خشکاندن ریشه پوپولیسم؛ دشوار اما ممکن

دیپلماسی ایرانی: در بسیاری از دموکراسی های غربی، احزاب پوپولیستی راست گرا که با اعلان پیروزی بر نخبگان مستقر روحی تازه یافته اند، مدعی اند که جهانی شدن در مورد ریشه معضلات شهروندان دروغ گفته است. برای آن دسته از مردم که علی رغم تلاش رهبران سیاسی برای تبلیغ جریان های سرمایه و آزادی تجارت به عنوان نسخه شفابخش اقتصاد، استانداردهای زندگیشان طی چند دهه اخیر نزول کرده، ادعاهای این پوپولیست ها تحسین برانگیز به نظر می رسد.
بدون شک نارضایتی های اقتصادی تنها عامل ظهور احساسات ضد جهانی شدن نبوده است. پوپولیسم حتی در کشورهایی که نرخ بیکاری در آن پایین و نرخ رشد درآمد در آن بالا بوده نیز ظهور کرده است. اما نارضایتی های اقتصادی است که دستمایه اصلی را برای جذب حمایت عمومی از سوی پوپولیست ها در اختیارشان گذاشته است. اگر معضلات اقتصادی برطرف نشود، حمایت از این رهبران افزایش یافته و جوامع آنها به عقب رانده می شود.
امثال دونالد ترامپ و مارین لوپن نتوانستند در سیاست کشور خود ردپایی به جا بگذارند بلکه آنها به بهره برداری از احساسات مردمی پرداختند که طبقه سیاسیون آنها را کنار گذاشته بودند، سیاسیونی که اجازه دادند بی عدالتی به حدی بی سابقه برسد.
بدون شک جهانی شدن بی عدالتی را میان کشورها افزایش داده است. اما درون کشورها، بی عدالتی و تضاد با شدت بسیار زیادی گسترش یافته است. بزرگترین دستاوردهای جهانی شدن نه تنها عاید طبقات میانی و بالایی در آسیا شده، بلکه به 1 درصد افراد پردرآمد در کل جهان اختصاص یافته است. به طور مثال در آمریکا ضریب جینی (مهم ترین شاخص تعیین نابرابری) در بازه 1990 تا 2013، حدود پنج واحد افزایش داشته است. نابرابری در کشورهای دیگر مانند چین، هند و عمده کشورهای اروپایی هم - با نرخی کمتر- رشد داشته است.
صرفنظر از افزایش نابرابری، منافع جهانی شدن در کشورهای در حال توسعه بیشتر قابل ملاحظه است. در واقع اقتصاد بازار آزاد کمک کرده که میلیون ها نفر از شهروندان این کشورها از فقر خارج شوند و درست به همین دلیل برانکو میلانوویک، اقتصاددان معروف معتقد است که جهانی شدن بزرگترین تحول را در سطح درآمد افراد از زمان انقلاب صنعتی به وجود آورده است.
اما برای بسیاری از مردم کشورهای پیشرفته همین موضوع تبدیل به مشکل شده است. آنها مخالف از میان رفتن فقر در کشورهای دور نیستند. اما آنها نمی توانند بپذیرند که در شرایطی که چینی ها روز به روز در حال ثروتمندتر شدن هستند، سطح دستمزدهای آنها راکد است و افزایش چندانی نداشته است. ثروتمندتر شدن روز به روز قشر ثروتمند در این جوامع نیز شرایط را برای شکل گرفتن فضای شورش علیه نخبگان مهیاتر می کند. تصویر نخبگان غیرقابل اعتماد یک خوراک ایده ال برای پوپولیست ها است که ادعا می کنند جهانی شدن به قدرتمندان و ثروتمندان، قدرت و ثروت بیشتری می دهد.
اما دنیایی که پوپولیست ها به دنبال ایجاد آن هستند، هرگز وجود نداشته است. هر تلاشی برای بستن درهای اقتصادی فاجعه بار خواهد بود.
تنها راه برای خشکاندن ریشه های پوپولیسم مخرب در حال اشاعه، پاسخگویی جدی به نارضایتی های اقتصادی مردم است. وظیفه اصلی هر دولت ملی حفظ تعادل اجتماعی به عنوان ستون فقرات سیستم های دموکرات است. به همین دلیل، رهبران نباید جهانی شدن را رد کنند، بلکه باید تلاش کنند تا آن را به مسیری هدایت نمایند که متضمن مصالح شهروندانشان است.

منبع: پراجکت سیندیکیت / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25