اوباما پرونده صلح خاورمیانه را می بندد؟

نویسنده: یوری ساویر

دیپلماسی ایرانی: رهبران اسراییل و فلسطین، هر دو، با سیاست های باراک اوباما، رییس جمهوری ایالات متحده، درباره راه حل دو کشور مخالف هستند. یک دیپلمات آمریکایی به المانیتور گفته است که باراک اوباما ظاهرا قصد دارد پس از انتخابات ریاست جمهوری هشتم نوامبر، سیاست ایالات متحده درباره خاورمیانه را اعلام کند.

در حال حاضر، باراک اوباما در حمایت از هیلاری کلینتون، کاندیدای حزب دموکرات، به طور کامل درگیر رقابت های انتخاباتی است. رییس جمهوری آمریکا برای اینکه شانس پیروزی هیلاری کلینتون را در انتخابات کم نکند، این روزها خیلی کم درباره صلح خاورمیانه و امور مربوط به آن صحبت می کند. 88 سناتور آمریکایی که مظنون هستند باراک اوباما پس از انتخابات سیاست های جدیدی را درباره صلح خاورمیانه در پیش بگیرد، نامه ای به او نوشته و خواسته اند هر گونه قطعنامه شورای امنیت در این باره را وتو کند. این نامه توسط آیپک، لابی حامی اسراییل، و با کمک برخی دموکرات ها و سازمان های حامی اسراییل تهیه شده بود. یک مقام ارشد در سازمان حامی اسراییل "جی استریت" به المانیتور گفته که اگرچه از این نامه حمایت کرده اما درها برای حمایت از قطعنامه ای منصفانه در شورای امنیت سازمان ملل درباره صلح خاورمیانه همچنان باز است.   

اساس ملاحظات اوباما در اعلامیه ماه نوامبر، خواسته های او برای صلح خاورمیانه است که می خواهد به عنوان میراث در اختیار جانشینش قرار دهد تا از ایجاد یک خلاء سیاسی تا آغاز به کار دولت بعدی جلوگیری کند. چنین بیانیه ای می تواند اقدامی صحیح در راستای سیاست های او در خاورمیانه باشد.

به گفته یک دیپلمات آمریکایی در تل آویو، کاخ سفید و وزارت امور خارجه آمریکا در حال بررسی سه گزینه احتمالی هستند. نخست، سخنرانی ریاست جمهوری با چارچوب ترسیمی راه حل تشکیل دو دولت در امتداد چارچوب ارائه شده توسط جان کری، وزیر امور خارجه. دومین احتمال سخنرانی باراک اوباما با چارچوب رویکرد منطقه ای بیشتر که در آن مبارزه با داعش را همراه با مصر، اردن و عربستان سعودی با فرایند راه حل تشکیل دو دولت ارتباط دهد؛ و احتمال سوم یک قطعنامه شورای امنیت با حمایت ایالات متحده و محوریت طرح پیشنهادی آمریکا در بهار 2015 است.

در هر صورت، چارچوب موردنظر کاخ سفید برای سخنرانی رییس جمهوری آمریکا متشکل از دو بخش خواهد بود: راه حل تشکیل دو دولت 1967 مبتنی بر توافق متقابل بر سر معاوضه زمین و ترتیبات امنیتی سختگیرانه در جریان راه حل تشکیل دو دولت، با حضور نیروهای نظامی اسراییل در کنار رود اردن و به رسمیت شناختن متقابل دو طرف از جمله به رسمیت شناختن اسراییل به عنوان سرزمین مردم یهود. این طرح حق بازگشت فلسطینی های آواره را شامل نمی شود اما درباره توافق بر سر این مساله صحبت می کند، بیشتر از طریق جبران بین المللی خسارت و تامین مالی اسکان مجدد آوارگان در کشور فلسطین. مساله مهم دیگر همکاری احتمالی منطقه ای و عادی سازی روابط اسراییل و دولت های عربی بر اساس طرح صلح عربی 2002 است.    

دیپلمات ارشد آمریکایی در تل آویو به المانیتور گفته که در حال حاضر گزینه مطلوب برای باراک اوباما طرح منطقه ای با محوریت صلح عربی و مبارزه منطقه ای با تروریسم است.

کاملا روشن است که ماهیت اقدام اوباما کاملا به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده بستگی خواهد داشت. در صورت پیروزی هیلاری کلینتون، اوباما احتمالا با مشورت هیلاری کلینتون رویکرد محتاطانه تری را در پیش خواهد گرفت. اما در صورت پیروزی دونالد ترامپ جمهوری خواه نتیجه کاملا برعکس خواهد بود.    

اگرچه فلسطینی ها مدت های مدیدی را در انتظار این اقدام باراک اوباما بودند اما احتمالا از نتیجه نهایی چندان رضایت نخواهند داشت. تقریبا همین یک ماه پیش بود که هیات فلسطینی در مجمع عمومی سازمان ملل با عصبانیت و انتقاد شدید از مواضع آمریکایی ها به رام الله بازگشت. محمود عباس، رییس تشکیلات خودگردان فلسطین نیز پیشتر 19 سپتامبر نارضایتی خود را از مواضع واشنگتن به جان کری، وزیر امور خارجه ابراز کرده بود. فلسطینی ها اگرچه کاملا از اختلافات شدید باراک اوباما و بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل، آگاه هستند اما باز هم معتقدند که دولت او تمام قد در کنار اسراییل ایستاده است.    

به گفته نزدیکان محمود عباس، رییس خودگردان فلسطینی ایرادات اساسی به بیانیه احتمالی اوباما دارد و شدیدا نگران است که این بیانیه در راستای مواضع اسراییل باشد. محمود عباس به ویژه نگران درخواست آمریکا برای به رسمیت شناختن اسراییل از سوی فلسطینی هاست. مواضع واشنگتن درباره بازگشت آوارگان فلسطینی نیز از جمله موضوعاتی است که رهبران فلسطینی را نگران کرده است.

اما خیال اسراییلی ها هم از این مساله چندان راحت نیست. تل آویو به شدت مخالف هر گونه قطعنامه احتمالی مورد حمایت اوباما در شورای امنیت سازمان ملل است. نتانیاهو این موضوع را در دیدار 21 سپتامبر خود با رییس جمهوری آمریکا آشکارا مطرح کرده است. یک مقام ارشد اسراییلی در وزارت امور خارجه به المانیتور گفته که نتانیاهو قصد دارد فشارها را بر دولت اوباما از طریق کنگره و لابی اسراییلی ها تشدید کرده و مانع از طرح هر گونه قطعنامه در شورای امنیت شود.

منبع: المانیتور/ تحریریه دیپلماسی ایرانی /30