایران هراسی علیه تهران، تهدیدی برای ما نخواهد داشت، اما واشنگتن هم روابط خود را در آینده منوط به سیاست هزینه و فایده می کند، یعنی مادامی که این سیاست برای واشنگتن منفعتی در پی داشته باشد باز آن را به کار خواهد گرفت.

اما سیاست تهران در مقابل این ایران هراسی بویژه برای دولت دوازدهم چگونه باید صورت بگیرد؟ جمهوری اسلامی در مقابل چنین رفتارهایی باید چه  مشی و منشی را در دیپلماسی خود پیش بگیرد؟ آیا باید ایران زاویه خود را بیش از پیش با این کشورها افزایش دهد یا این که به دنبال کاهش آن باشد؟

ببینید تمام مسائلی که در طول این سفر چند روزه ترامپ به ریاض روی داد حول محور اقتصادی بود. تمام این هراس ها به نوعی پوشالی و ساختگی است. اما نکته اینجاست که در این دولت جدید تهران باید مدیریت جدیدی برای سامان دادن به روابط با کشورهای عربی خلیج فارس داشته باشد. آقای ظریف یا هر وزیر امور خارجه دیگری که در دولت دوازدهم، سکان سیاست خارجی را به دست می گیرد باید سیاست های دقیق و برنامه ریزی شده خود را با یک تیم بسیار قوی دیپلماتیک پیش ببرد و اجازه ندهد که این کشورهای عربی دست به چنین اقدامات مشابه دیگری بزند. علاوه بر آن سیاستی را در پیش بگیرد که هر گونه ایران هراسی و تخاصم با تهران را با شکست مواجه کند. از طرف دیگر هم همچنین باید برنامه ویژه ای را برای از سر گیری روابط در سایه کاهش زاویه با آنها داشته باشد چرا که اکثر کشورهای حاشیه خلیج فارس یا روابط شان به طور کلی قطع شده یا در سطح کاردار یا دفتر حفظ منافع است. قطعا چهار سال آینده برای رئیس جمهور و وزیر امور خارجه بسیار سخت و پیچیده و در عین حال دشوار خواهد بود. من امیدوارم که بتوانند از پس پیچیدگی های روابط این منطقه پر تنشی که همواره علیه ایران دشمنی خود را داشته اند با زیرکی خاص خود بر آیند.

انتشار اولیه: چهارشنبه 3 خرداد 1396 / انتشار مجدد: سه شنبه 9 خرداد 1396