خروج روس‌ها از نوژه؛ غیبت موقتی یا وداع دائمی؟

ساعاتی پس از آنکه سخنگوی وزارت خارجه ایران خبر داد استفاده روسیه از پایگاه هوایی همدان عجالتا پایان یافته، سخنگوی وزارت دفاع روسیه اعلام کرد تمام جنگنده های روسی فعال در نوژه به پایگاه های خود در خاک این کشور بازگشته اند و سفیر روسیه در تهران هم تائید کرد در حال حاضر هیچ کدام از نیروهای روسی در پایگاه نظامی نوژه باقی نمانده اند.
بهرام قاسمی امروز صبح در نخستین نشست مطبوعاتی خود در مقام سخنگوی وزارت خارجه در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره علت تاخیر در اطلاع رسانی درباره استفاده روسیه از پایگاه هوایی نوژه گفت: «آنچه در ارتباط با مساله روسیه اشاره شده ربطی به وزارت امور خارجه نداشت ولی تا آنجا که ما می دانیم توافق این بوده که در یک محدوده زمانی این خبر را اعلام کنند، بعد از این که روس ها این خبر را اعلام کردند آقای شمخانی نیز در این ارتباط موضع گیری کردند. قرار نبوده پنهانکاری شود بلکه به دلیل حساسیت کار این توافق وجود داشته که بعد از انجام عملیات این مساله اطلاع رسانی شود.»
به گزارش خبرگزاری ایسنا، قاسمی گفته: «درباره موضوع روسیه آن چه که انجام شده یک کار موقت و با هماهنگی بوده است و باید تاکید کنم که روسیه نه در ایران پایگاه دارد و نه در ایران مستقر شده بلکه کار موقتی بوده که عجالتا پایان پذیرفت.»
تنها ساعاتی پیش از نشست خبری سخنگوی وزارت خارجه، وزیر دفاع ایران شامگاه یکشنبه در گفت وگوی ویژه خبری شبکه دوم سیما گفته بود روس ها در انتشار خبر استفاده از پایگاه نوژه «خودنمایی و بی معرفتی» کردند. بنا به توضیحات سردار حسین دهقان «اساسا ورود روس ها به سوریه در برخی عملیات ها مقابل جریان تروریستی به خواست دولت سوریه انجام می گیرد که خواست دولت سوریه در زمینه پشتیبانی عملیات های هوایی و ماموریت های زمینی است.» وی افزود: «روسیه تصمیم گرفت حجم بیشتری از هواپیما را وارد کند و سرعت و دقت بیشتری در عملیات های خود داشته باشد. بر همین اساس نیاز داشتند سوخت گیری خود را در منطقه نزدیکتری به عملیات انجام دهند، به همین دلیل از پایگاه نوژه استفاده کردند اما ما قطعا به آن ها پایگاه نظامی ندادیم و در هیچ شرایطی امکان استقرار به روس ها داده نشده است. در عین حال آن ها نیامدند که بمانند بلکه برای برهه زمانی کوتاه و مشخصی متناسب با عملیات هایی که در زمین و در سوریه انجام می گیرد برای پشتیبانی این کمک را از ما خواستند و ما امکان نشست و برخاست به آن ها دادیم و هیچ توافق مکتوبی صورت نگرفت بلکه فقط یک همکاری عملیاتی بوده است.»
گزارش پایگاه خبری روسی «راشاتودی» نشان می دهد همکاری ایران، عراق، روسیه و سوریه در پاییز سال گذشته آغاز شده و یک هسته اطلاعاتی در بغداد برای هماهنگی این عملیات علیه تروریست های داعش تاسیس شده ولی پیش از توسعه همکاری ها، مسکو و تهران توافقنامه های نظامی را با هم امضا کرده بودند که بر آن اساس به روس ها اجازه می داد در همدان مستقر شوند.
ایگور کوناشنکوف، سخنگوی وزارت دفاع روسیه هم در گفت وگو با خبرگزاری اینترفکس به این توافق دوجانبه اشاره کرده و گفته ادامه استفاده نیروی هوایی روسیه از پایگاه نوژه بستگی به وضعیت سوریه دارد؛ با این حال خبر داده در حال حاضر، تمام هواپیماهای روسی این پایگاه را ترک کرده اند.
لئون جاگاریان، سفیر روسیه در تهران هم به این خبرگزاری گفته «در صورت توافق سران دو کشور و هدفمند بودن عملیات هوایی نیروی هوایی ارتش روسیه از پایگاه نظامی همدان، این موضوع از سر گرفته خواهد شد.»
آنطور که مارک کاتز، استاد دانشگاه جورج میسون آمریکا در سایت لوب لاگ نوشته مسکو در پیامی کوتاه به واشنگتن اطلاع داد که جنگنده های آن از ایران به سوی عراق و سوریه به پرواز درخواهند آمد و به نیروهای ائتلاف هشدار داد که در مسیر جنگنده های آن قرار نگیرند.
همانقدر که اجرای عملیات هوایی نیروی هوایی روسیه از پایگاه نوژه همدان یک شوک رسانه ای به حساب می آمد اعلام توقف موقت عملیات نیز یک شوک مشابه به حساب می آید و رسانه ها همه در حال کنکاش هستند که چه شده است؟ سایت روسی اسپوتنیک نیوز یادداشتی به قلم عماد آبشناس، پژوهشگر مرکز مطالعات جهان دانشگاه تهران منتشر کرده که در آن نوشته است: «احتمال دارد هر لحظه مقامات نظامی و امنیتی دو کشور صلاح بدانند این پروازها از سر گرفته شود و یا پروازهای دیگر از فرودگاه همدان و یا فرودگاه های دیگر ایران انجام گردد. بلافاصله پس از برملا شدن توانایی جدید نیروی هوایی ایران شاهد تغییر لحن تهدیدآمیز رسانه ای بسیاری از همسایگان ایران بوده ایم. با توجه به اینکه کلیه پیغام های سیاسی که نیاز بود به دیگران برسد رسیده، خب ظاهرا دیگر وقت آن رسیده که مدتی ایران و روسیه مجددا چراغ خاموش حرکت کنند تا در زمان مناسب بمب های خبری دیگر خود را منفجر کنند. در پایان باید به این نکته توجه داشت که آقای قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران دقیقا گفته "عجالتا پرواز هواپیماهای روسیه از پایگاه همدان متوقف شده" نه نهایتا، به این معنا که این پروازها ممکن است در هر زمانی از سر گرفته شود.»