ترامپ به دنبال فرصت‌های جدید در بحران خاورمیانه

ترامپ برای اولین سفر خارجی خود در اواخر ماه جاری آماده می شود و برنامه های بزرگی در سر دارد. در نوزدهم مه سفر خود را به ریاض، بیت المقدس و رم آغاز می کند. امیدوار است بتواند راهی برای صلح میان فلسطین و اسرائیل پیدا کند. در بحبوحه بحران خاورمیانه، ترامپ به دنبال فرصت است.

به گزارش فرارو به نقل از بلومبرگ، واضح است که در خاورمیانه بحران وجود دارد. از دوران ریاست جمهوری اوباما در سال 2013، بحران ها در این منطقه شدت گرفت. داعش خلافت خود را آغاز کرد و حمایت ها از گروه های افراطی و رادیکال در کل منطقه افزایش یافت. جنگ داخلی سوریه دامن گیر ترکیه، اردن، لبنان و اروپا هم شد و تاکنون میلیون ها پناهنده به این کشورها واردشده اند. شعله های جنگ در یمن شعله ور شده و دولت لیبی شکست خورده است.

اما فرصت های پیش روی ترامپ چندان آشکار نیستند. افراطی های سنی مانند القاعده و داعش پادشاهی های خلیج فارس را تهدید می کنند. اما همزمان رژیم صهیونیستی را نیز تهدید می کنند که رقیب تاریخی این کشورهای عربی است. اکنون کشورهای عربی و رژیم صهیونیستی یک دشمن مشترک دارند و شاید بتوانند با این وجه اشتراک بر سر یک راه حل دوجانبه برای اسرائیل و فلسطین به توافق برسند.

این نظریه ای است که مقامات کاخ سفید روز پنجشنبه درباره اولین سفر خارجی رئیس جمهور به خبرنگاران گفتند. یکی از آن ها گفت ترامپ و رهبران عرب منافع مشترک دارند و حالا که رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی دارای وجه اشتراک هستند، دولت ترامپ باید تلاش کند به مناقشه 70 ساله اسرائیل- فلسطین خاتمه دهد.

"مک مستر" مشاور امنیت ملی ترامپ هم روز سه شنبه در مراسمی در سفارت اسرائیل به این موضوع اشاره کرد. او گفت: "شرایط حاضر در منطقه می تواند به ما در حل برخی مشکلات دیرینه کمک کند؛ مشکلاتی مانند مناقشه میان اسرائیل و فلسطین."

این رویکرد از برخی جهات به هیچ وجه جدید نیست. در سال 2015، رژیم صهیونیستی و عربستان سعودی علیه ایران و گروه های افراطی سنی با هم متحد شده بودند. اما این رابطه به یک باره و ناگهانی ایجاد نشده است. همه از زرادخانه هسته ای اسرائیل در منطقه مطلع اند، اما اسرائیل آن را به طور رسمی تأیید نکرده است.

کلید ایجاد اتحاد میان رژیم صهیونیستی و کشورهای عربی، یک "چاره دو کشوری" است. هر بار از مقامات عربستان دراین باره سؤال شد، پاسخ دادند تا زمانی که مناقشه اسرائیل و فلسطین حل نشود امکان برقراری روابط عادی میان دو کشور وجود نخواهد داشت.

ترامپ در این زمینه یک مزیت دارد. او برخلاف اوباما، بر موفقیتِ معامله هسته ای با ایران سرمایه گذاری نکرده است. تلاش های اوباما مجالی برای متحد شدنِ دشمنان ایران باقی نگذاشت. اوباما عقیده داشت ایران و عربستان سعودی باید در خاورمیانه با هم کنار بیایند. اما ترامپ چنین رویکردی ندارد.

ترامپ دارد خود را فریب می دهد. فکر می کند می تواند میان اسرائیل و فلسطین صلح برقرار کند، حتی بااینکه تمام روسای جمهور آمریکا از زمان جورج اچ. دبلیو بوش تلاش کردند و شکست خوردند. بهتر است دیدگاه خود را دراین باره اندکی گسترش دهیم:

نه رئیس جمهور فلسطین "محمود عباس" و نه نخست وزیر اسرائیل "بنیامین نتانیاهو" فضای سیاسی لازم برای توافق را در اختیار ندارند. محمود عباس 82 ساله است و سال های آخر زندگی خود را سپری می کند. همچنین بر غزه که در دست حماس است (گروهی که با برقراری مذاکرات صلح با اسرائیل مخالف است) کنترل سیاسی ندارد. محمود عباس روز چهارشنبه در کاخ سفید گفت فلسطینی ها از "فرهنگِ صلح" حمایت می کنند. اما خودِ او فلسطینی هایی که در موج اخیر حملات سرد کشته یا زخمی شدند را در مقام شهید ستود. حتی اگر خودِ محمود عباس خواهان توافق صلح باشد، نمی تواند به راحتی مردمش را راضی کند.

از سوی دیگر نتانیاهو راست گراترین دولت در تاریخ اسرائیل را تشکیل داده است. رقبای سیاسی او خواهان ترک راه حل دو کشور هستند. حامیانش از او می خواهند شهرک سازی ها در کرانه باختری را گسترش دهد و زمین های بیشتری را از تصرف فلسطینی ها خارج کند.

مشکل دیگر این است که خواسته های دو طرف به هیچ وجه سازگاری ندارند. برای مثال عباس خواهان بازگشت تمام آوارگانی است که از جنگ سال 1948 از کشور خارج شدند. اما این اقدام جمعیت یهودیان در رژیم صهیونیستی را به اقلیت تبدیل می کند. اسرائیلی ها هنوز هم  بیت المقدس را پایتخت می دانند. فلسطینی ها بخشی از شهر را به عنوان پایتخت دولت احتمالی خود می خواهند. اسرائیلی ها خواستار حضور نظامی شبه دائمی در کرانه باختری رود اردن هستند که فلسطینی ها این درخواست را نپذیرفتند.

به تدریج ترامپ و دامادش "جراد کوشنر" از این موانع مطلع می شوند. در این میان، ممکن است ترامپ از فرصت های مناسب تری در بحبوحه بحران خاورمیانه نفع ببرد. می تواند با اقدامات دیپلماتیک رژیم صهیونیستی را وادار کند بر سر تعهدات خود که در دولت جورج دبلیو بوش با آن ها موافقت کرد، بماند. یکی از آن ها ساخت وساز تنها در محدوده شهرک های یهودی نشین بود.

زمانی که اوباما رئیس جمهور شد، این توافق را ترک کرد و نتانیاهو را تحت فشار قرار داد تا به تمام ساخت وسازها در مناطق اشغالی (ازجمله شرق بیت المقدس) خاتمه دهد. ترامپ می تواند طرحی برای کاهش فشار اقتصادی بر کرانه باختری ارائه دهد و درحالی که فلسطینی ها منتظر نسل جدیدی از رهبری هستند، سعی کند نهادهای ناکارآمد فلسطین را سامان دهد.

هیچ یک از این اقدامات به دشواریِ برقراری معاهده صلح نیست و در شرایط حاضر قابل اجرا هستند. شاید اگر این قدم های کوچک برداشته شود، فرصت برای برقراری صلح واقعی به وجود آید.