نزدیکی محتاطانه اسرائیل و عربستان

نویسنده: شاشنگ جوشی
دیپلماسی ایرانی: ائتلاف های غرب در خاورمیانه رو به افول است. ترکیه به دامن روسیه رفته و گروه های متحد کرد را به بهانه داعش گلوله باران می کند. دیپلمات های اروپایی از نابودی خانه های فلسطینی ها توسط اسرائیل که اتحادیه اروپا بودجه ساخت آن ها را تامین کرده غضبناک هستند. اوباما به صورت علنی از متحدان عرب خود با لفظ «سواران آزاد» انتقاد می کند درحالی که یکی از مقامات ارشد او در کلامی به یادماندنی بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل را «بزدل» خطاب کرد.
در همین زمان، رقابتی در حال تلطیف است. منازعه اعراب و اسرائیل که از سال 1948 سر باز کرد، نشانه هایی از گرم شدن ملایم اما قابل توجه را نشان می دهد. مطمئن باشید اسرائیل جداشده باقی می ماند. تنها 18 عضو از 21 عضو اتحادیه عرب، دولت یهودی را به رسمیت می شناسند. بسیاری از کشورهای عربی بودجه، سرپناه و تجلیل از حماس را برعهده دارند؛ منشوری که به «نابودی یهودیان» وعده داده است. اسرائیل هنوز درحال تجهیز است، با سلاح های پیچیده ای که از آمریکا و اروپا به سمت خلیج فارس سرازیر می شوند. اما در زیر این پوسته، صفحات بازی در حال تغییر است.
ماه گذشته یک ژنرال بازنشسته ارتش عربستان، دور گولد وزیرخارجه جنگ طلب اسرائیل را در هتل کینگ دیوید در بیت المقدس ملاقات کرد، این دومین ملاقات در یک سال بود. تابستان سال گذشته سفیر سابق اسرائیل در واشنگتن از افتخار ملاقاتش با همتایان عرب خود سخن گفت و از آن ها با عنوان «مردم استثنایی» ستایش کرد. ژانویه، وزیر انرژی اسرائیل بی سروصدا از امارات متحده عربی بازدید کرد و پس از آن خبر گشایش دفتر این کشور در ابوظبی اعلام شد.
در همین حال، ماموران مخفی از هر دو سو در خفا طرح ها را می چینند. طرحی مانند رابطه یک معشوقه با مردی ازدواج کرده: «از یک سو اشتیاق برای اعلام عمومی، به امید مشروعیت بخشیدن به وضعیت اجتماعی سوال برانگیز؛ از سوی دیگر ناامیدی از نگاه داشتن این رابطه در سایه و ترس از عواقب داخلی.» بیشتر کشورهای عربی با خطر خشم عمومی برای عادی سازی روابط خود با اسرائیل مواجه اند آن هم در شرایطی که تنها یک گام تا حل وفصل نهایی مسئله فلسطین باقی است.
هیچ سوال وشکی درباره چرایی حسنه شدن این روابط وجود ندارد. در طول دهه گذشته، روابط و متحدان ایران فعال تر و قدرتمندتر شده اند. برای مثال گروه شبه نظامی حزب الله لبنان، که از دهه 1980 توسط ایران پروش یافت با ذخایر موشکی گسترده در سراسر مرز اسرائیل حضور دارد؛ گروهی که همچنین می تواند در جنگ های خلیج فارس هم دخالت کند و به مانند نیرویی حامی در سوریه و یمن مبارزه کند. در همین حال، آمریکا و اروپا از یک رویارویی بزرگ با ایران ابا دارند. سال گذشته توافقی هسته ای با تهران صورت گرفت و از حضور رئیس جمهور ایران حسن روحانی در پاریس و رم استقبال شد. به صورت طبیعی، اعراب و اسرائیل به این حکم قدیمی تن داده اند که «دشمن دشمن شما دوست شما است.». اعراب بر این باورند که می توانند برای مقابله با ایران روی اسرائیل حساب باز کنند. سال 2010 یکی از مقامات ارشد اسرائیلی در کابل به دیپلمات های آمریکایی گفته بود: «اعراب معتقدند که اسرائیل می تواند سحر و جادو کند.»
این فرایند شکننده ای است که می تواند با یک قیام دیگر فلسطینی ها از بین برود. اما اگر این توافقات زنده بمانند، منافعی برای غرب وجود دارد. مدت های طولانی است که غرب از اعراب می خواهد تا خصومت خود را با اسرائیل کنار بگذارند. درحالی که دولت نتانیاهو نمی خواهد حرکتی در جهت روند صلح انجام دهد، جانشینی کمتر جنگ طلب که تمایل بیشتری برای برقراری رابطه داشته باشد می تواند اعراب را از دلسرد شدن نجات دهد. علاوه بر این، غرب خواهان این است که متحدان عرب مسئولیت بیشتری برای حفظ امنیت، به جای درخواست دائم مداخله، بپذیرند درعین اینکه که غرب را در نزدیکی خود داشته باشند. چرا غرب باید از این وضعیت استقبال کند؟
دو نکته برای بوریس جانسون و مسئول بعدی وزارت امور خارجه آمریکا وجود دارد. همکاری ها ما با اسرائیل و کشورهای خلیج فارس در مبارزه با تروریسم حیاتی باقی خواهند ماند و حفظ موقعیتی که امکان دخالت را هم باقی می گذارد خواسته مورد علاقه غرب است. ایران یک جایگزین واقع بینانه نیست: «ایران بین رهبران عملگرا و تندروهایی که به دنبال تخریب روابط هستند تقسیم شده است. نیروهای نظامی ایران برای حمایت از رژیم سوریه در جنگ باقی می مانند. جاسوسان انگلیسی و عرب، روزانه این اخبار را مخابره می کنند.»
با این حال باید این دیدگاه را رد کرد که باقی ماندن به عنوان یک متحد خوب با کشورهای خلیج فارس و اسرائیل به معنای فاصله گرفتن از ایران است. توافق هسته ای ایران را جسورتر کرده اما همچنین از جنگی ویرانگر جلوگیری کرده است که می توانست به صورت یکسان اسرائیل و اعراب را نیز نابود کند. بریتانیای تازه خارج شده از اتحادیه اروپا نمی تواند اجازه دهد که فرانسه، ایتالیا و سایر کشورهای اروپایی تسلط روابط اقتصادی با ایران را به دست بگیرند و ما نباید از این بترسیم که روابط دیپلماتیک خود با ایران را تا سطح سفیر ارتقا دهیم.
تماس های اعراب و اسرائیل نشانه ای از برقراری جریانی فوق العاده در منطقه است و دیپلماسی ما باید به اندازه کافی برای انطباق با آن زیرک باشد.
منبع: تلگراف/ ترجمه: روزبه آرش